Каб Беларусь была не "русским миром", а беларускім светам
У Мінску адбыўся круглы стол "Барані сваё: культурніцкі актывізм і беларуская ідэнтычнасць”, арганізаваны Асамблеяй няўрадавых дэмакратычных арганізацый Беларусі, зарэгістраванай ў Вільне (Літва).
Пад час паседжання, у якім прымалі ўдзел вядомыя грамадскія і культурніцкія дзеячы, быў выказаны шэраг цікавых прапановаў дзеля таго, каб Беларусь была не “руcским миром”, а беларускім светам.
Так, Вінцук Вячорка звярнуў увагу на тое, што сёння ў Беларусі назіраецца не проста канфлікт беларускай і расійска-савецкай ідэнтычнасцяў, а экзістэнцыйны канфлікт, паколькі гаворка ідзе пра тое, быць ці не быць беларускай нацыі. Прычым, небяспека такая, якой не было, бадай што, з пачатку XX стагоддзя, пакдрэсліў спадар Вінцук. На ягоную думку, культура — галоўны паратунак, бо замацоўвае пачуццё агульных перамогаў, пакутаў і лёсу беларускай нацыі, а значыць і нацыянальнай ідэнтычнасці.
Як лічыць Вінцук Вячорка, удзел цяперашняй беларускай дзяржавы ў культурніцкіх праектах вельмі небяспечны, бо пагражае звырадненнем і дыскрэдытацыяй. “Так што даваць заданні мы можам толькі самі сабе”, — адзначыў спадар Вінцук. На сайце Міністэрства культуры ён прапанаваў пазнаёміцца з праектам Кодэксу аб культуры, дзе адсутнічае паняцце “беларускі народ”, у стратэгію культурнага жыцця грамадзянскай супольнасці ўключыць той набор каштоўнасцяў, які дазволіць с ходу пазнаваць сваіх і ажыццяўляць узаемадапамогу, а таксама пазбыцца зайздрасці і рэўнасці. “Цяпер крытэр павінен быць адзін: думае чалавек падобна і хоча таго самага, што і мы, ці не, бо у культурнай сферы паўстаў цэлы шэраг небяспек, імітацыйных структураў і накірункаў, што дыскрэдытуюць ідэю нацыятворчасці”, — падкрэсліў Вінцук Вячорка.
Апроч таго, на ягонае меркаванне, неабходна адвучаць людзей ад прапагандысцкага тэлебачання і рабіць дыскусіі вакол каштоўнасных стужак кшталту ўкраінскай “Хатаймы”. У гэтым
фільме распавядаецца, як у 1944 годзе “стаў нашым” Крым, дзе ў адну ноч была праведзеная дэпартацыя крымскіх татараў.
Аляксей Глушко звярнуў увагу на тое, што традыцыйная беларуская культура з’яўляецца стрыжнем нацыі, падмуркам яе самабытнасці і нацыянальнай ідэнтычнасці, Сутнасць стратэгіі культурніцкага руху ў трэцім сектары спадар Аляксей бачыць у экспансіі традыцыйнай беларускай культуры ў сучаснае грамадства ў форме інфармацыйных, адукацыйных і медыйных праектаў, а таксама ў прасоўванні традыцыйнай беларускай культуры ў сусветную медыйную прастору для стварэння вонкавага іміджу Беларусі. Аляксей Глушко нагадаў, што пра паспяховасць такой страгэгіі сведчыць вопыт краінаў-суседзяў, якія зрабілі свае традыцыйнфя культуры нацыянальным брэндам і візітнай карткай сваіз краінаў, у тым ліку Літвы, Латвіі, Эстоніі, Нарвегіі і Швецыі, дзе добра захавалася традыцыйная нацыянальная культура і менталітэт.
Сярод справаў стратэгіі развіцця культуры ў грамадскай супольнасці Аляксей Глушко назваў стварэнне глабальнага інфармацыйнага рэсурсу — публічнага фальклёрна-этнаграфмчнага архіву, якасных візуальных медыйных і мультымедыйных праектаў — ад паштовак да білбодаў, дызайнерскіх праектаў, што фармуюць сучасны дызайн і нацыянальны візуальны стыль у адзенні, у афармленні навакольнай прасторы і жылля, сімволікі і нацыянальных сувеніраў, а таксама лакальныя праекты, навкіраваныя на працу з мясцовымі супольнасцямі.
На паседжанні гаварылася пра неабходнасць не толькі бараніць, але і рухаць наперад сваё, выкарыстоўваючы паспяховы вопыт грамадскага беларускамоўнага навучання і папулярызацыі нацыянальнай сімволікі, пра важнасць стварэння якаснага культурнага прадукту, пра сістэмны падыход у культурніцкіх справах, пра актуальнасць папулярызацыі твораў класічнай беларускай літаратуры, а таксама пра значнасць паважлівага і цярпімага стаўляння да аднадумцаў.
На думку вядучага паседжання Вацлава Арэшкі, дзеля таго, каб бараніць сваё, неабходна ствараць прывабныя вобразы, якія ўвасабляюць беларускую ідэнтычнасць. А паколькі дзяржава робіць усё дзеля таго, каб захаваць “савецкую Беларусь”, ад уладаў трэба дабівацца выканання законаў, а таксама пашыраць стасункі з сумленнымі людзьмі незалежна ад таго, знаходзяцца яны пры ўладзе, ці ў апазіцыі. Сярод заданняў структурам асамблеі Вацлаў Арэшка назваў стварэнне мапы дзейнасці па фармаванню беларускай ідэнтычнасці і падрыхтоўку стратэгіі развіцця культурніцкага руху ў трэцім сектары.
Адной з галоўных на пасяджэнні стала тэма супрацоўніцтва грамадства з дзяржавай у сферы культуры. Па гэтай праблеме прагучалі розныя, даволі добра аргументаваныя падыходы — ад непрыняцця да супрацоўніцтва.
На мой погляд, паколькі homo sapiens далёка не ідэальны, у людзях намешана шмат чаго добрага і злога, прычым ў кожнага — у сваёй прапорцыі. Калі ж абапірацца не на горшае, а на лепшае ў чалавеку, ён павернецца да людзей менавіта сваімі прывабнымі якасцямі, што заўжды дае надзею на станоўчае супрацоўніцтва і поспех.