«Чую ў цішы, як расце трава». 15 вершаў пра непаўторнае беларускае лета

Ужо прайшла першая палова лета, мы пражылі і спёку, і навальніцы, і нават ураганы. Але наперадзе — яшчэ паўтара месяца гэтай яркай і жаданай пары года, пра якую шмат прыгожых слоў напісалі беларускія паэты і паэткі.

Якуб Колас

Летам

Ну ж і волі, волі

У гаі за вёскай!

А цяплынь, цяплынь!

Весела на полі,

Слаўна пад бярозкай,

Хоць ты сядзь спачынь.

Пчолкі, матылёчкі,

Як сняжынкі тыя,

Мільгацяць вакол.

Жоўтыя пясочкі — 

Крупкі залатыя,

Хоць бяры ў прыпол.

У летні адпачынак

На століку маім ляжаць паперы,

Чарнільніца, як мачыха, стаіць...

А мне так хочацца зірнуць за дзверы,

На двор пайсці ды неба даль праверыць,

Агледзець хмар каралавую ніць.

Люблю я іх, люблю іх узнікненне

I вольны рух па сонечным шляху,

Іх шпаркі рост, купчастае адзенне,

Люблю глядзець, як неба сутарэнне

Узносіць іх кудлатую страху.

Чарнільніца мая глядзіць з дакорам

I думае, напэўна: «Ох, гультай!»

А я тады адказваю з пакорай:

«Я толькі пакурыць, вярнуся скора,

Хвіліначку, галубка, пачакай!»

I я за дзверы шусь! — I я на волі.

Такі табе навокала прастор!

Кучматы лес, утульны луг і поле...

Гляджу, што дзеецца ў блакітным доле,

I бачу — хмара ціснецца на бор.

Іду ў лясок сачыць за хмарай гэтай.

Між сосен дзвюх калышацца гамак.

I чую я — гром глуха грымнуў дзе-та.

Я ў гамаку, — п'ю чары, слодыч лета,

Чарнільніца ж мне кажа там: — Лайдак!

Пятрусь Броўка

Замалёўка

Спявае лета над барамі,

Сасёнкі струнамі звіняць,

Гамоніць поле каласамі,

Шапоча ў кветках сенажаць.

Шумяць вятры ў гаях напеўна.

Адна рачулка ў чаратах

Бурчыць, варочаецца гнеўна,

Бы мулка спаць на камянях.

А можа, з навіны ў ахвоту,

Пакуль міне плацінаў строй,

Так напрацуецца да поту,

Што пара раніцой над ёй.

Янка Купала

Летам

Выйду, сяду каля саду

У зацішнай старане

I дзівіцца буду цуду,

Што цуднее ўкруг мяне.

Як для света грае лета

Песню спеўную быцця;

Бласлаўленне небам, хлебам

Шле сам бог, сама зямля.

Звоніць поле доляй, воляй,

Звоніць поле ў каласкі;

Ў буйным лузе ззяюць, граюць

Кветкі, мошкі, матылькі.

Рэчка ўецца і смяецца

Да зялёных лоз і вольх,

А ў вадзіцы шыбка рыбка

Шмыгаціць на паплаўкох.

Лес адвечны бесканечны

Цягне, цягне гоман свой;

Між хвой скачуць птушкі-ўюшкі

I пяюць, што моцы той.

А на небе след цярэбе

Сабе сонца залаты,

Свеціць, грэе долы, горы,

Ў сэрцы шле агонь святы.

Так для света грае лета

Песню спеўную быцця...

Чаму ж мне ў ім стала мала

I пацехі, і жыцця?

Улетку

Соладка ўлетку ў дзень ройны

Ў зелені, ў кветках купацца,

З ветрам гуляць неспакойным,

З сонцам гуляць, цалавацца!

Слухаць лясное гамонкі,

Зважных, няўцямлівых шумаў,

Як гэта хвойкі-сасонкі

Гойдаюць ласкава думы.

Слухаць, як міла ля ўзмежку

Гутарыць з коласам колас,

Як льецца ў сэрца з усмешкай

Нівы спагадлівы голас.

Музыка зычная ў свеце,

Моўкнуць нягоды напасці...

Хочацца думаць, як дзеці,

Верыць, як дзеці, у шчасце.

Анатоль Вялюгін

Летнік

Скочыць палахліва

з-пад калёсаў заяц,

забубніць над грывай

у падлеску заедзь.

He трашчы, сарока, —

возчык не паверне:

на лугах шырока

размахнуўся чэрвень.

Люты чмель віецца

над чупрынай русай.

Шлях паўзе пад вецце

ў сеннай пацярусе...

Апаўдні шчаслівы,

пачарнелы, потны

сенакос з абрыву

бухне ў вір дрымотны.

Зарагоча нема,

сонцам паліваны.

Аблачынка з неба

на ручнік сарвана.

Эх, дарога лета,

ціхі крок туману...

Колькі песень спета

і недаспявана!

Там, дзе ў лузе з любай

мёд пілі чмяліны,

закусілі губы

да крыві каліны.

Луг — стаптаны кветнік

пасівеў, завяўшы:

снег ляціць на летнік

і на песні нашы.

Данута Бічэль-Загнетава

Раніца

Раней за сонца ўстану рана я.

Крылаты золак не прасплю.

Прайдуся сцежкамі крамянымі

ўлюбёная ў сваю зямлю.

Прамчуся за вятрамі гонкімі

па бальшаках зялёных...

Сустрэне луг мяне рамонкамі,

прастор — блакітам лёну.

Барок грыбамі запалоніць:

лісіц — грабі ў ахапку.

Грыб шчыры ў ветлівым паклоне

скідае долу шапку.

Паміж чарніцамі-насмешкамі

згубілася ў гушчэчы.

Унізе пахне сыраежкамі,

а зверху птах шчабеча.

Паабтрасаю росы з голля —

абудзіцца рака.

Абсыпана буйное поле

званочкам жаўрука.

Ліецца песня з-пад блакіту

на маладое жыта,

жывое серабро нібыта,

густой расой абмыта...

Зямля шчырэе і смяецца,

спявае радасць лету.

I можна абысці, здаецца,

за сонейкам паўсвету.

Анатоль Грачанікаў

Ліпень

Ha глухіх выжарынах лясных

Пахнуць пераспелыя суніцы.

Разамлела хмеляць медуніцы

На глухіх выжарынах лясных.

Сочыцца жывіца з-пад кары,

Па ігліцы на траву страсецца.

Сонна сойка ўскрыкне ў гушчары,

Поблізу ёй дзяцел адгукнецца.

Зварухне і перагорне ліст

На асінцы сытая спякота.

Дрэмле заяц.

Дрэмле дзік і ліс,

Дрэмлюць і ласі сярод балота.

Я і сам, згрызот сваіх пастух,

Чарамі ляснымі разагрэты,

Ад лянотнай млявасці распух

Пасярод суквецістага лета.

Тут, у сховах дрэў, кустоў і траў,

Свет сябе выспельваў і пладзіўся,

Нібы я не жыў, не бедаваў,

Нібы я яшчэ не нарадзіўся.

Быў я свой між соснаў і ялін,

Родзічам табе, мураш рухавы.

Нібы той далёкі славянін,

Што яшчэ не знаў пакут і славы —

Неба і зямлі слухмяны сын.

I яму, пад бок паслаўшы травы,

Мяккі ліпень лашчыў зрок і слых

На глухіх выжарынах лясных.

* * *

Ад спёкі летняй

Дол ачах.

Буслы спачылі

За ракою

На цёплых

Жнівеньскіх стагах

У насцярожаным

Спакоі.

Туман,

Асмужаны ледзь-ледзь,

Плыве

На поплаў і балота…

I трэба

Ногі адагрэць

Перад вялікім

Пералётам.

А мо надыхацца

Ім трэба

Настоем траў

Пад родным небам,

Каб водар гэты

Іх прывёў

З далёкай далечы

Дамоў.

Аркадзь Куляшоў

Сланечнік

Сланечнік нам у твары дыхаў цветам,

Мы прыкмячалі летняю парой,

Што ён штодня за сонцам водзіць следам

Сваёй агністай, жаркай галавой.

Што першым ён прыход яго вітае,

I апаўдні стаіць з ім твар у твар,

I першым долу галаву схіляе,

Як коціцца за лес агністы шар.

Ён так стамляўся, наш сланечнік мілы,

Так шчыра сустракаў ён ночы цень,

Як быццам два крутыя небасхілы

Ён разам з сонцам абышоў за дзень.

У сінь нябёсаў просіцца нямала

Сланечнікаў. I верыць я гатоў,

Што гэта сонца так параскідала

Па ўсёй зямлі малых сваіх братоў.

Пятро Глебка

На рэчцы

На небе ані хмары...

Такой часінай дня

Густая, быццам пара,

Стаіць гарачыня.

Замерлі дрэў макушкі,

Не зварухнецца ліст;

Пявучай самай птушкі

Замоўк апошні свіст.

Адно пярэстым роем

Ля самае зямлі

У каляровых строях

Лятаюць матылі.

Ды трапяткія хвалі

Вясёлай чарадой

Спяваюць, як спявалі,

Гамоняць з асакой.

І вее прахалодай

Ад чыстае ракі,

І па жывыя воды

Спяшаюць хлапчукі.

Ад променяў пякучых

У глыб вады рачной

Яны з высокай кручы

Ныраюць з галавой.

Ляцяць навокал пырскі,

І жвавыя кругі

Бягуць і мыюць блізкі

І дальні берагі.

І ў дружны хор шчаслівы

Зліваецца шчыльней

І гоман хваль шумлівых,

І звонкі смех дзяцей.

Язэп Пушча

Лета

Люблю я радасць першых навальніц,

Калі пярун гартуе, вострыць стрэлы

І сыпле з горна іскры бліскавіц,

Каб мы і нашы сэрцы не старэлі.

Ад сонца шчокі лета загарэлі,

Запунсавеў на вуснах сок суніц.

У лузе васількі мяне сустрэлі,

З блакітнымі напіўся я з крыніц.

Пасцелены квяцістыя абрусы,

Збіраюць пчолы сонечны нектар,

Ляцяць з абножкам і нясуць нам дар.

Такога лета, як на Беларусі,

З такой ласкавай, цёплаю душой

Нястомна я ў жыцці шукаў і не знайшоў.

Максім Багдановіч

***

Вечар на захадзе ў попеле тушыць

Кучу чырвоных кавалкаў вугля;

Ціха ўсё; вецер лістка не зварушыць,

Не скалыхнуцца ні траўкай паля;

Цёмныя цені даўжэй у лагчыне,

Птушкі прыстаўшай марудней палёт;

Сумна плыве маладзік бледна-сіні

Ў небе вячэрнім, зялёным, як лёд;

Іскрацца зорак сьняжынкі маркотна,

Збожжа пакрылася шызай расой...

Кіньма жа думкі аб долі гаротнай,

Хоць бы на момант спачынем душой!

***

Цёплы вечар, ціхі вецер, свежы стог,

Улажылі спаць мяне вы на зямлі.

Не курыцца светлы пыл усцяж дарог,

Ў небе месяца праглянуў бледны рог,

Ў небе ціха зоркі расцвілі.

Знічка коціцца агністаю слязой,

Прашумела мякка скрыдламі сава;

Бачу я, з прыродай зліўшыся душой,

Як дрыжаць ад ветру зоркі нада мной,

Чую ў цішы, як расце трава.

Раіса Баравікова

***

Усцешна слізгане над жытам

маркотнай кнігаўкі крыло,

я не шукаю ў перажытым

загубленых надзей святло.

Яшчэ разгублена нямнога,

яшчэ растрачана няўзнак,

хоць і бяжыць мая дарога

не па прамой, а наўскасяк.

Яшчэ душа мая наросхліст

і, як знаёмую, здалёк

пад бесклапотны ветра посвіст

мяне вітае васілёк.

І нездарма! Я сэрцам рада

і гэтай кветцы, і граку,

што сочыць за маім паглядам,

прысеўшы на сухім суку.

Ах, камячок, жывы i пудкі!

Ты зразумей, я тут — не госць!

За кожнаю галінкай гнуткай

мая гуляе маладосць.

Я пакланюся сёння долі

ў парыве новым пачуцця:

вядзе мяне мой лёс па полі,

як маці па жыцці дзіця.