Шостая гадавіна Смаленскай катастрофы
6 гадоў таму, 10 красавіка 2010 года, пад Смаленскам пацярпеў катастрофу самалёт прэзідэнта Польшчы Леха Качыньскага.
Роўна 6 гадоў таму, 10 красавіка 2010 года, у катастрофе польскага прэзідэнцкага самалёта ТУ-154М пад Смаленскам загінулі 96 чалавек. Сярод ахвяр гэтай катастрофы быў прэзідэнт Польшчы Лех Качыньскі і ягоная жонка, апошні прэзідэнт Польшчы ў выгнанні Рышард Качароўскі, прадстаўнікі вышэйшага вайсковага камандавання, палітычных партый, грамадскія і рэлігійныя дзеячы, паведамляе Polskie Radio.
Эліта польскага грамадства ляцела ў Расею на памятныя мерапрыемствы з нагоды 70-годдзя Катынскага злачынства.
Хто вінаваты?
Польская пракуратура пасля даследавання месца катастрофы, аналізу запісаў «чорных скрыняў» прыйшла да высновы, што адказнасць за тое, што здарылася ляжыць як на польскім, так і расейскім боку.
27 сакавіка 2015 года галоўная вайсковая пракуратура Польшчы, якая займаецца расследаваннем прычын катастрофы польскага прэзідэнцкага борта Ту-154М, заявіла, што мае намер вылучыць абвінавачванні супрацоўнікам аэрапорта ў Смаленску і ў сапраўдны момант чакае іх яўкі.
Акрамя таго, пракуратура заявіла, што прынятая пастанова аб змяненні абвінавачвання ў дачыненні да двух польскіх грамадзян з 36-ага спецпалка грузавой авіяцыі. Гаворка ідзе ў тым ліку аб недакладнай ацэнцы варункаў надвор'я і дрэннай падрыхтоўцы складу экіпажа. Прычынай катастрофы, паводле слоў пракурора, сталі таксама дзеянні экіпажа прэзідэнцкага борта ТУ-154М.
9 красавіка 2015 года пракуратура таксама апублікавала новыя стэнаграмы запісу размоваў у кабіне пілотаў Ту-154М на працягу 40 хвілін перад катастрофай. Экспэртам атрымалася расшыфраваць на траціну больш словаў, чым раней. Паводле новых звестак, у кабіне самалёта падчас прызямлення, імаверна, знаходзіўся камандуючы паветранымі сіламі Анджэй Бласік або асоба з падобным голасам, а экіпажу пастаянна перашкаджалі трэція асобы. Звесткі новай стэнаграмы ў вялікай ступені не адпавядаюць меркаванню, якое экспэрты падалі раней.
Аднаўленне расследавання прычын катастрофы
Пасля прыходу да ўлады восенню 2015 года партыі Яраслава Качыньскага «Права і справядлівасць» была прынятая пастанова правесці паўторнае расследаванне прычын катастрофы.
Міністр нацыянальнай абароны Польшчы Антоні Мацэрэвіч, які дагэтуль узначальваў парламенцкую камісію ў расследаванні катастрофы 4 лютага падпісаў дакументы, якія робяць магчымым аднаўленне следства. Выступаючы да падпісання дакументаў перад прысутнымі, сярод якіх былі таксама сваякі ахвяр трагічнага здарэння, міністр абароны адзначыў, што «маштаб Смаленскай катастрофы быў большы, чым індывідуальная, нацыянальная і дзяржаўная трагедыя».
«Гэта было звязанае з тым, як тагачасныя ўлады паставіліся да тых, хто загінуў. Як кпілі над імі, як кінулі іх у самы трагічны момант для польскай дзяржавы, як за іх не заступіліся, аддаючы расследаванне і следства з ім звязанае ў чужыя рукі», — падкрэсліў Мацэрэвіч.
Саму Смаленскую катастрофу міністр абароны Польшчы назваў «самай буйной трагедыяй з часоў Другой сусветнай вайны ў гісторыі незалежнай польскай дзяржавы». «Я ўпэўнены, што вынікі расследавання дапамогуць нам наблізіцца да праўды, перадаць вайсковай пракуратуры матэрыялы і справядліва асудзіць адказных за гэтую страшную трагедыю», — заявіў міністр абароны.
Паводле ягоных слоў, адноўленае расследаванне «дапаможа вярнуць гонар і годнасць польскай дзяржаве, якая ў самыя цяжкія хвіліны пакінула сваіх лідараў».
У склад камісіі ў расследаванні Смаленскай катастрофы увайшоў 21 чалавек. Яе ўзначаліў інжынер-канструктар Вацлаў Берчынскі, які меркаваў, што прычынай распаду самалёта стаў велізарны ціск усярэдзіне яго кабіны. Раней Берчынскі ўдзельнічаў у працах парламенцкай групы ў пытаннях расследавання Смаленскай катастрофы.
«Мы павінны ведаць, што на самой справе адбылося»
Сярод замежных экспэртаў Смаленскай камісіі ёсць таксама расіянін — эканаміст, дарадца Уладзіміра Пуціна ў 2000-2005 гг. Андрэй Іларыёнаў.
У 2010 годзе Іларыёнаў стаў ініцыятарам адкрытага ліста расейскіх інтэлектуалаў, у якім перасцерагаў Польшчу перад наіўнасцю ў расследаванні Смаленскай катастрофы.
«Польскія ўлады запэўніваюць аб поўнай «адкрытасці» расейскага боку, фактычна нічога ад яго не патрабуючы і толькі цярпліва чакаючы, пакуль з Масквы прышлюць даўно ім абяцаныя матэрыялы. Цяжка пазбавіцца ўражання, што для польскага ўраду збліжэнне з цяперашнімі расейскімі ўладамі атрымліваецца важнейшым, чым высвятленне ісціны ў адной з найбуйнейшых нацыянальных трагедый. Здаецца, польскія сябры праяўляюць некаторую наіўнасць, забываючыся, што інтарэсы цяперашняга расейскага кіраўніцтва і народаў суседніх з Расеяй дзяржаў не супадаюць», — гаварылася ў лісце, апублікаваным у траўні 2010 года.
У 2014 годзе ў эфіры польскага тэлеканала TVN Іларыёнаў сцвярджаў, што прычына катастрофы як і раней невядомая. Як адзначае Gazeta Wyborcza, расейскі эканаміст прасоваў адну з гіпотэз парламенцкай камісіі ў расследаванні Смаленскай катастрофы, якой кіраваў цяперашні кіраўнік Мінабароны Польшчы Антоні Мацэрэвіч, пра тое, што сутыкненне з бярозай не магло прывесці да паломкі крыла самалёта, а падзенне з невялікай вышыні не выклікала б настолькі моцнага разбурэння машыны і такой колькасці ахвяр.
Неадназначная пазыцыя Расеі
Адломкі польскага самалёта дагэтуль застаюцца ў Расеі. Польшча дамагаецца іх вяртання ў краіну.
22 студзеня ў Маскве адбыліся польска-расейскія перамовы, на якіх абмяркоўвалася ў тым ліку пытанне вяртання адломкаў прэзідэнцкага самалёта ў Польшчу. Аднак, бакі не прыйшлі да кампрамісу, хоць Расея назвала сустрэчу «канструктыўнай».
Міністр замежных спраў Польшчы Вітальд Вашчыкоўскі адзначыў, што вяртанне адломкаў самалёта ляжыць у сферы інтарэсаў самой Расеі.
«Калі расейцы ў чарговы раз скажуць нам няпраўду пра тое, што адломкі - гэта нейкі там доказ ў расследаванні, то мы ўжо ведаем, што такое расследаванне можа ісці нашмат хутчэй, я маю на ўвазе тое, як расейцы расследавалі авіякатастрофу іх самалёта над Сінаем. Там яны не махалі нікому перад носам канвенцыямі і пратаколамі, а проста паехалі, усё забралі і скончылі следства. І калі яны скажуць нам, што быццам бы ў нас быў доступ да адломкаў, тады мы адкажам, што іх доступ да адломкаў быў нашмат шырэйшы, раз яны ўтрымліваюць самалёт ужо 6 гадоў», — падкрэсліў міністр Вашчыкоўскі.
У кастрычніку 2015 года афіцыйны прадстаўнік МЗС РФ Марыя Захарава заявіла, што Расея не выдасць Польшчы адломкі прэзідэнцкага самалёта Ту-154М да завяршэння следства.
У сваю чаргу, дэпутат партыі Качыньскага «Права і справядлівасць» Малгажата Гасеўская выказала меркаванне, што «Расея не аддае адломкі прэзідэнцкага самалёта Ту-154М праз тое, што ёй ёсць што хаваць».
Раней у лютым 2015 гады польскі МЗС накіраваў расейскім дыпламатам ноту, у якой папрасіў у пісьмовай форме адказаць, чаму адломкі прэзідэнцкага борта, праз амаль 5 гадоў пасля катастрофы, знаходзяцца ў Смаленску. Гэтая тэма выклікае гарачыя дыскусіі ў Польшчы.
Варшава крытычна ацэньвае таксама пазіцыю расійскага боку, што датычыцца ўстаноўкі мемарыяла ў месцы катастрофы Ту-154М. У 2012 г. пры згодзе Мінкультуры РФ на міжнародным конкурсе быў выбраны праект помніка ахвярам катастрофы, аднак двума гадамі пазней Расея заявіла, што ён занадта доўгі і парушае правілы тэхнікі бяспекі. 31 сакавіка 2015 года міністр культуры РФ Уладзімір Мядзінскі прапанаваў здзейсніць абмен: мемарыял у Смаленску — за магчымасць усталяваць помнік чырвонаармейцам ў Кракаве.
Паводле Хартыі'97