Тышкевіч: Сістэма Лукашэнкі падпілоўве апоры, на якіх ён спрабуе паставіць свой трон
Аналітык украінскага Інстытута будучыні лічыць, што Лукашэнка ў 2025 годзе перабярэцца на пасаду прэзідэнта, але дасядзець тэрмін да канца яму не выпадае. Сістэма, выбудаваная Лукашэнкам, абрынецца, і абрынецца вельмі балюча для яго.
Нядаўна ў Беларусі быў прыняты закон аб гарантыях прэзідэнту, які пайшоў з пасады, дапрацоўваецца комплекс законаў, якія ўпісваюць УНС у палітычную сістэму, дзе месца на чале прэзідыума ствараецца асабіста пад Лукашэнкам. Выбары гэтага года, якія ўжо стартавалі, магчыма, стануць «самым стэрыльным псеўдаэлектаральным працэсам за ўсю гісторыю Беларусі».
— І ў той жа час сам Лукашэнка, які, па ідэі, павінен быў бы расслабіцца, перыядычна моцна нервуецца. Больш за тое, разважаючы аб эканоміцы, адносінах з суседзямі, кадрах унутры краіны, нават аб адукацыі, ён сыпе супярэчлівымі тэзісамі, — кажа Ігар Тышкевіч у відэа на сваім канале. — Урэшце, адначасова кажа пра працяг «служэння народу» і пра «змену пакаленняў».
Са слоў Тышкевіча, Лукашэнка сапраўды задумваецца аб сваім сыходзе. Па-першае, прычынай гэтаму служыць яго ўзрост. Па-другое, развіццё падзей і знешні ціск.
— Рэжым заціскання гаек таксама не вечны, таму што ў такім рэжыме сістэма пачынае пажыраць сама сябе. У пачатку пасадзілі ўсіх актыўных апанентаў, далей-іх знаёмыя і знаёмыя знаёмых, а ўрэшце — недастаткова лаяльныя за тыя ці іншыя грахі. Напрыклад, цяпер праблемы ў ДФР, што можна аднесці да гэтага ж.
Сам Лукашэнка разумее, што сыходзіць давядзецца. 8 жніўня 2020 года ён казаў, што гэта яго апошні электаральны тэрмін. Але ў 2025 годзе ён, хутчэй за ўсё, пойдзе на выбары, пераабярэцца, але даседзець яму будзе вельмі складана.
На гэтым фоне ўзнікае пытанне: а што далей? Лукашэнка нервуецца, па апошніх навінах мы бачым з яго вуснаў пастаянныя супярэчнасці.
Ён спрабуе неяк падстрахавацца: хутка пройдуць стэрыльныя выбары, куды заходзяць ужо загадзя зацверджаныя таварышы. Далей УНС, дзе падкантрольныя людзі і арганізацыі, прэзідыум на чале якога Лукашэнка, спакойна прызначае членаў ЦВК, уплывае на прызначэнне суддзяў і, нібыта, ты кантралюеш сістэму. Але ці так гэта?
Па словах Тышкевіча, сістэма УНС — скапіяваная іранская сістэма. Але ў многіх дзяржавах яна не стартуе.
— Праблема сістэмы Лукашэнкі ў тым, што, па-першае, ён сам занадта моцна любіць уладу і баіцца дэлегаваць паўнамоцтвы. Пры гэтым ён адчувае, што гэта трэба рабіць.
Па-другое, гэта персаналісцкая сістэма. Змены ў Канстытуцыі, як і змены паўнамоцтваў парламента — усё гэта павінна стымуляваць з'яўленне новых лідараў, у тым ліку палітычных. Але рэжым заціскання гаек і стэрыльных выбараў гэтаму перашкаджае. Пытанне: хто будзе рабіць кар'еру? Як правіла, выбіраюць больш лаяльных і менш разумных.
Для Лукашэнкі праблема ў тым, што на пэўным моманце гэтая сістэма пачынае прабуксоўваць. У момант крызісу, калі трэба браць адказнасць на сябе, людзі чакаюць указанняў зверху, і, калі іх няма, сістэма валіцца або прастойвае.
Такім чынам сама сістэма Лукашэнкі пачынае падпілоўваць апоры, на якіх ён спрабуе паставіць свой трон. Прычым падпілоўвае так, каб падаць было балюча.
Аналітык таксама разглядае наступствы, калі Лукашэнка з пасады кіраўніка сыдзе ва УНС, а на пасаду прэзідэнта прыйдзе новы чалавек.
— На пачатковым этапе нічога не адбываецца, а потым узнікае лагічнае пытанне. Тут працытую Лукашэнку ўзору 1994 года: колькі яшчэ 70-гадовыя будуць казаць, як нам жыць?
І вось на гэтым моманце ўсё рассыпаецца, таму што рэжым персаналісцкі. Няма ідэалогіі, якая аб'ядноўвае, яднаючага бачання будучыні. Ёсць варыянт — Аляксандр Лукашэнка і мы на яго молімся. Гэта якраз тое, што абвальвае сістэму, хай і не імгненна. Найлепшы прыклад гэтаму — Казахстан.
Глядзіце таксама
Яшчэ адна падстрахоўка, адзначае аналітык — гэта групы ўплыву. Калі, дапусцім, старшыня УНС з'яўляецца арбітрам паміж групамі, якія рэальна кіруюць краінай.
— Але ў Беларусі, зноў-такі, персаналісцкая сістэма, і алігархічныя альбо палітычныя групоўкі не створаныя, адпаведна, ім не патрэбны арбітр. Групы, якія ёсць, заточаныя на Лукашэнку, і яны будуць размывацца.
Калі казаць пра падстрахоўкі з пункту гледжання эканомікі і знешніх працэсаў, то тут таксама не ўсё гладка.
— Вайна ва Украіне рана ці позна скончыцца, я кажу тут пра найбліжэйшыя гады. Адпаведна, будзе перакройвацца сістэма рэгіянальнай бяспекі і супрацоўніцтва.
Будзе момант, калі трэба будзе дзейнічаць вельмі хутка. І тут пытанне найбліжэйшага атачэння: Лукашэнка мае палітычны досвед, але не заўсёды мае хуткую рэакцыю. Чым больш ён будзе прамахвацца і чакаць, зацягваць, тым больш незадаволенае будзе яго бліжэйшы асяроддзе, якое завязана на бізнесе.
І, нарэшце, фінансавыя гарантыі. Дапусцім, пасля Лукашэнкі да ўлады прыходзіць нябедны прэзідэнт, які бярэ сабе заробак у адзін беларускі рубель.
І што? Атрымліваем кейс Шушкевіча з яго пенсіяй. Як гаворыцца, рабі з людзьмі так, як хочаш, каб яны паступалі з табой. Застрахавацца ад такога ў Лукашэнкі магчымасці няма.
Ёсць прабелы, лічыць Тышкевіч, і з самой сістэмай УНС.
— Так, кажуць, што УНС будзе фармавацца з вельмі лаяльных Лукашэнку. Але я пачытаў гэты закон і пасмяяўся. Хацелі падстрахавацца так, што здарылася пацешнае: у гэтым законе ёсць чатыры-пяць ямінаў альбо кропак уваходу, як можна лёгка і хутка «хакнуць» сістэму з УНС.
УНС, сабраўшыся на сваю чарговую сесію, можа заявіць аб жаданні памяняць прэзідыум. Гэта робіцца на працягу ад пяці да васьмі месяцаў з поўнай адпаведнасцю заканадаўству, якое прынялі ў атачэнні Лукашэнкі.
Чаму яны так зрабілі? Кар'еру робяць лаяльныя, але не занадта разумныя. Таму хай праводзяць выбары. Гэта, вяртаючыся да слоў ад 8 жніўня 2020 года, яго апошні электаральны тэрмін.
Паводле Салідарнасці
Глядзіце таксама
