«Лукашэнка можа прадаваць трактары ў Манголію, але не вырашаць, колькі расійскіх войскаў будзе у Беларусі»

Колькі б Лукашэнка не рабіў выгляд, што ён «перамог» 2020-ты год, гэта, насамрэч, не так. У выніку тых і наступных падзеяў ён вымушаны рушыць па адной каляіне, імя якой — рэпрэсіі. І нават выбары не даставяць задавальнення. І самае прыкрае, — гэты шлях вызначае не ён.

Старшыня ЦВК Карпенка абвясціў, што чарговыя прэзідэнцкія выбары ў Беларусі павінны прайсці не пазней за 20 ліпеня 2025 года. Менавіта 20 ліпеня 1994 года прайшла першая інаўгурацыя Аляксандра Лукашэнкі. Значыць, 20 ліпеня 2025 года споўніцца 31 год дыктатарскага кіравання.

Пра перспектывы прэзідэнцкай кампаніі-2025 BGMedia пагаварылі з гісторыкам, палітычным аглядальнікам Аляксандрам Фрыдманам.

— Базавы сцэнар прэзідэнцкай кампаніі 2025 года застаецца ранейшым. Лукашэнка вылучаецца (незалежна ад таго, хоча ці не хоча: выйсця няма), атрымлівае 90-95%.

Калі ў Мінску надумаюць праводзіць выбары, пакуль цяжка сказаць: усё залежыць ад развіцця падзей ва Украіне. У выпадку ўдзелу Лукашэнкі нас чакае бліц-кампанія. У сённяшняй сітуацыі Лукашэнку складана будзе знайсці спарынг-партнёра. А хто з палітыкаў, якія засталіся ў Беларусі, можа прэтэндаваць на гэтую ролю?

Пасля цяперашняга ўзроўню зачысткі цяжка ўявіць, хто мог бы стаць альтэрнатыўным кандыдатам Лукашэнку — не засталося наогул нікога. Уявіць, што Гайдукевіч можа ўдзельнічаць у выбарах нароўні з Лукашэнкам — выключана; людзей, якія заяўляюць пра такія амбіцыі, няма ўвогуле. А без альтэрнатывы беларускі рэжым не можа праводзіць «выбары». Але ўсе палітыкі сядзяць, а хто на волі, тыя лаяльныя Лукашэнку больш за самога Лукашэнку. У якасці спарынг-партнёра можна было б назваць трох чалавек: Чэрачань, які ў Беларусі, Канапацкая, якая адсутнічае ў публічнай прасторы, і Васкрасенскі, які таксама сышоў у нябыт. А іншых там няма.

— Але сам Васкрасенскі нібыта просіцца ў каманду Лукашэнкі…

— Пагатоў. Беларускі рэжым сам стварыў сітуацыю, калі немагчыма паўтарыць 2015 год. Але вылучаць кагосьці ўсё роўна давядзецца: не можа цяперашняя сістэма праводзіць безальтэрнатыўныя «выбары».

Лукашэнка, калі сам будзе ўдзельнічаць у «выбарах», важна будзе намаляваць за 90% галасоў, каб паказаць: ён растаптаў увесь 2020 год і намалюе столькі, колькі яму захочацца. А акрамя таго ёсць псіхалагічны бар'ер у 87%, якія набраў Пуцін. А калі браць за кропку адліку 87%, то маляваць сабе 88% смешна — трэба як мінімум 90%.

Калі мы ўявім сабе гіпатэтычныя выбары без Лукашэнкі (пакуль на гэта нічога не паказвае), то не праглядаецца ніякай фігуры, нават блізка, якая прэтэндуе на прэзідэнцкую пасаду. Тэарэтычна могуць вылучыць Качанаву або Галоўчанку — у гэтым выпадку могуць быць задзейнічаныя розныя лукашэнкаўскія фракцыі. Але ўсё гэта выглядае як чыстая спекуляцыя.

На самай справе палітычнае поле зачышчана настолькі, што нават немагчыма правесці нешта хоць трохі падобнае на выбары. Усё гэта настолькі аддае фарсам, што далей проста няма куды.

— Існуе такое меркаванне. Скончыцца прэзідэнцкая кампанія, Лукашэнка «пераможа», пакажа ўсім кузькіну маці — і зноў можа адпусціць лейцы. Маўляў, самая складаная пяцігодка для кіраўніка скончыцца, ён утрымаўся і ўмацаваў дыктатарскую ўладу, ліквідаваў усіх праціўнікаў — можна вяртаць адлігу, можна паспрабаваць разгарнуцца ў бок Захаду або шматвектарнасці. Наколькі рэалістычны такі сцэнар?

— Не атрымаецца. Калі б рэжым хацеў, то паспрабаваў бы дрэйфаваць ужо цяпер. Але знешнепалітычная сітуацыя не пакідае ніякіх шанцаў. Жалезная заслона, уласна кажучы, апушчаная — куды дрэйфаваць у такіх умовах? Акрамя таго Лукашэнка прывязаны да Расіі, у вайну залучаны, ён уцягнуты ў больш сур'ёзныя праекты. Нават калі б і захацеў, то магчымасцяў дрэйфаваць няма.

І я не ўпэўнены, што ў яго ёсць жаданне дрэйфаваць. У Лукашэнкі ёсць дрэнны досвед, а ён жыве досведам, не рэфлексіямі. Гэта відаць па ўсёй рыторыцы Лукашэнкі: мы дазволілі, мы адпусцілі лейцы, мы вярнулі адлігу 2014-2020 гадоў — у выніку выйшаў 2020 год. Досвед Лукашэнкі такі: адпускаць нельга — інакш зноў 2020 год. Тым больш, што падзеі 2020 года «інспіраваныя Захадам». Таму Лукашэнка не можа адмовіцца ад рэпрэсій. Іх могуць змякчаць, але вектар прынцыпова не зменіцца. Цяпер ёсць пэўная колькасць палітвязняў, цалкам магчыма, што ў будучыні яна будзе не расці, а змяншацца. Але толькі за кошт таго, што людзі, якія адседзелі свае тэрміны, будуць выходзіць на волю, і не факт, што рэжым будзе набіраць новых палітвязняў. Але гэта не адліга: калі цяпер, фігуральна кажучы, мінус 10, то можа стаць мінус 3. А мінус 3 — гэта не адліга, гэта ўсё роўна мароз.

Дый хто яму дазволіць дрэйфаваць? Дрэйфаваць можна толькі з Расіяй. Які дрэйф, калі Захад рыхтуецца да вайны з Расіяй? На Захадзе лічаць, што да 2029 года пачнецца вайна з Расіяй.

Я не думаю, што Лукашэнка здольны на адлігі. У Манголіі яшчэ раз выявілася, наколькі глыбока ўкараніўся ў ім страх перад уласным народам.

— Значыць, адгарадзіцца ад «калектыўнага Захаду» жалезнай заслонай і кіраваць, як яму ўздумаецца, у асабістай краіне — адзінае выйсце для яго?

— Ён заўсёды гэтага хацеў. Ён заўсёды хацеў аднаго: у Беларусі ён робіць, што яму заўгодна, пры гэтым гандлюе з Захадам, а Захад не лезе ў яго справы — дазваляе яму кіраваць так, як ён лічыць патрэбным. Гэта заўсёды была яго мара. І ён увесь час злаваўся, калі Захад крытыкаваў яго.

А цяпер ад яго мала што залежыць. Думаю, усе правакацыі на межах у сённяшняй форме — ужо не яго рашэнне. У 2021 годзе, напэўна, ён шмат у чым дзейнічаў самастойна, а цяпер ён — толькі частка праекта. Яго суб'ектнасць абмежаваная: ён можа прадаваць трактары ў Манголію, але не вырашаць, колькі і дзе расійскіх войскаў будзе стаяць у Беларусі.

Лукашэнка больш не прымае канчатковыя рашэнні па ключавых аспектах бяспекі Беларусі — у гэтым я перакананы.