Беларуса, які з'ехаў, апавясцілі пра «крыміналку» праз сацсеткі. А так можна?

З выпуксніком медыцынскага ўніверсітэта з Баранавічаў здарылася дзіўная гісторыя. Праз расійскую сацсетку «ВКонтакте» яго «апавясцілі» аб крымінальнай справе за ўхіленне ад прызыву ў армію. Пры гэтым следчы не прадставілася і не даслала ніякіх дакументаў, якія пацвярджаюць наяўнасць «крыміналкі». «Л*стэрка» паспрабавала разабрацца, што адбылося і ці можна праваахоўным органам так апавяшчаць людзей.

«Я б хацеў, каб гэтая мадам адкрыла лічку — пагутарыў бы з ёй»

Віктар (імя зменена) — выпускнік медуніверсітэта. Ён не стаў адпрацоўваць два гады ў дзіцячай паліклініцы Мінска і зараз павінен універсітэту 50 тысяч рублёў. А нядаўна дзяржава ўспомніла яшчэ адзін «доўг» хлопца перад радзімай.

Яшчэ ў 2021 годзе падчас чарговага паходу ў ваенкамат Віктар атрымаў адтэрміноўку, а разам з ёй позву прыйсці праз год — у жніўні 2022-га. Але яшчэ да вайны, за паўгода да прапісанай у дакуменце даты, ён з'ехаў з Беларусі, таму ў ваенкамат так і не з'явіўся.

— Калі я атрымліваў гэтую позву, яшчэ не думаў, што буду з'язджаць. Калі б быў у краіне, прыйшоў бы, як і звычайна гэта адбывалася апошнія тры-чатыры гады. А так я скончыў ВНУ і з'ехаў, у Беларусь з таго моманту больш не вяртаўся, — распавядае малады чалавек.

28 студзеня 2023 года ў VK Віктар атрымаў паведамленне ад карыстальніка з імем Ася Анікевіч, профіль у яе зачынены. Дзяўчына прадставілася следчым Анастасіяй Аляксандраўнай і паведаміла яму пра крымінальную справу «па факце ўхіленняў ад мерапрыемстваў па прызыву на вайсковую службу».

Пару месяцаў таму ўчастковы шукаў хлопца, прыходзіў дадому да ягоных бацькоў. Віктар кажа, гэта было звязана з «прагулам» чарговай медкамісіі ў ваенкамаце. Таму ён лічыць, што ліст VK не чыйсьці няўдалы жарт, а спробы беларускіх праваахоўнікаў яго ўсё ж такі знайсці.

— У маім асяроддзі няма знаёмых, якія так могуць над мной пажартаваць, — патлумачыў хлопец. — Я думаў, што, магчыма, гэта тролінг, але ніхто акрамя маіх бацькоў і мяне не ведаў, што ў мяне ёсць позва і што да нас прыходзіў участковы з гэтай нагоды.

Яшчэ жыхара Баранавічаў у тым паведамленні спыталі, дзе ён знаходзіцца і ці збіраецца вярнуцца ў краіну. Праўда, магчымасці адказаць у Віктара няма — следчы «Анастасія Аляксандраўна» абмежавала кола асоб, якія могуць ёй дасылаць паведамленні. Таму ён нават не ведае падрабязнасцяў сваёй справы.

— Гэта смешна. Вядома, я б хацеў, каб гэтая мадам адкрыла лічку і падала мне дакументы. Я б нават пагутарыў з ёй, а так я нават не магу апраўдацца! — жартуе суразмоўца.

Следчы: «Гэта не фэйк. Гэта была я»

Анастасія Аляксандраўна Анікевіч сапраўды працуе ў Баранавіцкім міжраённым аддзеле Следчага камітэта. Журналістка патэлефанавала ёй ад імя блізкіх Віктара. Следчы пацвердзіла, што даслала яму паведамленне і што крымінальная справа рэальная. Маладога чалавека абвінавачваюць па арт. 435 ч.1 КК (ухіленне ад мерапрыемстваў па прызыву на вайсковую службу).

— Гэта не фэйк. Гэта была я. І ён цяпер абвешчаны ў вышук у Рэспубліцы Беларусь, — распавяла Анастасія.

— А чаму вы яго заблакавалі? Ён хацеў адказаць вам. 

— Я яго не блакавала. Мабыць, у мяне проста зачынены акаўнт, — патлумачыла супрацоўніца СК. — Ну, гэта значыць ён ужо ведае, што яму трэба будзе з'явіцца, так? У сувязі з тым, што да яго ніхто, скажам, не дастукаўся, ён хаваецца ад вайсковай службы, таму ён абвешчаны ў вышук.

— Ён за мяжой быў, не ведаў, што на яго завялі «крыміналку» і абвясцілі ў вышук. Што яму будзе, калі ён вернецца?

— Наогул, пажадана, каб ён з'явіўся. Тады я яго дапытаю, справа пойдзе ў суд. Ну, і штосьці будзе, напэўна. Потым ужо суд будзе вырашаць. Яму пагражае абмежаванне або пазбаўленне волі на тэрмін да пяці гадоў. Яму была ўручаная позва, ён яе атрымаў пад роспіс, ведаў, што трэба будзе з'явіцца на медыцынскі агляд, але не з'явіўся свядома. Таму такая сітуацыя.

— А калі не прыедзе?

— Пакуль ён не прыедзе — ён у вышуку. Калі прыедзе — будзем дапытваць яго, накіроўваць справу ў суд. Панясе адказнасць.

— У VK можна апавяшчаць наогул?

— Нам можна ўсялякімі спосабамі, бо мы дакладна ведаем, што ён знаходзіцца не ў Беларусі. Іншымі спосабамі яго дастаць немагчыма, таму мы пішам у сацсетках, дзе што вядома, каб зразумець наогул, ці ў курсе наогул чалавек і ці зможа прыехаць.

Беларускае войска паказала ўзоры новай ваеннай тэхнікі. Толькі не смейцеся! (фота)

Адвакат: «Гэта, вядома, незаконна і няправільна. Але цяпер у Беларусі «не да законаў»

Адзін з беларускіх адвакатаў ананімна пракаментаваў сітуацыю. Паводле яго слоў, крымінальная справа ў такой сітуацыі на беларуса сапраўды маглі завесці:

— Вельмі падобна, што гэта праўда. Калі ты позву не атрымліваеш, ніякай справы быць не можа. Калі яна ў цябе на руках, але ты прыйшоў, напрыклад, не ў паказаны час, а пазней — гэта пагражае «адміністрацыйкай». А калі ў прынцыпе ў працягу прызыву не з'явіўся — ужо «крыміналка».

Ён адзначае, што ў рамках ужо распачатай крымінальнай справы следчы можа выклікаць грамадзяніна пісьмовай позвай, а таксама «з выкарыстаннем іншых сродкаў сувязі».

— Якая імавернасць, што могуць даслаць апавяшчэнне ў VK? У нас у Крымінальна-працэсуальным кодэксе напісана, што паведамляць можна позвамі або з выкарыстаннем іншых сродкаў сувязі, — кажа адвакат. — Думаю, яны гэтага хлопца проста не знайшлі ў мэсенджарах і таму скінулі паведамленне ў VK. Следчаму напэўна трэба пакласці ў справу рапарт у стылі «я знайшла яго ў сацсетках, апавясціла» і паставіць кропку. Чаму яна яго і заблакавала — думаю, ёй нецікавы адказ, яна не хоча з ім мець зносіны. Ёй трэба было даць справаздачу перад начальнікам.

Паводле слоў адваката, паведамленне выглядае дзіўна. У ім няма фота дакумента, які пацвярджаў бы, што заведзеная справа. Следчы нават не прадставілася як трэба. Суразмоўца адзначае, што стыль паведамлення вельмі не падобны на таго, якім размаўляюць супрацоўнікі ведамства. Тады ці можна наогул такое паведамленне разглядаць як афіцыйнае?

— Цяпер, калі распаўсюджана інтэрнэт-махлярства, гэта вельмі актуальнае пытанне. У міліцыі і СК заўсёды спасылаюцца на тое, што маюць права апавяшчаць грамадзян любымі спосабамі, раз канкрэтныя спосабы ў заканадаўстве не прапісаныя. А людзям, якія баяцца, што гэта развод, прапаноўваюць з'явіцца ў аддзяленне: «Прыходзьце да нас — на месцы пакажам вам пасведчанне». Гэта, вядома, незаконна і няправільна. Але цяпер у Беларусі працуе парадыгма «не да законаў», — тлумачыць адвакат. — Як мінімум следчы павінен афіцыйна прадставіцца, назваць сваё прозвішча, падраздзяленне. Звычайна пішуць не факт «ў адносінах да вас распачата справа», а «вы запрашаеце туды і туды ў такой вось якасці». Таму для мяне гэта паведамленне — дзіўнае, яно падобна на жарт. Яшчэ, падазраю, гэта можа быць нейкі малады следчы ці ўвогуле стажор, якога пасадзілі за кампутар і сказалі шукаць усіх прапалых, ён ад балды напісаў нешта і адправіў.

Юрыст адзначае, што ў грамадзян ёсць абавязацельствы выканаць законныя патрабаванні праваахоўнікаў, але пры гэтым яны не абавязаны рэагаваць на такія паведамленні.