Збіраць першацветы і паліць сухую траву шкодна, а бярозавік трэба нарыхтоўваць правільна

Эколагі службы «Зялёны тэлефон» падрабязна распавялі пра тое, як не нашкодзіць наваколлю. Пачытайце і раскажыце сябрам.

Пал травы

Кожную вясну людзі масава пачынаюць спальваць леташнюю сухую траву. Чым гэта небяспечна? Руйнуюцца экасістэмы, узнікаюць пажары, пашкоджваюцца лініі электраперадач, пакутуюць жывёлы, расліны, казуркі і часам самі людзі.

Усе прычыны, па якіх людзі працягваюць гэта рабіць, зусім не апраўданыя, а такая звычка — спадчына з савецкіх часоў, калі траву на палях выпальвалі для знішчэння насення дзікіх раслін і павышэння ўрадлівасці глеб, зыходзячы з таннасці гэтага спосабу.

Пал травы негатыўна ўплывае на глебу

Прыкладна з сакавіка, калі з-пад расталага снегу пачынае паказвацца леташняя трава, з ёй пачынаюць актыўна змагацца. Але такая трава-не смецце, а каштоўнае харчаванне для глебы. Самой прыродай створаны дасканалы механізм, калі новая свежая трава адрастае пасля зімы, а старая паспяхова робіцца перагноем і ніяк не перашкаджае расці новай.

Палы травы прыводзяць да зніжэння ўрадлівасці зямель. Мінеральныя рэчывы, якія ўтрымліваюцца ў глебе, не павялічваюцца за кошт пажару, проста яны хутчэй вызваляюцца з падпаленай сухой травы. Але пры гэтым губляюцца розныя азотныя злучэнні і перагной. Уласна, апошні і ёсць галоўны фактар зніжэння ўрадлівасці. Падчас пала гіне карысная мікрафлора і на яе аднаўленне патрабуецца час. Гэтая ж мікрафлора дапамагае раслінам змагацца з рознымі хваробамі.

Пакутуюць казуркі, птушкі і жывёлы

Спаліць ўсіх шкоднікаў можа гучаць павабна. Але варта падумаць пра тое, што разам з імі згараць усе без разбору – апыляльнікі, драпежнікі, якія ядуць шкоднікаў, іх лічынкі, паўзуны, земнаводныя, а яшчэ дажджавыя чарвякі, без якіх, як вядома, аб урадлівай глебе можна толькі марыць. Пасля пажару часта знаходзяць абгарэлых грызуноў, рэшткі птушыных гнёздаў і вожыкаў. Хтосьці з іх згарае, хтосьці задыхаецца ў дыме.

Пал травы небяспечны і для чалавека

Сам дым ад спальвання травы можа быць небяспечны для людзей з алергіяй, ды і ўсім астатнім з'едлівы, густы і чорны дым шчыпле вочы. Але гэта яшчэ не самае непрыемнае. Падчас пажару, асабліва на абочынах дарог, разам з травой гараць солі цяжкіх металаў, якія назапасіліся ў раслінах. Такі дым можа быць папросту атрутны. Тут жа гараць рэшткі розных хімікатаў і угнаенняў, якія выкарыстоўвалі для ўгнаенні палёў або для барацьбы з шкоднікамі.

Варта згадаць, што кантраляваць пал травы не так лёгка, як здаецца. Адзін подых ветру — і невялікае вогнішча ператвараецца ў сапраўдны пажар, знішчаючы лясы і чалавека. Толькі ў Гродзенскай вобласці з пачатку гэтага года зарэгістравана ўжо 85 пажараў у экасістэмах на агульнай плошчы 19,47 га. Вядомыя выпадкі, калі пажары перакідваліся на жылыя дамы і адрыны.

Часцей за ўсё ахвярамі гэтых пажараў становяцца пажылыя людзі, якія вясной пачынаюць звыклую ўборку агародаў. Таму важна інфармаваць аб наступствах сваіх бабуль і дзядуляў.

Што можна зрабіць, каб паменшыць колькасць палаў травы?

Пачніце з інфармавання сваіх сваякоў. Калі бачыце, што хтосьці з суседзяў паліць траву — не саромейцеся адукаваць і іх, хоць бы аргументуючы тым, што пал травы – незаконны. У якасці замены практыкуй і прапануй іншым альтэрнатыўныя і бяспечныя спосабы збавення ад сухіх раслін і біясмецця. Самы эфектыўны і карысны — стварэнне кампостнай кучы, з якой потым можна будзе ўгнойваць зямлю.

Што пагражае за пал травы?

У адпаведнасці з артыкулам 20 Закона «Аб раслінным свеце» выпальванне сухой расліннасці, траў на корані, а таксама іржышча і пажніўных рэшткаў на палях забараняецца. За вясновыя палы травы пагражае штраф у памеры ад 10 да 30 базавых велічынь.

Ці можна на сваім агародзе рабіць што заўгодна? Не выйдзе, гэтая забарона распаўсюджваецца і на асабістыя зямельныя ўчасткі.

Як сябе паводзіць, калі вы заўважылі пажар?

Не ігнаруйце пажары. З дробнымі ўзгараннямі можна справіцца самастойна - з дапамогай пяску або вады. Калі нічога такога пад рукой не маецца, спатрэбіцца і венік з дубцоў або галінак лісцяных дрэў, якой можна біць па абзе пажару. Перш чым пакінуць месца ўзгарання, пераканайся, што сапраўды патушылі агонь.

Калі маштаб пажару такі, што з ім немагчыма справіцца самастойна — абавязкова тэлефануйце ў МНС па тэлефоне 101, падрабязна растлумачце лакацыю і пастарайцеся як мага хутчэй яе пакінуць. Праверце, ці адрэагавалі на ваш званок, можна патэлефанаваць у МНС яшчэ раз і ўдакладніць.

Першацветы: глядзець можна, зрываць — нельга

Толькі-толькі паспее падтаяць снег, як у невялікіх праталінкі выяўляюцца ружовыя, бэзавыя, белыя і залацістыя кветкі. За тое, што яны першымі прыносяць яркія фарбы, іх празвалі першацветамі. Не сарваць гэтую прыгажосць бывае складана — каму не хочацца парадаваць сябе букецікам першых фарбаў. Але збіраць першацветы нават каб парадаваць маму — не самая добрая ідэя. А многія з кветак яшчэ і занесены ў Чырвоную кнігу і іх збор, згодна з беларускім заканадаўствам, знаходзіцца пад забаронай.

Чаму нельга зрываць першацветы?

Зрываць іх нельга таму, што яны не паспеюць аднавіць сваю колькасць і могуць проста знікнуць. Жыццё ў гэтых раслін даволі кароткая і працякае ў асноўным пад зямлёй: у цыбулінках, каранях і клубнях. За вельмі кароткі час кветкам трэба паспець сабраць максімум пажыўных рэчываў і размножыцца.

Перш, чым новыя насенне ўмацуецца і дасць парасткі, пройдзе некалькі гадоў, а, каб прарасці яшчэ патрэбен правільны баланс вільготнасці, святла і тэмпературы.

Чым першацветы карысныя на сваім месцы?

Першацветы займаюць у экалагічным ланцужку важную нішу, яны — важкі кампанент прыродных працэсаў, першыя меданосы і лекі для лясной жыўнасці. Іх карнявая сістэма захоўвае цэласнасць глебы і падтрымлівае раўнавагу ў лясной сістэме. У першую чаргу з-за скарачэння колькасці першацветаў пакутуюць казуркі: пчолы, чмялі і матылькі, услед за імі – расліны, якія маюць патрэбу ў апыленні.

І нарэшце, збіраць першацветы для ўпрыгажэння дома проста бессэнсоўна — яны не прыстасаваныя для жыцця ў вазе і звянуць даволі хутка.

Якія расліны занесены ў Чырвоную кнігу і іх ні ў якім разе нельга зрываць? Вы можаце спампаваць сабе напамінальнік пра тое, як выглядаюць гэтыя расліны ў фотаздымках.

Пралеска, як мы звычайна называем усе першыя кветкі, у гэтым спісе адсутнічае, але саму расліну можна знайсці толькі на поўдні краіны.

Што кажа заканадаўства?

За букецік з першацветаў-чырвонакніжнікаў прадугледжана адказнасцт па арт.16.8. Кодэкса аб адміністрацыйных правапарушэннях. Згодна з ёй, штрафы пачынаюцца ад 20 да 500 базавых велічынь.

Ды куплю першацветаў адказнасці не прадугледжана, але памятайце, што сваёй купляй вы заахвочваецец гандляроў.

А бывае так, што гандляваць першацветамі можна?

Бывае, але для гэтага іх трэба вырасціць у сваім садзе. Праўда і тут усё не так проста, таму што для продажу ў вас усё роўна павінен быць спецыяльны дакумент, які пацвярджае «правільнае» для гандлю паходжанне раслін. Прадаваць іх таксама можна толькі ў спецыяльна прадугледжаных для гэтага месцах. Таму што, калі гэтага не зрабіць, то нават з дакументам у вас ёсць шанец атрымаць штраф да 3 базавых велічынь за гандаль у неўстаноўленым месцы.

Бярозавы сок: можна, але не паўсюль

Згодна з заканадаўствам Беларусі, нарыхтоўваць для сябе бярозавы сок могуць усе грамадзяне краіны бясплатна і без атрымання спецыяльных дазволаў. Для ІП і юрыдычных асоб існуюць правы спецыяльнага карыстання аб'ектамі расліннага свету — лясны білет. Але рабіць гэта трэба правільна.

Дзе можна і нельга нарыхтоўваць бярозавы сок?

Існуе цэлы спіс месцаў, падрабязна распісаны на сайце Мінпрыроды, куды за сокам хадзіць нельга. Некаторыя з гэтых месцаў даволі відавочныя: Батанічныя сады, дэндралагічныя паркі, месцы, дзе жывуць ахоўныя Чырвонай кнігай жывёлы ці расліны. Нельга сабіраць сок і ў населеных пунктах, і вось незвычайны момант — у сваім уласным садзе таксама нельга! У цэлым на сваім участку вы паўнапраўныя гаспадары і нават можаце спілаваць дрэва, але вось паквапіцца на яго сок не маеце законнага права.

Надзейней за ўсё будзе проста патэлефанаваць у лясніцтва і даведацца дазволеныя месцы. Спіс лясгасаў з тэлефонамі па раёнах можна знайсці на сайце Міністэрства лясной гаспадаркі. Тут жа могуць растлумачыць, як правільна гэта рабіць.

Як правільна нарыхтоўваць бярозавы сок?

У Беларусі расце шмат чыстых бярозавых лясоў, але гэтыя дрэвы аддаюць перавагу вільготнай глебе, з-за чаго сок можа атрымацца вадзяністым. Таму лепш выбіраць для нарыхтоўкі бярозы ў мяшаным лесе, дзе пяшчанік дае соку больш карысных рэчываў.

Што ж тычыцца саміх дрэў, то выбіраць трэба непашкоджаныя расліны з дыяметрам ствала не менш 20 сантыметраў і вышынёй ад 1,3 метра. Тыя, што паменш, яшчэ недастаткова выраслі, не паспелі нарасціць трывалую каранёвую сістэму і соку дадуць мала.

Калі з дрэвам мы вызначыліся, трэба разабрацца з колькасцю адтулін. Лагічная на першы погляд сістэма «чым больш – тым лепш», тут не спрацуе. Прабіўшы пабольш адтулін, можна толькі нашкодзіць дрэву, а соку ад гэтага больш не атрымаецца. Таму зыходзіць варта з правіла — адна адтуліна, калі дрэва ў дыяметры 20 сантыметраў, і па адной дадатковай на кожныя 10 сантыметраў.

Сок працякае даволі блізка да кары дрэва, таму рабіць глыбокія адтуліны не мае сэнсу, паглыбіцца на 2-3 сантыметра ад кары будзе дастатковым. Рабіць адтуліну не больш за 1 сантыметр і выкарыстоўваць для зліву соку жолаб, выраблены з нержавеючага металу. Прыкладныя адлегласць для адтуліны ад зямлі павінна быць каля 20 сантыметраў.

Пасля таго, як патрэбная колькасць соку здабыта, адтуліну абавязкова трэба абараніць ад паразітаў і грыбкоў — замазаць воскам, вадкай яловай смалой, садовым варывам, або сумессю гліны з вапнай.

Калі хочаце на наступны год прыйсці за сокам, то лепш не браць больш аднаго літра з дрэва.

Што будзе, калі парушаць правілы?

Калі збіраць сок у забароненым месцы, то можна трапіць на штраф да 20 базавых велічынь для фізічных асоб, і да 500 — для юрыдычных.

Калі ў вас засталіся пытанні, адказы на іх вы можаце атрымаць у аператараў бясплатнай службы онлайн-кансультацый «зялёны тэлефон»: +375 29 1702670; месенджары Viber або Telegram на нумар +375 29 1702670; e-mail: greenphonehelp@gmail.com тэлеграм @green_phone_help