Які народ, такія і песні, альбо Пытанне да беларусаў ад прынца Дацкага

Выказванні ў эфіры галоўнага расійскага канала дэпутата-адзінароса і рэакцыя на гэтыя выказванні з боку ўладаў Расіі ставяць перад беларусамі пытанне, падобнае да таго, што ў свой час паставіў знакаміты персанаж Шэкспіра.

Афарызм Фаіны Ранеўскай «нельга быць трошкі цяжарнай» – прыклад безальтэрнатыўнай сітуацыі, калі «або — або». На жаль, з падобнымі сітуацыямі сутыкацца даводзіцца не толькі на бытавым узроўні, пра што чалавецтва папярэджваў нямецкі паэт Генрых Гейне ў сваім прароцтве ў 1834 года: «Дзе спалілі кнігі, з часам будуць спальваць і людзей».

Праз сто гадоў, 10 траўня 1933 года, у Германіі было абвешчана «свята вогнішча», у рамках якога ва ўсіх буйных нямецкіх гарадах палілі кнігі, якія змяшчалі «чужыя немцам ідэі».

Такая логіка развіцця палітычных рэжымаў. Або — або. Яны эвалюцыяніруюць або ў бок дэмакратыі, або ў бок таталітарызму. На прамежкавай аўтарытарнай стадыі, як правіла, доўга не затрымліваюцца.

Прыкладаў таму незлічона. Аднак інавацыя дэпутата Дзярждумы, генерал-лейтэнанта ў адстаўцы Андрэя Гурулёва («Адзіная Расія») нават на фоне Расіі, якая ўпала ў духоўнасць, выглядае неардынарна. Падчас праграмы «Нядзельны вечар з Уладзімірам Салаўёвым» на тэлеканале «Расія 1» ён парадаваў суайчыннікам наступным адкрыццём: «Я хацеў бы, каб у гэтым нашым грамадстве, якое сёння давярае на 80% прэзідэнту (а гэта менавіта той паказчык згуртавання, які ёсць на сёння), каб уся гэтая гнілата, якая засталася, яна павінна быць калі не ізаляваная, то хаця б неяк знішчана».

Трохі арыфметыкі: 100% мінус 80% роўнае 20%. Ад 145 млн расійцаў 20% складае 29 млн — гэта больш, чым СССР страціў падчас Другой сусветнай вайны. Але мы памятаем: «Ёсць Пуцін — ёсць Расія, няма Пуціна — няма Расіі». Таму дзеля перамогі Пуціна на маючых адбыцца выбарах гандаль недарэчны. Урэшце, не пра Пуціна гаворка, а пра Расію.

Але не спяшайцеся з падобнай высновай, а паслухайце працяг адкрыцця дэпутата і генерал-лейтэнанта, чалавека з чыстымі рукамі, гарачым сэрцам і халоднай галавой: «Нават калі мы ўсе будзем хадзіць тут у носе калупацца, я жалезна ведаю, што прэзідэнт усё роўна выйграе, пераможа капітальна».

Аднак. Гітлер са сваімі Гімлерамі, Гебельсамі і Герынгамі адпачывае. Тыя знішчалі мільёны дзеля мэты, якую яны перад сабой паставілі і якую яны лічылі вялікай. А дзеля чаго гэты статусны спецыяліст па калупанні ў носе прапануе знішчыць 29 млн суайчыннікаў?

Вы не паверыце, але дзеля ўжо знаёмай нам духоўнасці. Уся справа ў тым, што ў аснове расійскай духоўнасці ляжыць маніхейства (уяўленне пра свет як пра арэну, на якой у апошняй смяротнай сутычцы сышліся Дабро і Зло). Мае аднагодкі, спадзяюся, памятаюць словы песні з кінафільма «Востраў скарбаў» (1937): «Хто не з намі – той і баязлівец, і вораг».

Лепш і не скажаш. А ворагаў, калі яны не здаюцца і працягваюць упарціцца ў сваіх перакананнях, знішчаюць. Каму як не генерал-лейтэнанту пра гэта ведаць!

Краіна архаічнай большасці

Я нарадзіўся ў Расіі, а ў Беларусі аказаўся ў статусе члена сям'і вайскоўца ў пачатку 60-х гадоў мінулага стагоддзя. Ні беларускай мовы, ні беларускай літаратуры ў школе ваеннага гарадка не вывучаў, а беларускую мову ў побыце ўпершыню пачуў у гады перабудовы. Таму адчуванне сябе грамадзянінам Беларусі не адмяняе майго расійскага культурнага бэкграўнду.

Але расійская культурная прастора, зрэшты, як і любая іншая, не з'яўляецца маналітам. У першым набліжэнні ў яго бясконцай разнастайнасці можна вылучыць два блокі: мадэрнізаваная празаходняя меншасць (каля 15%) і досыць архаічная большасць.

Зразумела, што пры такой структуры грамадства палітычная эліта расійскай дзяржавы ў поўнай адпаведнасці з прыказкай «кожны народ мае той урад, якое ён заслугоўвае» выказвае інтарэсы большасці, прычым, выказвае на слэнгу, максімальна большасці зразумелым. Што герой гэтага артыкула і прадэманстраваў перад тэлекамерамі федэральнага тэлеканала.

Дый палітычнае даўгалецце нацыянальнага лідара Расіі не ў апошнюю чаргу звязана з яго ўменнем спяваць песні, якія падабаюцца народу. Прывяду фрагмент з кнігі расійскага палітолага Уладзіміра Пастухова «Як перавучыць Расію»: «Я быў сведкам аповеду Барыса Нямцова пра тое, як ён сустракаўся з Пуціным з нагоды расійскага гімна. Нямцоў тады перадаў яму петыцыю з просьбай не вяртаць савецкі прататып. Нібыта, узяўшы ліст у рукі, Пуцін спытаў: «А табе самому музыка падабаецца?» Нямцоў сказаў: «Не». «І мне, — адказаў Пуцін. — А вось народу падабаецца. А які народ, такія і песні...»

Быць ці не быць?

Але наколькі адкрыццё дэпутата Дзярждумы Андрэя Гурулёва адлюстроўвае тэндэнцыю, а не яго асабісты інтэлектуальны ўзровень, сфармаваны за гады бездакорнай службы ў войску? «Магчыма, — выказаў здагадку расійскі журналіст Яўген Карасюк, — Гурулёў проста няўдала выказаўся (эмацыйная гаворка без мата, як вядома, даецца вайскоўцам з немалой працай)».

Пагодзімся з журналістам, але пры гэтым будзем трымаць у розуме іншае выказванне іншага расійскага журналіста: «Сістэму характарызуюць не памылкі, а рэакцыя на памылкі» (Юлія Латыніна).

А якая ж была афіцыйная рэакцыя? Дэпутат, які заклікаў знішчыць мільёны суайчыннікаў, ужо пазбаўлены мандата і арыштаваны? На жаль, ён нават не асуджаны сваімі калегамі. А як наконт рэакцыі Крамля? Паспрабуйце здагадацца з трох разоў…

Для тых жа, каму хапіла і аднаго разу, прывяду статыстыку з дакладу, на днях агучаную ў Палаце лордаў Вялікабрытаніі:

Я чалавек рускай культуры. Але што агульнага ў мяне з такой, гэта значыць, з пуцінскай Расіяй? НІ-ЧО-ГА. А што агульнага з пуцінскай Расіяй у тых, хто штодня распавядае нам пра перавагі «Саюзнай дзяржавы»? Вось у чым пытанне. І гэтае пытанне падобнае на пытанне, сфармуляванае ў свой час прынцам Дацкім. Ад правільнага адказу на яго залежыць будучыня беларусаў.