Што такое БРІКС і чаму Беларусь зноў у пралёце?
Чарговая заяўка Беларусі на ўваходжанне ў міжнародную супольнасць была адхіленая. Гэтым разам Лукашэнку «кінулі» ў БРІКС. Старшы аналітык «Цэнтра новых ідэй» і былы дыпламат Павел Мацукевіч разважае, навошта Беларусі ўвогуле кудысьці ўступаць.
Выпуск «Пульса Леніна-19» аналізуе матывы і перспектывы ўступлення Беларусі ў БРІКС з улікам пададзенай яшчэ ў траўні заяўкі і ўдзелу кіраўніка МЗС Сяргея Алейніка ў саміце ў Ёханэсбургу.
Па выніках саміту заяўка афіцыйнага Мінска не прайшла. Запрашэнне ў БРІКС з больш чым 20 суіскальнікаў атрымалі Аргенціна, Егіпет, Эфіопія, Іран, Саудаўская Аравія і ААЭ, але гэта не апошняе пашырэнне.
Абрэвіятура БРІКС расшыфроўваецца англійскімі назвамі пяці краін, якія склалі гэтае аб'яднанне — Бразіліі, Расіі, Індыі, Кітая і ПАР. Гэты нефармальны альянс склаўся ў 2006 годзе спачатку з чатырох дзяржаў, якія адносіліся ў той час да ліку самых хуткіх па тэмпах развіцця, і першапачаткова меў назву БРІК. У 2011 годзе пасля далучэння да БРІК ПАР (South Africa) атрымаўся БРІКС, хоць тагачасны прэзідэнт Расіі Дзмітрый Мядзведзеў прапаноўваў рускую абрэвіятуру БРЮКІ.
БРЮКІ не падышлі, цяпер жа, калі далучыцца да БРІКС жадаюць дзясяткі краін, можна не толькі гуляць у словы, але нават складаць сказы, падбіраючы дзяржавы па адсутных для выражэння думкі літарах. Праўда, пакуль ажыятаж вакол пашырэння нефармальнага альянсу адбываецца пад назвай БРІКС+ і цалкам магчыма, што так і аформіцца.
У адрозненне ад Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва (ШАС), куды Расія, Індыя і Кітай таксама ўваходзяць, БРІКС, строга кажучы, (пакуль) не з'яўляецца міжнароднай арганізацыяй, не мае статута, сакратарыята і штаб-кватэры.
Глядзіце таксама
На гэтым месцы БРІКС выяўляе падабенства з G7, якая таксама выступае як нефармальнае аб'яднанне краін, і таксама без штаб-кватэры. Адрозненне ў тым, што G7 — гэта развітыя краіны, а БРІКС — тыя, што развіваюцца, што быццам бы адводзіць «пяцёрцы» другарадную ролю, і пакуль гэта так. Аднак ёсць нюанс: «сямёрка» ўжо саступае «пяцёрцы» па ўкладзе ў сусветны ВУП, тэрыторыі, насельніцтве, прыродных рэсурсах. У выніку пашырэння БРІКС адрыў ад G7 натуральным чынам павялічваецца.
Акрамя гэтага, у адрозненне ад G7, якая з'яўляецца форумам дэмакратый і агулам аднадумцаў, у БРІКС, калі не браць у разлік дэкларатыўна-лозунгавую частку пра шматпалярны свет, роўнасць і братэрства, агульны складнік наўрад ці можна выявіць. Краіны моцна адрозніваюцца і ў плане палітычных сістэм, эканамічнага ўкладу, і па частцы інтарэсаў. Калі, напрыклад, у Расіі і Кітаі дэмакратыю можна лічыць абвешчанай у вышук або занесенай у «Чырвоную кнігу», то Індыя — гэта самая буйная па насельніцтве дэмакратычная дзяржава ў свеце.
Які жарт згуляе парадокс адрозненняў з БРІКС, пакуль незразумела. Адрозненні могуць стаць выклікам, а могуць — і шанцам.
Глядзіце таксама
БРІКС, як і ШАС, пазіцыянуецца як магчымая альтэрнатыва існуючаму сусветнаму парадку. БРІКС, у прыватнасці, прэтэндуе на разбурэнне сусветнай эканамічнай і фінансавай гегемоніі заходняга свету і амерыканскага долара. Дэкларуецца, што адносіны ў «пяцёрцы» будуюцца на аснове адкрытасці, неўмяшання ва ўнутраныя справы, роўнасці і ўзаемнай выгады, хоць метады, якімі задавальняе свае міжнародныя справы з Украінай удзельніца БРІКС па імені Расія, зусім іншыя.
Фармат працы БРІКС — саміты, тэматычныя форумы і сустрэчы. Цэнтральнае і самае значнае мерапрыемства — штогадовы саміт. Яго працу каардынуе кожная краіна па чарзе. БРІКС практыкуе запрашэнне на свае сустрэчы дзяржаў, якія не ўваходзяць у «пяцёрку». На саміце ў Ёханэсбургу сабраліся прадстаўнікі 40 краін, уключаючы Беларусь, але гэта не ўпершыню. У 2015 годзе Лукашэнка прыняў удзел у саміце ва Уфе ў фармаце сустрэчы кіраўнікоў дзяржаў БРІКС, ШАС і ЕАЭС.
Натуральны саюзнік у ненатуральным становішчы
У рэжымнай Беларусі няма палітычных праблем з краінамі БРІКС. Лукашэнка прызнаецца іх лідарамі прэзідэнтам і, можна сказаць, карыстаецца адкрытай падтрымкай, калі казаць пра Расію, Кітай, Індыю. У гэтым сэнсе адчувальных палітычных перашкод для ўключэння Беларусі ў БРІКС не відаць. Пытанне часу. Наступны саміт БРІКС адбудзецца ў Расіі, а гэта сведчыць пра магчымасці для Беларусі асядлаць другую хвалю пашырэння.
Калі казаць пра практычныя інтарэсы, то БРІКС для Беларусі — гэта яшчэ адна пляцоўка (у дадатак да ААН, Руху Недалучэння, ШАС) для кантактаў з рэгіянальнымі лідарамі Азіі, Афрыкі і Лацінскай Амерыкі. Тут можна эфектыўна займацца прасоўваннем двухбаковых адносін, а таксама мабілізацыяй міжнароднай падтрымкі сваёй палітыкі і ініцыятыў. З гэтай мэтай Сяргей Алейнік правёў на саміце ў Ёханэсбургу серыю сустрэч з калегамі з Кітая, Індыі, Кубы, Анголы, Саудаўскай Аравіі, ААЭ і іншых краін.
Акрамя гэтага, БРІКС — гэта крэдытны партфель, з якога Беларусь патэнцыйна можа атрымаць інвестыцыі на інфраструктуру, якія раней атрымлівала ад заходніх крэдытна-фінансавых інстытутаў.
БРІКС спрабуе стварыць альтэрнатыву традыцыйнай фінансавай сістэме, у якой востра мае патрэбу Беларусь праз тое, што пазбаўленая магчымасці практычнага супрацоўніцтва з Сусветным банкам, Міжнародным валютным фондам, ЕБРР. Для гэтых мэт у 2015 годзе БРІКС заснаваў новы Банк развіцця са статутным капіталам у 50 млрд. долараў і задачай фінансавання праектаў у краінах, якія развіваюцца.
Глядзіце таксама
У цэлым эканамічная, фінансавая, тэхналагічная і рэсурсная база БРІКС можа, зноў жа, патэнцыйна забяспечыць усе патрэбы Беларусі, уключаючы рынкі збыту.
Цікавасць Беларусі да супрацоўніцтва з БРІКС у прынцыпе, не залежыць ад рэжыму, ужо зыходзячы толькі з эканамічнай вагі гэтай групы. Рэжым, а дакладней спецыфіка яго адносін з навакольным светам, якраз служыць абмежавальным фактарам.
На саміце ва Уфе ў 2015 годзе Лукашэнка назваў Беларусь «натуральным саюзнікам БРІКС па пабудове ўзаемавыгадных і раўнапраўных адносін паміж Захадам і Усходам, Поўначчу і Поўднем без раздзяляльных ліній». Сваю думку ён падмацоўваў довадамі пра тое, што «мы не ствараем праблем суседзям, стабільна забяспечваем бяспеку агульных межаў, транзіт энерганосьбітаў, эфектыўна процідзейнічаем наркатрафіку і нелегальнай міграцыі». У 2020-м і пазней Лукашэнка ўласнаручна ператварыў гэтыя жалезабетонныя аргументы ў іржавы пыл і працягвае яго вытворчасць.
Асобныя краіны БРІКС актыўна супрацьпастаўляюць альянс сваім ворагам, але пакуль гэта не агульны выбар. Фармат БРІКС не ўтрымлівае ні ў тым, ні ў іншым выглядзе якіх-небудзь забарон на супрацоўніцтва з заходнімі краінамі і іх аб'яднаннямі. У гэтым сэнсе, дапусцім, у Казахстана, які таксама падаў заяўку на ўступленне ў БРІКС і таксама пакуль не трапіў, перспектывы рэалізацыі сваіх інтарэсаў з дапамогай гэтага аб'яднання значна лепшыя, чым у Беларусі. Усё таму, што ў Казахстана няма глабальных праблем з Захадам, а ў Беларусі пакуль толькі яны і ёсць — і не засталося выхаду, акрамя як праз Расію. У выніку Казахстан можа балансаваць і гуляць на супярэчнасцях, а Беларусь — не, толькі сяк-так выкручвацца.