Хваробы сістэмы кровазвароту, новаўтварэнні, нервы. Праз што беларусы часцей за ўсё атрымліваюць інваліднасць
У Беларусі расце колькасць інваліднасцяў, атрыманых праз хваробы нервовай сістэмы і псіхічныя разлады. Якія яшчэ захворванні прыводзяць да інваліднасці ў нашай краіне распавяла Анастасія Лузгіна, старшы навуковы супрацоўнік BEROC, калумніст «Беларусь. Экспертыза» выданню thinktanks.by.
Ілюстрацыйная выява
З развіццём медыцыны ўяўленні аб прычынах, па якіх чалавек можа лічыцца інвалідам, змяняюцца. Калі дзвесце гадоў таму інвалідам лічылі, да прыкладу, чалавека, які страціў канечнасці, то зараз прычынамі інваліднасці часцей становяцца менш відавочныя, але нярэдка больш небяспечныя захворванні. Напрыклад, сур'ёзныя праблемы сардэчна-сасудзістай сістэмы або захворванні лёгкіх, выкліканыя наступствамі туберкулёзу. Дзвесце гадоў таму людзі з такімі дыягназамі не выжывалі. Сёння лекары іх ратуюць, аднак далёка не заўсёды могуць вярнуць ім ранейшае здароўе, працаздольнасць і якасць жыцця. Гэтыя людзі маюць патрэбу ў дапамозе, і таму неабходна разумець, якія хваробы сёння часцей за ўсё вядуць да інваліднасці. Такая інфармацыя дасць магчымасць рабіць большы ўпор на прафілактыку найбольш небяспечных захворванняў і мінімізацыю рызык іх узнікнення.
Колькі людзей у Беларусі атрымалі інваліднасць
Для пачатку паглядзім агульная колькасць людзей, якія атрымлівалі інваліднасць у розныя гады ў Беларусі.
Малюнак 1. Агульная колькасць асоб, упершыню прызнаных інвалідамі, чал. на 10 тыс. насельніцтва ў Беларусі
На малюнку 1 відаць, колькі на 10 тысяч насельніцтва краіны было зарэгістравана грамадзян ва ўзросце старэйшым за 18 гадоў, якія ўпершыню атрымалі інваліднасць. Колькасць такіх людзей змянялася ў розныя перыяды часу. На гэта маглі ўплываць розныя фактары. Напрыклад, зніжэнне агульнай колькасці людзей, прызнаных інвалідамі, у 2020 і 2021 гадах, можа быць звязана з пандэміяй каранавіруса. У гэты перыяд нагрузка на сістэму аховы здароўя ўзрасла, таму працэдура прызнання людзей інвалідамі магла даўжэць па часе. Пасля гэтага спаду, у 2022 і 2023 гадах, назіраўся рост колькасці людзей з прызнанай упершыню інваліднасцю. Пры гэтым, калі глядзець на больш працяглы перыяд, то мы ўбачым, што за апошнія 22 гады няма яркага трэнду ў бок змяншэння або павелічэння агульнай колькасці людзей з абмежаванымі магчымасцямі, якія рэгіструюцца ўпершыню.
Пры аналізе трэба браць пад увагу, што Белстат пры разліку паказчыкаў 2009-2019 гадоў зрабіў карэкціроўку агульнай колькасці насельніцтва з улікам перапісу 2019 года. У той жа час апошнія гады акрамя зафіксаванай афіцыйнымі крыніцамі змяншэння насельніцтва, назіраецца яшчэ і актыўная міграцыя беларусаў у іншыя краіны, зафіксаваць якую не заўсёды проста. Таму можна меркаваць, што рэальная колькасць інвалідаў на 10 тысяч насельніцтва ў Беларусі будзе вышэйшай. Аднак, грунтуючыся на афіцыйных даных, можна адзначыць некалькі трэндаў.
Якія хваробы прыводзяць да інваліднасці ў Беларусі
Адзінай буйной групай захворванняў, па якіх назіраецца ўстойлівае скарачэнне атрымання новых сведчанняў па інваліднасці, з'яўляюцца «наступствы траўмаў, атручванняў і іншых знешніх прычын» (мал. 2). Калі ў 2002 годзе фіксавалася 4.2 чалавекі з новай інваліднасцю на 10 тысяч насельніцтва, то ў 2023 годзе гэты паказчык знізіўся да 2.1.
Малюнак 2. Агульная колькасць асоб, упершыню прызнаных інвалідамі ў выніку наступстваў траўмаў і іншых знешніх прычын, чал.на 10 тыс. насельніцтва.
Па іншых відах інваліднасці, якія часта сустракаюцца, на жаль, тэндэнцыі не такія пазітыўныя. На першым месцы па частаце атрымання інваліднасці стаяць хваробы сістэмы кровазвароту (мал. 3). Пры гэтым за апошнія 20 гадоў няма актыўнай дынамікі ў бок павелічэння або зніжэння частаты рэгістрацыі такіх выпадкаў.
Малюнак 3. Агульная колькасць асоб, упершыню прызнаных інвалідамі ў выніку праблем з сістэмай кровазвароту, чал. на 10 тыс.насельніцтва.
На другім месцы па колькасці людзей з зарэгістраванай упершыню інваліднасцю знаходзяцца новаўтварэнні (мал. 4). У дадзеным выпадку бачны выразны нарастальны трэнд. І калі пры росце выяўлення новых выпадкаў анкалагічных захворванняў у цэлым можна казаць аб павышэнні якасці і своечасовасці дыягностыкі, то ў выпадку з рэгістрацыяй новых інвалідаў, аб прамой узаемасувязі казаць складана. Таму можна меркаваць, што для Беларусі інваліднасць у выніку росту новаўтварэнняў становіцца ўсё больш частай з'явай.
Акрамя паляпшэння дыягностыкі, гэта можа стаць вынікам уплыву цэлага шэрагу фактараў. Перш за ўсё — гэта старэнне насельніцтва. З-за павелічэння долі пажылых людзей узрастае рызыка развіцця многіх хвароб, уключаючы наватворы. Яшчэ адна прычына — гэта наступствы катастрофы на Чарнобыльскай АЭС. Гаворка тут ідзе не толькі пра людзей, якія наўпрост падвергліся апрамяненню або жылі ў неспрыяльных рэгіёнах. У апошнія гады ўсё больш зямель, раней не прыдатных для выкарыстання з-за радыеактыўнага заражэння, сталі паступова ўводзіцца ў эксплуатацыю. Магчыма, у некаторых выпадках варта было б адтэрмінаваць дадзеныя працэсы на пазнейшыя перыяды.
Малюнак 4. Агульная колькасць асоб, упершыню прызнаных інвалідамі ў выніку новаўтварэнняў, чал. на 10 тыс.насельніцтва.
Трэцяя група захворванняў, якія могуць найбольш часта прыводзіць да інваліднасці, намі была сфарміравана з падсумоўвання двух паказчыкаў, а менавіта «псіхічныя разлады і разлады паводзін» і «хваробы нервовай сістэмы» (мал.5).
Малюнак 5. Агульная колькасць асоб, упершыню прызнаных інвалідамі ў выніку наступстваў псіхічных разладаў, разладаў паводзін і хвароб нервовай сістэмы, чал.на 10 тыс. насельніцтва.
На аснове афіцыйных даных можна зрабіць выснову, што частата атрымання інваліднасці з-за хвароб нервовай сістэмы і псіхічных разладаў расце. Часткова гэты трэнд, як і ў выпадку з наватворамі, можна растлумачыць старэннем насельніцтва. Аднак аналагічная тэндэнцыя не назіраецца ў выпадку, напрыклад, з хваробамі сістэмы кровазвароту або эндакрыннай сістэмы.
Таму можна меркаваць, што гэта звязана з павелічэннем узроўню стрэсу, якія беларусы перажываюць, асабліва пачынаючы з 2020 года, уключаючы пандэмію каранавіруса, палітычны крызіс і іншыя фактары.