Лекар са «справы артапедаў» распавёў, як медыкі адкупляліся ад крымінальнай справы

Увесну 2022 года Артура затрымалі супрацоўнікі КДБ па «справе артапедаў». Доктара з вялізным стажам змясцілі ў СІЗА, а пазней запатрабавалі «выкуп» — як пакрыццё ўрону. За што? Праз год лекар змог выехаць з Беларусі і распавёў «Медыязоне» гэтую гісторыю.

«Хворага паклалі на [аперацыйны] стол, а лекараў няма»

— Быў выпадак, што некалькіх калег «узялі» ў адзін дзень, і высветлілася, што хворага паклалі на [аперацыйны] стол, а лекараў няма.

Да затрымання Артур працаваў у траўматолага-артапедычным аддзяленні мінскай бальніцы. Займаўся эндапратэзаваннем суставаў больш за 10 гадоў, выпусціў некалькі навуковых артыкулаў, выступаў на міжнародных форумах. Увесну 2022-га ў шпіталь прыйшлі супрацоўнікі КДБ. Доктара затрымалі на працоўным месцы — прыехаў, а яго ўжо чакалі. Адтуль адвезлі ў СІЗА КДБ і выставілі абвінавачванне.

Я не ставіў платных пратэзаў. Але ўсё роўна на мяне нешта знайшлі: напісалі нейкіх пацыентаў, якія да платных паслуг ніякага дачынення не мелі — трэба было нешта сфабрыкаваць, і яны сфабрыкавалі.

Тады намеснік начальніка Следчага ўпраўлення КДБ Канстанцін Бычак паведаміў, што па «справе артапедаў» затрымалі 35 работнікаў медустаноў і пяць прадстаўнікоў камерцыйных структур. Супраць іх узбуджана крымінальная справа аб атрыманні хабару і дачы хабару, а таксама аб незаконнай грашовай узнагародзе.

Артур займаўся пратэзаваннем за кошт бюджэту — гэта аперацыі, дзе пратэзы закупляліся за кошт дзяржавы, і на куплю ён ніяк не ўплываў.

«Нехта быў зацікаўлены»

Чарга на аперацыю дасягала ад 3 да 5 гадоў, яе кантралявала спецыяльная камісія. Артур кажа, што беларускія пратэзы па якасьці не саступалі імпартным, але былі пацыенты, якія прынцыпова не хацелі ставіць беларускі варыянт. Тады яны маглі замовіць пратэз замежнай фірмы, але на чаргу гэта ніяк не ўплывала.

— Калі ў клініцы быў пазабюджэтны аддзел, то ён звязваўся з пастаўшчыкамі, і закупка праходзіла афіцыйна праз аптэку бальніцы з рахункаў клінікі. Чуў, што ў некаторых рэгіёнах пацыентаў накіроўвалі адразу на фірму. Людзі аплочвалі пратэз, і прадстаўнікі фірмы яго прывозілі.

Па словах доктара, тады КДБ затрымаў шмат лекараў, якія мала займаліся платным пратэзаваннем — усяго 2-3 аперацыі за сваю практыку.

— Платным пратэзаваннем займалася значна больш людзей, чым прайшлі па справе. Былі людзі, якія відавочна ў гэтым маглі быць задзейнічаны, але справа іх ніяк не закранула. Другое пытанне: чаму накрылі толькі дзве фірмы, якія прадавалі пратэзы, хаця іх было больш. Чаму не ўсе? Чаму да іншых не дайшлі?

Гэта значыць, зноў жа — хтосьці быў зацікаўлены, хто з кім супрацоўнічае. Мусіць, былі бенефіцыяры гэтай справы не толькі ў камітэце, а можа быць і сярод камерсантаў. Але гэтая інфармацыя недакладная, ніхто не ведае адказаў на гэтыя пытанні.

«Чаргу на пратэзаванне кантралюе КДБ». Дзе цяпер дактары са «справы артапедаў»?

«Дзеля чаго ўсё гэта было?»

У красавіку 2022 года намеснік начальніка Следчага ўпраўлення КДБ Канстанцін Бычак пракаментаваў «справу артапедаў». Паводле яго слоў, урачы і кіраўнікі медустаноў атрымлівалі хабары за тое, што «дзейнічаючы ў інтарэсах замежных камерцыйных арганізацый і выкарыстоўваючы сваё службовае становішча», прапаноўвалі пацыентам купіць замежныя эндапратэзы канкрэтных фірм.

«За гэтыя дзеянні прадстаўнікі замежных кампаній перадавалі беларускім лекарам незаконную грашовую ўзнагароду з разліку па 200 еўра за кожную праведзеную аперацыю», — сцвярджаў Бычак.

У маі 2023 года ў Брэсце асудзілі двух урачоў, якіх затрымалі ў канцы сакавіка 2022 года ў рамках «справы артапедаў». На судзе адзін з абвінавачаных — лекар Сяргей Кісель — распавёў, што асаблівага выбару эндапратэзаў у пацыентаў не было: імпартныя пастаўляліся толькі ад двух вытворцаў — Waldemar Link праз «Медлінк» і DePuy Synthes праз «Джонсан & Джонсан». Можна было бясплатна атрымаць пратэз беларускай вытворчасці ад ЗАТ «Алтымед», але іх трэба было чакаць і яны падыходзілі не ўсім.

У дзяржаўных жа бальніцах з імпартнымі пратэзамі больш не працуюць, тлумачаць расследавальнікі.

Артур кажа, што бачыў гэтае расследаванне, але з высновамі не згодны.

— Каб хтосьці выйграў, на гэтым падняўся, атрымаў вялікія перавагі… Так, усе закупкі эндапратэзаў пайшлі праз УП «Медтэхніка». Нюансы з'явіліся, чэргі не скараціліся, працэс пападання пацыента на аперацыю зацягваецца. Усё ўскладнілася. І дзеля чаго ўсё гэта было?

Лекар кажа, што беларускі вытворца пратэзаў таксама часова прыпыняў пастаўкі сваіх вырабаў — пасля пачатку поўнамаштабнай вайны ва Украіне. Ці было звязана гэта са «справай артапедаў», невядома. «Былі сітуацыі, калі пацыентам сапраўды адмаўлялі ў аперацыях проста таму, што не было чаго ставіць», — кажа Артур.

«І памножце зараз гэта ўсё на 10»

Пасля затрымання Артура змясцілі ў СІЗА КДБ.

Для СІЗА вельмі падыходзіць слова «бязлітасны». Гэта не гасцініца — там канвеер, і нікому няма справы, хто чым займаўся і кім быў у «тым» жыцці.

Артур некалькі тыдняў правёў у СІЗА, пасля даў прызнальныя паказанні, і яго адпусцілі пад падпіску аб нявыездзе і неразгалошванні інфармацыі. Лекар кажа, што ўсе затрыманыя артапеды тады прызналі віну.

— Можна было не прызнавацца, але гэта б не паўплывала на вынік, таму прызналіся ўсе. Нехта адразу, нехта не адразу, нехта рабіў выгляд, што не прызнаўся, але, па-мойму, прызналіся ўсе. У нашым прафесійным асяроддзі гэтыя пытанні абмяркоўваць было не прынята — хто што пісаў, каму колькі выставілі, які рахунак.

Таксама КДБ выставіла ўсім дактарам «суму шкоды», якую тыя, па словах Артура, мусілі пагасіць у дзесяціразовым памеры.

Адкуль браліся гэтыя сумы шкоды — лекар да гэтага часу не зразумеў. Але ўсе, хто праходзіў па справе, павінны былі выплаціць кампенсацыю ў дзесяціразовым памеры на рахунак КДБ і пасля прынесці «плацежку» ў следчы аддзел.

— Плюс тыя, хто прайшоў праз суд, атрымліваў яшчэ штраф, умоўныя тэрміны з адтэрміноўкай альбо хатнюю хімію. Цяпер усім дазволілі прыступіць да працы.

Увесь крымінальны працэс па «справе артапедаў» заняў каля паўтара года. Праз год з часткі затрыманых, паводле слоў Артура, крымінальныя артыкулы і абмежаванні былі зняты. Андрэя Варановіча і Сяргея Кісяля суд прыгаварыў да 1,5 гадоў хатняй хіміі і 4 гадоў пазбаўлення волі з адтэрміноўкай на два гады.

Артур патрапіў у спіс тых, у каго крымінальная справа была спынена. Калі з лекара знялі абмежаванні на выезд, ён з'ехаў з краіны. Мужчына кажа, што яму вядома яшчэ пра аднаго лекара, які праходзіў па «справе артапедаў» і змог уцячы з краіны, знаходзячыся яшчэ пад падпіскай. Яшчэ пара чалавек пакінулі Беларусь пасля таго, як знялі абмежаванні. Адзін лекар выехаў з Беларусі, але пасля вярнуўся назад.

Цяпер доктар працуе ў еўрапейскай клініцы, займаецца пацвярджэннем дыплома, каб вярнуцца да сваёй медыцынскай спецыялізацыі ў працы.