Лыжка дзёгцю. Што хвалюе ў візавых пагадненнях з Еўрасаюзам

Сумны бок візавых пагадненняў Мінска і Бруселя нават не ў тым, што яны не паспеюць уступіць у сілу да лета і беларусам давядзецца з лютага плаціць 80 еўра за «шэнген». Загвоздка ў тым, што мы вымушаны радавацца зусім прахадному па мерках нашага рэгіёну дакументу як, без іроніі, галоўнаму і наўрад ці паўторнаму дасягненню ў беларуска-еўрапейскіх адносінах.

Спрасціць візавы рэжым з Еўрасаюзам мы павінны былі даўным-даўно. Па палітычных прычынах то адзін, то другі бок не хацелі пачынаць перамовы. Калі нарэшце ўсе зразумелі, што трэба адвязваць гэтую тэму ад палітыкі, быў ужо канец 2013 года.
У 2014-м пачалі абмяркоўваць і ў 2015-м ужо выйшлі на гатовы тэкст, але здарыўся міграцыйны крызіс у Еўропе, і дакументы абраслі новымі ўмовамі. У 2019-м былі рознагалоссі па ліку польскіх консулаў. Увосень, калі выніковы тэкст ўжо зацвердзілі, трэба было дачакацца, пакуль Вялікабрытанія і Ірландыя скажуць, ці жадаюць яны (як сябры ЕС, але не сябры «шэнгену») далучыцца да дамовы аб рэадмісіі, які ідзе ў пакеце са спрашчэннем візавага рэжыму.
У выніку дакументы падпісалі не «на сцяжку», а па факце — пасля упаўшага сцяжка. Ратыфікаваць дамовы, каб яны ўступілі ў сілу да лютаўскага падаражэння віз, мы не паспяваем.
Спрашчэнне візавага рэжыму — галоўны поспех беларускай дыпламатыі на еўрапейскім кірунку за апошнія гады. І гэта само па сабе сумна. Узровень гэтага поспеху нагадвае, наколькі мы адстаем у адносінах з Бруселем ад усіх краінаў нашага рэгіёну.
Расіяне, армяне і азербайджанцы даўно плацяць па 35 еўра. Украінцы, малдаване і грузіны ўжо некалькі гадоў ездзяць у Еўропу без віз. Усе гэтыя краіны заключылі з Еўрасаюзам яшчэ і базавыя дамовы, а некаторыя — паспелі ўступіць у еўрапейскую зону свабоднага гандлю. Беларусь жа наогул не мае прававой асновы адносінаў з ЕС. З намі ў кампаніі — Сірыя і Лівія.
Падпісанне візавых пагадненняў — гэта, безумоўна, карысць для ўсіх, але гэта падзея, як нішто іншае, агаляе будучы вакуум на парадку дыялогу з Бруселем. Пра што нам цяпер казаць?
Для наступнага кроку, бязвізавага рэжыму, трэба выканаць больш за сотню умоў, у тым ліку тыя, што тычацца правоў меншасцяў і барацьбы з карупцыяй. І не так, як мы любім — найжорстка і адкруціць галовы, — а так, як любяць яны — з вяршэнствам закона і празрыстасцю дзяржорганаў. То бок, не ў нашага каня корм.
Акрамя візавай тэмы, у Бруселя і Мінска застаюцца вельмі глейкія і складаныя пытанні, у якіх немагчыма не быць скептыкам. Гэта размовы пра мытні і гандлі, на шляху у якіх з аднаго боку бюракратыя і велізарныя тарыфы ЕС, а з другога — наша сяброўства ў іншым эканамічным блоку, ЕАЭС, і «не-сяброўства» ў СГА.
Яшчэ мы з Бруселем вядзём дыялог па правах чалавека. Але пра перспектывы прагрэсу з гэтай тэмай у наглуха аўтарытарнай краіне гаварыць бескарысна. А шанец Беларусі на хоць нейкую прававую базу ў адносінах з ЕС, у выглядзе сціплага дакумента «Прыярытэты партнёрства», працягвае секчы на ​​кораню Літва, выстаўляючы непрымальныя для Мінска ўмовы па тэме БелАЭС.
МЗС прыйдзецца напружыць усю яго фантазію, каб прыдумаць, пра што далей гаварыць з Еўрасаюзам. Прычым казаць так, каб ад гэтага быў практычны толк у тых рамках, у якіх заціснутыя дыпламаты з абодвух бакоў.
І калі з таго, еўрапейскага, боку гэта не мае вялікага значэння для перамоўшчыкаў — сёння ты займаешся Усходняй Еўропай, праз два гады — Балканамі, потым — Каўказам, то з беларускага боку дыпламатам ёсць што губляць.
Бо візавыя пагадненні — гэта не проста прыемны радок у рэзюмэ Уладзіміра Макея і тых, хто вёў гэтыя пакутлівыя перамовы. Гэтыя дакументы — першы за доўгія гады прадукт працы МЗС, прыкметны ў нацыянальным маштабе, без перабольшання — для мільёнаў беларусаў.
Гэтым можна выхваляцца не толькі дыпламатычнаму ведамству, але і кіраўніку дзяржавы, які як раз хутка заходзіць на новыя перавыбары. Асабліва калі на ўсходнім кірунку — больш падстаў для дэпрэсіі, чым для гонару.
Калі нейкае ведамства падкідвае вярхоўнай уладзе такі падарунак, у гэтага ведамства вырастае наменклатурны вагу. Кіраўніцтва МЗС атрымлівае ачкі ў вачах Лукашэнкі, да дыпламатаў на нейкі час будуць прыслухоўвацца больш, чым раней.
І наогул увага кіраўніка дзяржавы вяртаецца да еўрапейскага вектару, які да гэтага часу рабіў на свет толькі асуджэнні чарговых расстрэлаў у Беларусі і запрашэнні на саміты Усходняга партнёрства.
Ці змогуць больш праэўрапейскія групы ва ўладзе скарыстацца гэтым момантам і вытрасці з начальства нейкія жэсты прыязнасці да Захаду, пакажа час. Але, здаецца, у іх у гэтай справе з’яўляецца магутны саюзнік — Масква, якая распачала размаўляць мовай нафтавых вентыляў.
Арцём Шрайбман, TUT.by