Дзеля смешных 40-80 рублёў? Эканаміст — пра тое, ці варта станавіцца на ўлік беспрацоўных

Эканаміст Леў Львоўскі ў каментары «Филину» паказаў на неадпаведнасць рэальнасці новага закона аб занятасці насельніцтва.

У Беларусі рыхтуецца новы закон, які тычыцца занятасці насельніцтва. Яго праект разгледзелі і прынялі ў першым чытанні дэпутаты. Зыходзячы з назвы «Аб змене законаў па пытаннях занятасці насельніцтва», здаецца, што гаворка ідзе аб глабальнай перабудове рынку занятасці.

Законапраект у тым ліку накіраваны на:

• устанаўленне фіксаванага памеру дапамогі па беспрацоўі і ўвядзенне дадатковых патрабаванняў да яго атрымання;
• скарачэнне перыядаў знаходжання беспрацоўных і грамадзян, якія звярнуліся па пытаннях працаўладкавання, на ўліку ў органах па працы, занятасці і сацыяльнай абароне;
• удакладненне абавязкаў грамадзян у галіне садзейнічання занятасці насельніцтва;
• увядзенне інстытута кватавання працоўных месцаў для працаўладкавання інвалідаў;
• вызначэнне асноўных задач дзяржаўнай службы занятасці насельніцтва;
• узмацненне кантролю за дзейнасцю агенцтваў па працаўладкаванні;
• пашырэнне магчымасцяў атрымання грамадзянамі садзейнічання службы занятасці ў пошуку працы, а наймальнікаў — у падборы кадраў.

І на думку аўтараў дакумента, ім прадугледжваецца комплекснае ўрэгуляванне грамадскіх адносін у галіне садзейнічання занятасці насельніцтва.

Кадравы голад на прыкладзе аднаго раёна: Не хапае лекараў, кухараў, афіцыянтаў, бармэнаў

— Тут можна разглядаць канкрэтна кожны пункт праекта, можна казаць пра яго ў цэлым, — звяртае ўвагу доктар эканамічных навук, акадэмічны дырэктар BEROC Леў Львоўскі. — Калі па пунктах, то, дапусцім, у нас сапраўды існуе праблема з дапамогай па беспрацоўі. Але не з тым, што яго стаўка не фіксаваная. Што яго, можна сказаць, няма.

Дапамога павінна складаць хаця б палову сярэдняй заработнай платы, а лепш працэнтаў 80 ад апошняй зарплаты. А ў Беларусі яна складае 40-80 рублёў. На такую суму абсалютна ніхто пражыць не зможа. І пакуль яе істотна не падвысяць — а я не бачу з таго, што пералічана, што яны збіраюцца гэта зрабіць — усё астатняе бескарысна.

Тым больш недарэчныя развагі аб увядзенні дадатковых патрабаванняў для яго атрымання. Аўтары закона разважаюць так, як быццам у нас велізарная колькасць людзей мараць атрымліваць дапамогу па беспрацоўі.

Тое ж самае тычыцца і скарачэння перыядаў знаходжання беспрацоўных на ўліку ў службе занятасці. Хоць я б не сказаў, што ў Беларусі вялікая колькасць людзей, нават тых, каму рэальна трэба вырашыць пытанні са сваёй занятасцю, імкнуцца стаць на ўлік беспрацоўных.

Пакуль адзіная матывацыя ў тым, каб не апынуцца ў базе дармаедаў і не плаціць павышаную камуналку. Ніякіх іншых плюсаў я не бачу.

Калі вы звернецеся ў службу занятасці, вам дадуць гэтыя смешныя грошы — 40-80 рублёў, прымусяць хадзіць на абавязковую адпрацоўку, і не факт, што ў выніку прапануюць працу, якая адпавядае вашаму профілю і пажаданням.

Адсюль выцякае яшчэ адна праблема, на якую аўтары праекта звярнулі ўвагу, жадаючы пашырыць магчымасці атрымання грамадзянамі працы, а наймальнікамі — адпаведных спецыялістаў. Згодны, у нас сапраўды дрэнна развіта перанавучанне, данавучанне, атрыманне дадатковых кампетэнцый людзьмі, якія страцілі працу.

— Адзін з пунктаў тычыцца досыць сур'ёзнай і актуальнай праблемы — занятасці людзей з інваліднасцю.

— Інтэграцыя людзей з інваліднасцю ў рынак працы — вельмі важная праблема і важная задача любой, тым больш сацыяльнай дзяржавы. Але кватаванне для яе рашэння — самая апошняя мера, якую можна прыдумаць.

У першую чаргу, у Беларусі трэба пачынаць з забеспячэння людзям з інваліднасцю роўных магчымасцяў, у прыватнасці роўнага доступу да атрымання адукацыі. Хаця б каб яны літаральна маглі дабрацца да месца навучання.

У разуменні сучаснай эканомікі, дапусцім, чалавек без ног абсалютна не адрозніваецца ад астатніх, якія займаюцца разумовай дзейнасцю. Але ў Беларусі чалавек без ног не мае доступу не толькі да рынку працы, але і наогул да ўсяго.

Не менш важнае пытанне для беларускага грамадства, на якое неабходна звярнуць увагу, — змяненне стаўлення да людзей з інваліднасцю. А для таго, каб усё ж такі садзейнічаць іх занятасці, на мой погляд, лепш усяляк стымуляваць працадаўцаў рабіць гэта добраахвотна, чым уводзіць квоты і прымушаць. І для гэтага ёсць маса спосабаў: і субсідаванне заробкаў, і вызваленне ад якіх-небудзь адлічэнняў, і падатковыя льготы для працадаўцы, і г. д.

У цэлым, мне здаецца, бескарысна абмяркоўваць гэты дакумент па пунктах без вялікай рэформы не толькі на рынку працы, а ва ўсёй эканамічнай сферы.

«Праблема не ў тым, што людзі не хочуць працаваць, а ў тым, што ў эканоміцы людзей няма»

— Гэта значыць, нават пры ўмове павелічэння дапамогі ў беспрацоўі немагчыма развязаць праблему кадраў? Бо яна з'яўляецца галоўнай, а не тое, што людзі не спяшаюцца ў цэнтры занятасці?

— Дакладна. Як заўсёды, у нас спрабуюць змагацца не з прычынай захворвання, а з сімптомамі. У Беларусі няма як такой праблемы з беспрацоўем, але ёсць відавочная праблема з недахопам людзей.

Як такое можа быць? Тут адразу некалькі фактараў наклаліся адзін на аднаго — гэта і дэмаграфічныя праблемы, і  эміграцыя апошніх трох гадоў, якая расце, і змяншэнне іміграцыі.

У выніку не хапае працоўных рэсурсаў, і ў такой сітуацыі працадаўцы не могуць знайсці патрэбнага спецыяліста, а вымушаныя прымаць на працу таго, хто падвернецца, нават калі ён недастаткова кваліфікаваны.

У сваю чаргу, кваліфікаваныя спецыялісты нярэдка аказваюцца на пасадах, якія не адпавядаюць іх узроўню, і вымушаныя згаджацца з гэтым, каб не застацца без працы наогул.

— І мы ўсе добра ведаем, чаму кваліфікаваныя спецыялісты ў Беларусі, якіх рэальна не хапае, уладкоўваюцца на працу ў таксі ці ўвогуле вымушаныя з'язджаць.

— Гэта да размовы пра тое самае захворванне, а не пра яго сімптомы. Таму што сапраўды ў эканамічным блоку ёсць даволі канструктыўныя распрацоўкі. І ў той жа канцэпцыі міграцыйнай палітыкі, і ў Нацыянальнай стратэгіі ўстойлівага развіцця да 2040 года.

Уявіце сабе, там прапісана куча добрых рэчаў, каб зрабіць краіну больш прывабнай, каб у ёй хацелі жыць, каб у яе хацелі прыязджаць, а не з'язджаць з яе. Там у тым ліку ёсць і пра больш гнуткі рынак працы, і пра многае чаго яшчэ. Аднак у рэальнасці чамусьці выконваецца не тое, што яны распрацавалі, а выключна тое, што прапануе адміністратыўна-сілавы блок.

Эмігрантам прапануюць вяртацца ў турму, непрацуючых людзей сілай прымушаюць працаваць, прыдумляючы ўсё новыя законы для дармаедаў. Для выпускнікоў ВНУ ўводзяць «прыгоннае права». Замест развязання эканамічных праблем крычаць «нам санкцыі ні па чым» і дапамагаюць Расіі ваяваць.

Але галоўнае, ні на дзень у краіне не спыняюцца рэпрэсіі. Пра іх, дарэчы, не згадваецца ні ў адной з распрацаваных урадам і профільнымі ведамствамі праграм. Гэта значыць прывабную для жыцця Беларусь яны ўсё ж такі бачаць без рэпрэсій. Аднак пакуль сілавікоў ніхто не спыняе.