«Чыноўнікам паставілі задачу, каб краіна незадаволеных грамадзян ператварылася ў краіну просьбітаў»

Ці атрымаецца чыноўнікам наладзіць дыялог з народам?

Пасля «маршаў недармаедаў», што пракаціліся па Беларусі, улады заклапаціліся пошукам новых падыходаў у працы са зваротамі грамадзян.
На пасяджэнні калегіі Адміністрацыі прэзідэнта Беларусі 5 красавіка было адзначана, што найбольшая колькасць парушэнняў у гэтай сферы адбываецца на мясцовым узроўні: цяганіна, фармалізм, неаднаразовы перанос тэрмінаў, адсутнасць належнага кантролю за выкананнем.
Кіраўнік Адміністрацыі прэзідэнта Наталля Качанава прапанавала мясцовым уладам перыядычна сустракацца з людзьмі па месцы іх жыхарства, запрашаць іх да дыялогу аб хвалюючых праблемах.
Ці дапамогуць гэтыя меры наладзіць дыялог з народам?

«Такое ўражанне, што распрацавана спецаперацыя для пагашэння хвалі пратэстаў»

Палітычны аглядальнік Аляксандр Класкоўскі адзначае, што стратэгічная мэта беларускага рэжыму — дэпалітызаваць ўсякія пратэсты.
Гэта нарада навеяна мінулымі акцыямі пратэсту супраць Дэкрэта №3, лічыць эксперт.

Пасля таго, як людзі выйшлі на вуліцы, кіраўнік дзяржавы загадаў чыноўнікам выходзіць да ўдзельнікаў акцый і гутарыць з імі. Сам дэкрэт быў зменены так, каб чалавек мог пайсці, даказаць, што ў яго цяжкая жыццёвая сітуацыя і такім чынам, магчыма, пазбегнуць выплаты збору.
— Ідэал Аляксандра Лукашэнкі і ўсёй вертыкалі — краіна просьбітаў — каб чалавек ішоў з чалабітнай, а чыноўнік вырашаў, як быць, — кажа Аляксандр Класкоўскі. — Тут праглядаецца сакральная вера ў тое, што ўлада ва ўсім разбярэцца, ды прагматычнае меркаванне: калі чалавек становіцца ў позу просьбіта, ён не ўяўляе такой небяспекі, як той, хто на вуліцы рыфмуе «Нет деккрету № 3! Известный персонаж, уходи!».
На думку эксперта, цяпер улада заклапочана тым, як пратэст з палітычнага ператварыць у чараду паходаў у кабінеты чыноўнікаў.
— Калі чалавек робіцца прасіцелем, ён ужо не частка пратэстнай масы, — тлумачыць палітолаг. — Арганізацыя абывацеляў — гэта таксама частка палітыкі ўладаў для таго, каб не пахіснуліся асновы аўтарытарнага рэжыму.
Аналітык звяртае ўвагу на асноўнай загана сістэмы: улада неподконтрольна народу.
— Людзям зразумела, што чыноўнікі не абіраюцца, а прызначаюцца. І колькі б іх ні нападганялі і ні прымушалі да дыялогу з народам, чыноўнікі арыентаваны на тое, які вецер дзьме зверху. Яны прывыклі трымаць справаздачу не перад народам, а перад вышэйшым начальствам, — кажа Аляксандр Класкоўскі.Каб змяніць гэтую сістэму, патрэбна дэмакратызацыя: каб выбары сталі выбарамі, каб народ перыядычна мяняў эліты, і гэта трымала іх у тонусе.
— Гэта значна больш эфектыўны інструмент, чым пстрыканне бізуном, калі самы галоўны начальнік перыядычна нападганяе сваіх падначаленых і вучыць іх, як працаваць з народам, — лічыць палітычны аглядальнік.
На яго думку, трэба мяняць усю сістэму, а не проста нейкімі нарадамі-пастановамі нагадваць, што ўлада павінна кантактаваць з народам.
— Кардынальныя змены сітуацыі не адбудзецца, пакуль не будуць створаны дэмакратычныя правілы паводзін палітычнай гульні, — прагназуе Аляксандр Класкоўскі.

«Увядзіце дэмакратыю — і гэта будзе найлепшы спосаб, каб меркаванне народа працавала»

— На пасяджэнні назвалі колькасць зваротаў, якая штодня паступае ў Адміністрацыю прэзідэнта, — ад 100 да 200, а часам даходзіць і да 400! У Адміністрацыю пішуць практычна пра ўсё — нават пра цвіль на сценах, дрэнную якасць вады і разбітыя дарогі. Як вы лічыце, пра што гэта кажа?
— Гэта сведчыць пра тое, што не працуе па-сапраўднаму зваротная сувязь і на мясцовым узроўні пытанні не вырашаюцца, таму па дробязі даводзіцца пісаць на самы верх. Гэта значыць, што людзі на ўзроўні сельсавета або раёна не могуць дастукацца да мясцовай улады, таму што яна не адчувае адказнасці перад народам.
— Кіраўнік Адміністрацыі прэзідэнта Наталля Качанава прыводзіць прыклад са сваёй практыкі. Калі яна працавала старшынёй Наваполацкага гарвыканкама, яна адказвала на тэлефанаванні, якія паступалі ёй наўпрост ўжо пасля заканчэння працоўнага дня. Нумар тэлефона быў у адкрытым доступе. Можа быць, чыноўнікам варта пераняць яе досвед?
— У званках больш папулізму, чым рэальнай эфектыўнасці. Могуць тэлефанаваць выпадковыя людзі, скаржнікі. Як правіла, калі прамыя лініі праводзяцца, званкі фільтруюцца. На многія пытанні даюцца фармальныя адказы. Эфектыўна вырашаць праблемы насельніцтва могуць дэпутаты ўсіх узроўняў. Савет дэпутатаў павінен быць зубастым, церабіць і будаваць, калі трэба, выканаўчую ўладу.
На жаль, у нас гэта не працуе. Няма сістэмы мясцовага самакіравання. Па выніках рэферэндуму 1996 года большасць беларусаў нібыта прагаласавалі супраць таго, каб мясцовыя кіраўнікі абіраліся насельніцтвам.
Калі няма дэмакратычных механізмаў, якія ставяць уладу ў залежнасць ад народа, усё астатняе будзе імітацыяй зваротнай сувязі. Зноў жа няма незалежнай сацыялогіі. Незалежная прэса таксама ў дыскрымінаваным становішчы. А гэта менавіта тыя механізмы, якія павінны ўсебакова інфармаваць ўладу. Званкі могуць быць нерепрезентатыўнымі, а сацыялагічнае даследаванне сапраўды паказвае зрэз настрояў грамадства — чаго людзі хочуць.
З аднаго боку, улада ў інтарэсах самазахавання глушыць механізмы зваротнай сувязі, а з другога — выбудоўвае штучныя механізмы, каб паказаць, што ўсё ж такі яна прыслухоўваецца да меркавання народа. Увядзіце дэмакратыю — і гэта будзе найлепшы спосаб, каб меркаванне народа працавала.
— У Адміністрацыі прэзідэнта асобна абмяркоўвалі «працу на апярэджанне». Ці азначае гэта, што ўлады спрабуюць папярэдзіць новую хвалю пратэстаў?
— На адной з нядаўніх нарад кіраўнік дзяржавы ставіў спецслужбам такую ​​ж задачу ў кантэксце пратэстаў — працаваць на апярэджанне. Мабыць, гэта такое слова дня для «вертыкалі». Такое ўражанне, што распрацавана спецаперацыя для таго, каб пагасіць хвалю пратэстаў. І кожнай структуры дадзена заданне прыняць меры, каб пагасіць палітычную актыўнасць.
У гэтым канкрэтным кантэксце размова пра тое, што трэба лепш паставіць працу з скаргамі працоўных — гэта як раз рашэнне задач дэпалітызацыі пратэсту і атамізацыі незадаволенасці: каб з кожным канкрэтным індывідам разбіраўся чыноўнік, каб краіна незадаволеных грамадзян ператварылася ў краіну просьбітаў, краіну, якая піша чалабітныя і, можа, калі пашанцуе, хтосьці атрымае станоўчы адказ.
Паводле Заўтра тваёй краіны