20 гадоў таму была жорстка забітая журналістка «Салідарнасці» Вераніка Чаркасава
Злачынства не раскрытае да гэтага часу. У студзені гэтага года журналістка Вераніка Чаркасава магла б адзначыць 65-годдзе.
Вераніка Чаркасава. Фота: Салідарнасць
У гэты жалобны дзень журналісты «Салідарнасці» згадваюць калегу.
Казала Якубовічу: «Не спрацуемся»
Вераніка вырасла ў сям'і журналістаў, яе маці шмат гадоў працавала ў газеце «Голас Радзімы» для беларусаў замежжа, таксама публікавалася ў выданнях аб літаратуры і культуры, бацька таксама быў журналістам. Наглядзеўшыся, як бацькі па выходных "пішуць у нумар", яна сцвярджала, што сама дакладна не выбера журналістыку.
І – усё ж выбрала, пасля журфаку працавала ў моладзевай рэдакцыі беларускага тэлебачання, пасьля здабыцця Беларусяй незалежнасці – у газэтах “Голас Радзімы”, “Імя”, “БДГ”, “Свабода”, “Белорусская газета”, потым у “Салідарнасці”.
Хаця яе нарысы – пра людзей, пра гісторыю роднага горада і краіны, пра культуру – прыцягвалі ўвагу і дзяржаўных СМІ, і тагачасны рэдактар “Советской Белоруссии” Павел Якубовіч шмат разоў клікаў журналістку да сябе. «Запрашаў, але яна казала: не спрацуемся», — успамінала мама журналісткі Дыяна Цімафееўна.
Вераніка Чаркасава
Дзень, які змяніў усё
20 кастрычніка 2004 года. Калегі тэлефанавалі Вераніцы, але яе тэлефон не адказваў, і ўстрывожаныя родныя — сын Антон Філімонаў і айчым Уладзімір Мялешка — паехалі да яе дадому. Яны і знайшлі журналістку па-зверску забітай ва ўласнай кватэры: 43 нажавыя раненні, тэлефонны нататнік са слядамі крыві і пры гэтым не кранутыя рэчы, ніякага беспарадку…
Гібель журналісткі незалежнага медыя Веранікі Чаркасавай адбылася ўсяго праз некалькі дзён пасля рэферэндуму, які дазволіў Лукашэнку пераабірацца ў прэзідэнты любую колькасць разоў, падзеі ў Беларусі знаходзіліся ў фокусе ўвагі сусветнай прэсы — і, відаць, менавіта гэты рэзананс не дазволіў «замяць» справу зусім.
Лукашэнка публічна запатрабаваў раскрыць забойства за 5 дзён, але расследаванне зацягнулася на гады. Чаму?
Следства з суцэльнымі невядомымі
Следчыя заявілі, што разглядалі больш за 10 версій забойства - але адпрацоўвалі, мяркуючы па дзеяннях сілавікоў, толькі адну, побытавую.
Усяго праз некалькі тыдняў сын і айчым Веранікі Чаркасавай былі перакваліфікаваныя са сведкаў у абвінавачаныя.
Падазрэнні з іх знялі толькі вясной 2005 года, але непаўналетняга Антона Філімонава сілавікі працягвалі пераследаваць.
Родныя цудам не дазволілі павезці яго для правядзення "спецыяльнай псіхалагічнай экспертызы" ў Навінкі, пазней Антона затрымалі па абвінавачанні ў "вырабе падробленых грошай", і ў СІЗА невядомыя ціснулі на яго, прапануючы напісаць прызнанне ў забойстве маці. Суд у выніку прыгаварыў Антона Філімонава да 2,5 гадоў пазбаўлення волі з адтэрміноўкай з-за ўзросту. Падлетак быў вымушаны з'ехаць з Беларусі.
Праз год пракуратура Мінска працягнула тэрмін папярэдняга расследавання, а ўжо ў канцы снежня 2005-га яго «спынілі ў сувязі з нявысвятленнем асобы, якая падлягае прыцягненню да адказнасці ў якасці абвінавачанага». Справа некалькі разоў аднаўлялі і зноў прыпынялі.
На думку экспертаў, следства ўхапілася за "зручную" версію бытавой трагедыі, хоць многія дэталі казалі пра адваротнае, і забойства, верагодна, магло быць здзейснена прафесійным кілерам і замаскіравана пад бытавое. Што магло стаць прычынай, калі Вераніка Чаркасава ў апошнія гады пісала ў асноўным аб людзях і іх лёсах?
Калегі выказвалі вэрсію, што журналістка выпадкова магла быць пагружаная ў тэму продажу зброі Іраку і датычнасьці да гэтага “Інфабанку”. Яшчэ адна здагадка — журналістка магла стаць ахвярай вайны паміж двума кланавымі групоўкамі за ўсталяванне кантролю над гомельскім заводам па вытворчасці вінаў. Аднак гэтыя версіі следства сур'ёзна не разглядала, і справа аб забойстве паступова заглухла.
Глядзіце таксама
Чырвоным па белым
Праз год пасля забойства Веранікі Чаркасавай упершыню выйшаў зборнік "Чырвоным па белым", куды ўвайшлі лепшыя публікацыі з 1992 па 2004 год, надрукаваныя ў беларускіх і расійскіх выданнях. Кнігу на валанцёрскіх пачатках падрыхтавалі і выпусцілі ў памяць аб ёй калегі.
У красавіку 2006-га з'явіўся сайт, прысвечаны справе аб забойстве беларускай журналісткі — на старонцы сабраная інфармацыя аб ходзе расследавання, заявы беларускіх і міжнародных арганізацый па гэтай справе, публікацыі ў замежных медыя. Сайт існуе і сёння, ніякай новай інфармацыі ад "кампетэнтных органаў" па справе аб забойстве Веранікі Чаркасавай няма.
У 2009-м у памяць аб журналістцы Беларуская асацыяцыя журналістаў заснавала творчы конкурс імя Веранікі Чаркасавай.
Яшчэ праз пяць гадоў тэлепубліцыст Леанід Міндлін прадставіў дакументальны фільм, прысвечаны версіям забойства журналісткі, а на вечары яе памяці для блізкіх і калегаў далі канцэрт легенды беларускага року і героі публікацый Веранікі — Аляксандр Памідораў, Аляксандр Кулінковіч, Лявон Вольскі.
Памяць не забіць
— Праз гады боль не стаў меншы, — прызнавалася «Салідарнасці» мама Вераніка, Дыяна Цімафееўна. — Маё жыццё перакруцілі. Усяго пазбавілі: і дачкі, і ўнука...
Пры гэтым рэгулярна супрацоўнікі так званых праваахоўных органаў у цывільным наносілі "візіты няветлівасці" бацькам Веранікі, запалохваючы пажылых людзей ператрусам і вышукам іх унука.
Верагодна, нішто іх не спыніла б і сёлета — вось толькі здзекавацца адсутнасцю навін і распытваць, дзе знаходзіцца сын Веранікі, які з'ехаў з краіны, больш няма каго.
Глядзіце таксама
Дыяны Цімафееўны не стала летам 2024 года — яна памерла ў Мінску, не дажыўшы да 90 гадоў і так і не дачакаўшыся, каб былі названыя, а тым больш пакараныя заказчыкі і выканаўцы забойства яе дачкі. Айчым, журналіст Уладзімір Мялешка, пайшоў з жыцця пяць гадоў таму пасля доўгай барацьбы з хваробай.
Многія калегі — незалежныя журналісты, вымушаныя пакінуць краіну, фізічна не змогуць патрапіць 20 кастрычніка на могілкі ў Калодзішчах, дзе пахаваная Вераніка.
І мы разумеем, што забойства Веранікі, калі яно будзе раскрытае, то відавочна не пры гэтай уладзе. Але гэта не значыць, што мы замаўчым і перастанем задаваць пытанні: хто і чаму? Перачытваць яе публікацыі і дзівіцца, як многае яна заўважала і як гэтыя тэксты актуальныя і сёння, памятаць, што рабіла Вераніка і кім была для ўсіх нас.
Памятаць яе жывой.