У Афрыцы ўспышка смяротна небяспечнай інфекцыі. Што такое вірус Марбург і чым ён пагражае свету?

У канцы верасня 2024 года ўлады Руанды абвясцілі аб першай у краіне ўспышцы хваробы, выкліканай вірусам Марбург. Да 4 кастрычніка захварэў 41 чалавек, 12 з іх памерлі, што робіць гэтую ўспышку адной з самых буйных у свеце. Вірус Марбург роднасны вірусу Эбола і вельмі небяспечны.

Што адбываецца з чалавекам, у арганізме якога апынуўся гэты вірус?

Ён цяжка хварэе, піша «Медуза». Бессімптомнага цячэння гэтай інфекцыі няма. У чалавека рэзка павышаецца тэмпература, пачынаюць балець жывот і мышцы, яго ірве, з'яўляецца дыярэя і затым блытанасць свядомасці. Калі чалавек памірае, то звычайна пасля моцнага крывацёку на восьмы-дзевяты дзень. Цяпер вядома, што памірае ад 24 да 88 адсоткаў хворых. Часткова зыход залежыць ад якасці лячэння.

І лекаў, вядома ж, няма?

Так, як і ў выпадку многіх іншых захворванняў, распаўсюджаных у краінах, якія развіваюцца. Але ёсць распрацоўкі, і, верагодна, у гэтую ўспышку ў рамках клінічных даследаванняў правераць вакцыну і некаторыя прэпараты.

А наколькі вялікія шанцы, што вірус закране не толькі Руанду?

Нягледзячы на тое, што ўспышка закранула сталіцу Руанды Кігалі з буйным міжнародным аэрапортам, Сусветная арганізацыя аховы здароўя (СААЗ) ацэньвае рызыкі распаўсюджвання інфекцыі па планеце як нізкія. Мясцовы ўрад не забараняе турыстам уезд, але рэкамендуе выконваць меры засцярогі (у прыватнасці, мыць рукі і не кантактаваць з людзьмі, якія выглядаюць хворымі). Амерыканскія цэнтры па кантролі і прафілактыцы захворванняў лічаць бяспечным ездзіць у Руанду, але лепш застрахавацца і выконваць цэлы спіс правілаў (напрыклад, не наведваць пячоры, пахаванні, народных лекараў і не дакранацца да шымпанзэ).

СААЗ лічыць, што рызыка распаўсюджвання інфекцыі па кантыненце-высокая. Асабліва сур'ёзныя наступствы будуць, калі вірус апынецца ў Дэмакратычнай Рэспубліцы Конга, дзе ўжо цяпер самая цяжкая ў свеце сітуацыя з вірусам малпавай воспы і дзе сем мільёнаў бежанцаў.

Але пакуль прынятыя даволі сур'ёзныя меры для падаўлення ўспышкі. У Руандзе пасля таго, як высвятляецца, што ў кагосьці хвароба, выкліканая вірусам Марбург, вызначаюць, з кім кантактаваў гэты чалавек, і кагосьці з гэтых людзей змяшчаюць у каранцін. Ужо цяпер правялі больш за 1,3 тысячы тэстаў на вірус Марбург, 21 чалавек ізаляваны або лечыцца (інфекцыя можа развіцца на працягу 21 дня пасля таго, як вірус трапіў у арганізм).

Перадаецца праз секс. Што трэба ведаць пра малпавую воспу, якая распаўсюджваецца па свеце

А хто ў групе рызыкі?

Тыя, хто кантактаваў з крывёю, мачой і іншымі біялагічнымі вадкасцямі пацыентаў. Каб вірус апынуўся ў арганізме, гэтыя вадкасці павінны патрапіць на слізістыя або пашкоджаную скуру (не толькі наўпрост ад чалавека, але і праз вопратку ці пасцельную бялізну). Наколькі вядома, паветрана-кропельным шляхам або праз камароў вірус не перадаецца.

А з чаго наогул пачалася гэтая ўспышка?

Афіцыйна руандыйскія чыноўнікі гэтага не раскрываюць. Аднак крыніцы рэдакцыі часопіса Science распавялі, што першым пацыентам быў падарожнік, які звярнуўся ў бальніцу ў сталіцы Руанды Кігалі. Там яму дыягнаставалі толькі малярыю, пасля чаго ён памёр. Смерць адбылася ў пачатку верасня, і ўлады Руанды гэта пацвердзілі. Да моманту смерці першага пацыента паспела захварэць некалькі медыцынскіх работнікаў: яны думалі, што маюць справу з малярыяй, і не прымалі неабходных мер абароны ад віруснай інфекцыі.

У прыродзе носьбіты віруса Марбург — нільскія крыланы (егіпецкія лятучыя сабакі). Каб вірусам захварэў чалавек, ён павінен неяк пракантактаваць з гэтымі жывёламі або з ежай, да якой яны дакраналіся. «Жывёлы таксама могуць падабраць і з'есці інфікаваны фрукт, — пісаў у артыкуле, апублікаваным у выданні «N+1», супрацоўнік Цэнтральнага НДІ эпідэміялогіі Расспажыўнагляду Марат Макенаў, які шукаў носьбіта віруса Марбург пасля ўспышкі ў Гвінеі. — Гэта прывядзе да іх заражэння, развіццю цяжкай інфекцыі, а занямоглая жывёла — лёгкая здабыча для паляўнічых. Што, у сваю чаргу, таксама можа прывесці да інфікавання чалавека».

Успышкі хваробы, выкліканай вірусам Марбург, раней здараліся ў Дэмакратычнай Рэспубліцы Конга, Угандзе, Танзаніі, Анголе, Экватарыяльнай Гвінеі, Гане, Гвінеі, Кеніі і ПАР.

Але захварэць можна не толькі ў Афрыцы. Сама назва — вірус Марбург — з'явілася з-за таго, што ўпершыню вірус выявілі ў нямецкім горадзе Марбург-у лабараторыі, дзе працавалі з зялёнымі малпамі з Уганды. Тады, у 1967 годзе, захварэла адразу некалькі яе супрацоўнікаў (а таксама супрацоўнікі Бялградскай лабараторыі, якія працавалі з такімі ж малпамі).