Як улады змагаюцца з пратэстамі: прыбраць раздражняльнік і спусціць справу на тармазах

Галоўная задача — не даць канфліктам разгарэцца з лакальных у глабальныя, набыць палітычную афарбоўку.

Лакальныя, дапалітычныя пратэсты ў Беларусі, насуперак стэрэатыпам, як правіла, дасягаюць поспеху. Улады дазваляюць выпусціць пар, а затым, па магчымасці, выдаляюць раздражняльны фактар. За рэдкім выключэннем апазіцыя не паспявае выкарыстоўваць пратэсты для рэкрутавання сваіх прыхільнікаў.
Практыка паказвае, што аўтарытарны беларускі рэжым парой падыходзіць да працы з пратэстамі даволі рацыянальна і можа ісці насустрач пратэстоўцам — калі яны ўспрымаюцца як частка карыснага электарату. Ці, па меншай меры, не шкоднага, не апазіцыйнага.

Высокае начальства аддае перавагу прыбіранню раздражняльнікаў

Калі рэгіянальны пратэст набывае грамадскі рэзананс, ён трапляе на асаблівы кантроль, і ўжо не мясцовы, а мінскае начальства вырашае, як лепш разруліць сітуацыю.
Так было з галадоўкамі пратэсту працаўнікоў, якім затрымлівалі зарплату або з тымі, з якімі неяк асабліва несправядліва абыходзіліся. Вельмі часта вынік для пратэстуючых быў пазітыўным (у навінавых архівах гэта не адзінкавыя гісторыі).
Актывісткі ініцыятывы «Маці 328» не адразу, але ўсё ж дамагліся перагляду «антынаркатычнага» артыкула 328 Крымінальнага кодэкса ў плане зніжэння на два гады ніжняй мяжы пакаранняў.
Нават у Мінску, калі ішла барацьба супраць зносу будынкаў у раёне Асмалоўкі або ўшчыльняючымі забудовамі (апошні выпадак — у Першамайскім раёне), упартасць пратэстуючых узнагароджваецца калі не поўнай перамогай, то нейкім адступленнем уладаў.
Уласна, таму адзначаны нядаўна поспехам паўтарагадовы пратэст у Брэсце супраць будаўніцтва акумулятарнага завода (будаўніцтва спынена, пытаннем занялася Генпракуратура, шэраг службовых асоб змешчаны пад варту па падазрэнні ў карупцыі) не варта лічыць чымсці з шэрагу прэч выходзячых.
Кіруючы рэжым у гэтым і ў падобных яму выпадках чакае, ацэньвае упартасць пратэстуючых, стараецца разбурыць паміж імі гарызантальныя сувязі і салідарнасць, выдаліць з працэсу медыйных персон і людзей з апазіцыйных структур.
Але як толькі ацэнка сітуацыі перамяшчаецца з мясцовага на нацыянальны ўзровень, то начальнікі амаль заўсёды прыходзяць да высновы, што неабходна прыбраць раздражняльнік і спусціць справу на тармазах.
Дарэчы, прыбраць раздражняльнік — гэта зусім не азначае цалкам задаволіць патрабаванні пратэстуючых. Так, напрыклад, у гісторыі з «антыдармаедскім» дэкрэтам № 3 вынікам стала не адмена нарматыўнага акту, а яго неаднаразовае перапісванне з тым, каб звузіць групу тых, на кім ён адбіваецца негатыўна.
У дзеючым варыянце гэта ўжо не паўмільёна незанятых у эканоміцы Беларусі, а ўсяго толькі сотні ўладальнікаў кватэр, якія не маюць афіцыйнага месца працы і не падпадаюць пад ільготы. Вось ім даводзіцца з красавіка 2019 года плаціць за камунальныя паслугі больш. Аднак гэта не катастрафічныя сумы, і на «антыдармаедскія» маршы гэтыя людзі, хутчэй за ўсё, ужо не выйдуць.

Калі справа пахне палітыкай

Зусім інакш ўлады ставяцца да пратэстаў, якія ладзяць палітычныя структуры або прафсаюзы. Гэтыя інстытуты могуць прафесійна прадстаўляць інтарэсы пэўных груп, прабіваюцца ў парадак дня СМІ і ў працэсе супрацьстаяння з уладай натуральным чынам рэкрутуюць ў свой склад новых сяброў.
Больш за тое, падчас электаральных кампаній такія структуры могуць выкарыстоўваць мясцовыя праблемы і любыя падставы для незадаволенасці, каб нагадаць пра сваё існаванне, набраць палітычныя пункты.
Ва ўмовах шматгадовай адсутнасці канкурэнтных выбараў у Беларусі партыі і прафсаюзы наўрад ці змогуць пераламаць палітычную сітуацыю, нават калі ўдасца акумуляваць усю энергію лакальных пратэстаў.
Аднак тыя органы, што стаяць на ахове статус-кво не схільныя эксперыментаваць і ліберальнічаць. Хутчэй наадварот, яны павінны ўвесь час дэманстраваць пераадоленне пагроз і замахаў на стабільнасць.
Менавіта таму кіруючы рэжым цалкам свядома прыгнятае развіццё падобных працэсаў: актывістаў на месцах могуць запалохваць, звальняць з працы; пераследуюцца лідэры незалежных прафсаюзаў; уводзіцца плата за правядзенне масавых мерапрыемстваў, новыя партыі не могуць дамагчыся афіцыйнай рэгістрацыі і г.д.
Ці здабывае ўлада выгаду ад прыгнёту палітычнай актыўнасці ў краіне? Гэта дыскусійнае пытанне. Дзесяцігоддзі развіцця персаналістычнага аўтарытарнага рэжыму і ў Беларусі, і ў іншых краінах з гібрыднай палітычнай сістэмай у рэшце рэшт прыводзяць да таго, што любое маштабнае грамадскае дзейства ператвараецца ў плебісцыт па даверы / недаверы вярхоўнаму кіраўніку, становіцца палітыкай.
На далёкіх подступах да ператварэння лакальнай незадаволенасці ў палітычны пратэст Адміністрацыя прэзідэнта вымушана прымаць бой, не маючы рэальных саюзнікаў.
Звярніце ўвагу, што гасіць незадаволенасць ездзіць асабіста кіраўнік Адміністрацыі прэзідэнта Наталля Качанава, а не кіраўнікі прапрэзідэнцкіх арганізацый, такіх як «Белая Русь», Беларускі рэспубліканскі саюз моладзі або Федэрацыя прафсаюзаў Беларусі.
Справа ў тым, што ў Беларусі ўся палітыка цяпер выключна палацавая, не выходзіць за рамкі Адміністрацыі прэзідэнта, а адзіны палітык — Аляксандр Лукашэнка, важныя дзяржаўныя рашэнні прымае ён асабіста. У выніку прасіць прабачэння за несправядлівасці ў той ці іншай форме вымушаныя ці сам кіраўнік дзяржавы, або яго правая рука — кіраўнік Адміністрацыі прэзідэнта (успомнім, як Качанава ездзіла ў Магілёў прасіць прабачэння перад цыганамі за дзеянні міліцыі).

Кіраўніку дзяржавы зручна выступаць трацейскім суддзёй

Пры рацыяналізацыі прынятых у адказ на лакальныя пратэсты рашэнняў ёсць вялікая спакуса ўбачыць мэту ўладаў у зніжэнні мабілізацыйнага патэнцыялу апазіцыі напярэдадні парламенцкіх і прэзідэнцкіх выбараў.
Цалкам магчыма, што пасля прыняцця рашэння гэта сапраўды разглядаецца ва ўладных кабінетах у якасці аднаго з плюсаў. Маўляў, вось старшыня руху «За свабоду» Юрась Губарэвіч дамогся перагляду скандальнага праекта ушчыльняльнай забудовы на тэрыторыі сваёй будучыні выбарчай акругі — і цяпер гэтаму апазіцыянеру будзе складаней збіраць подпісы за вылучэнне кандыдатам у дэпутаты: жыхароў раёна дэмабілізуюць, з іх цяжэй будзе зрабіць групу падтрымкі.
Аднак, хутчэй за ўсё, пры прыняцці рашэння асноўны матыў быў у іншым. Працяглая барацьба з лакальнай несправядлівасцю воляй-няволяй залучае ў працэс ядра ​​электарату дзеючага кіраўніка дзяржавы, схільнага ў такіх сітуацыях апеляваць да яго. У выніку яны на практыцы правяраюць сваю веру ў «добрага цара» і «дрэнных баяр».
Акрамя таго, лакальная праблема даволі часта закранае інтарэсы людзей сістэмных, лаяльных уладзе, але воляю выпадку пражываюць, напрыклад, у месцах ушчыльняльнай забудовы або, горш таго, зносу дамоў.
Яны дакладна не з’яўляюцца ідэалагічнымі праціўнікамі кіруючага рэжыму, часам у іх ёсць сувязі на розных узроўнях кіруючай бюракратыі, і па сваіх каналах часам яны дамагаюцца перагляду ўжо, здавалася б, непазбежнага рашэння. Грамадскі рэзананс і кулуарнае лабіяванне пытання дапаўняюць адзін аднаго, хоць і рэдка прама змешваюцца.
У гэтай канкурэнтнай барацьбе груп інтарэсаў ні аднаму з бакоў перамога не гарантаваная. Аднак кіраўніку дзяржавы зручней іншых у Беларусі выступаць над лакальным канфліктам, уяўляцца не ўдзельнікам спрэчкі (хоць мы памятаем, хто прызначае прэзідэнцкую вертыкаль на месцах), а тым, хто можа гэта спрэчка рассудзіць.
Лепш, вядома, не ствараць раздражняльных падстаў, пра гэта раз за разам кіраўнік дзяржавы просіць пры размове з новапрызначанымі чыноўнікамі, але ў рэальнасці без канфліктаў не абыходзіцца.
Такім чынам, застаецца не даць ім разгарэцца з лакальных ў глабальныя, набыць палітычную афарбоўку.
Пакуль уладам гэта ўдаецца.
Паводле naviny.by