Аляксандр Кныровіч: А што, калі чыноўнікі наўмысна хочуць нанесці найбольшую шкоду краіне?

Блогер і бізнесовец у інтэрв’ю «Філіну» разважае, што можа стаяць за законам аб знешнім кіраванні замежнымі прадпрыемствамі, як ён будзе выконвацца (калі будзе ўвогуле), і чаму гэты закон такі нязграбны.

У студзені ў Беларусі выйшаў закон аб знешнім кіраванні на замежных прадпрыемствах. Яго сутнасць у тым, што на любое прадпрыемства, сярод уласнікаў або акцыянераў якога ёсць замежныя грамадзяне, чыноўнікі могуць прызначыць нейкага кіраўніка, мэтай якога з'яўляецца «выключэнне неабгрунтаванага спынення дзейнасці» арганізацыі і «забеспячэнне нармальнай бясстратнай працы».

Аляксандр Кныровіч на сваім канале ўсумніўся ў эфектыўнасці новаўвядзення: «Усе гэтыя грамадзяне, якія дзесяцігоддзямі губілі народныя грошы ў стратных праектах, нейкім чынам цяпер наважылі бясстратна кіраваць прыватнымі замежнымі кампаніямі».

Але нават калі адкінуць суб'ектыўнае меркаванне аб вопыце «моцных гаспадарнікаў», нельга не адзначыць таго, што і сам закон, і яго тлумачэнні, якія выйшлі праз тры тыдні, выклікаюць шмат пытанняў. Філін паспрабаваў знайсці на іх адказы разам з Кныровічам.

— Некаторыя калегі паспяшаліся зрабіць выснову, што на падставе гэтага закона могуць забраць любы бізнес?

— Безумоўна. І гэта прапісана ў дакуменце. Сам па сабе закон аб перадачы пад часовае знешняе кіраванне вельмі маленькі, укладваецца літаральна ў некалькі абзацаў. У мяне ён пераклікаецца з указам аб забароне для кампаній «з замежных дзяржаў, якія здзяйсняюць недружалюбныя дзеянні», рабіць што-небудзь з уласнымі актывамі.

Па сутнасці, і ў тым, і ў іншым выпадку гаворка ідзе пра адныя і тыя ж прадпрыемствы. Ва ўказе ўмяшацца прыйдзецца ў адказ на нейкія «недружалюбныя дзеянні», у законе — наогул па незразумелай прычыне.

У першым выпадку не вызначана, якія недружалюбныя дзеянні, кім учыненыя. У другім выпадку, у законе чыноўнікі досыць абцякальна прапісалі падставы для ўстанаўлення вонкавага кіравання. Пад іх можна падвесці практычна любую замежную фірму.

Пазней да закона выйшлі тлумачэнні ў выглядзе пастановы, дзе быццам бы павінен быў быць прапісаны механізм увядзення вонкавага кіравання. Аднак зразумела ад гэтага нічога не стала.

Аказваецца, выканкам павінен скласці спецыяльны спіс важных для раёна прадпрыемстваў з замежнымі заснавальнікамі, куды ў выпадку чаго варта ўводзіць знешняе кіраванне.

Пры гэтым далей удакладняецца, што забраць пад знешняе кіраванне можна і прадпрыемства, не ўключанае ў спіс. Атрымліваецца, уласна кажучы, што ў спісе ніякага сэнсу няма. Зразумела, што такое глупства нічога не тлумачыць.

А калі да ўсяго вышэйсказанага дадаць яшчэ і закон «аб канфіскацыі маёмасці», думаю, што чыноўнікі пры жаданні змогуць забраць любое прадпрыемства, абгрунтаваўшы гэта тымі ж «недружалюбнымі дзеяннямі».

Ні ў адным з дакументаў не прапісаная і ўзаемасувязь паміж людзьмі, якія, на думку чыноўнікаў, здзяйсняюць нейкія супрацьпраўныя дзеянні, і тымі, хто вырашыць іх пакараць, аж да адабрання ўласнасці ў выглядзе прадпрыемстваў, бізнесу.

Мне зусім незразумелы і прынцып, па якім так моцна ўзрасла колькасць замежных кампаній з «недружалюбных» дзяржаў, якім забаронена распараджацца сваімі акцыямі без спецыяльнага дазволу Мінфіна. Спачатку іх было каля 200, цяпер — амаль 2000.

Але цалкам відавочна, што ўсе падобныя законы і ўказы — звёны аднаго ланцуга. Дакументы розныя, але тэндэнцыя адна. Цяпер замежным кампаніям і пагражаюць тым, што могуць увесці знешняе кіраванне, і забараняюць распараджацца сваёй уласнасцю, і абмяжоўваюць у шэрагу іншых дзеянняў.

— Як вы думаеце, чаго хочуць улады ад гэтых кампаній, чаму ходзяць вакол ды каля, чаму не скажуць прама, напрыклад, увесь замежны бізнес нацыяналізуем?

— Не думаю, што яны ведаюць, чаго хочуць, што бачаць сваёй мэтай нешта канкрэтнае. Яны пагражаюць і запалохваюць, маўляў, захочам і зробім з вамі, што захочам. З іншага, відавочна, што ў іх у руках няма такога механізму, які б прывёў да нейкага выніку.

Такая ж сітуацыя і з любой вытворчасцю, дзе галоўны капітал — чалавечы, а зусім не станкі.

Што тычыцца гэтага самага чалавечага капіталу, тут наогул сітуацыя анекдатычная. У пастанове, які растлумачвае закон аб знешнім кіраванні, прапісана, каго можна прапаноўваць на пасаду вонкавага кіраўніка.

Крытэрыі вельмі простыя. Па-першае, чалавек павінен быць несудзімых (засталіся ў краіне такія кіраўнікі?), па-другое, у яго павінна быць вышэйшая «пераважна эканамічная або юрыдычная адукацыя». Мне вельмі падабаецца гэта ўдакладненне — «пераважна», таму што ў асобных выпадках, мабыць, можна і музыканта.

І яшчэ там вельмі цікава тлумачыцца, якім можа быць узнагароджанне чалавеку, які пагодзіцца на гэтую пасаду.

Колькі каштуе дырэктар сур'ёзнага замежнага прыватнага прадпрыемства? Гэта сума, недаступная розуму беларускіх чыноўнікаў. Таму што яны кіраўніку, перад якім стаіць задача вырашэння сур'ёзных задач, у тым ліку не дапусціць стратнай працы, скарачэння калектыву і іншае, гатовыя прапанаваць сярэднюю зарплату па краіне, памножаную на каэфіцыент ад 1 да 4.

Я неяк не магу сабе ўявіць чалавека, які пойдзе кіраваць заводам за 660 долараў (сярэдні заробак за лістапад 2022 года).

— Але ёсць жа адміністрацыйны рэсурс: побач могуць паставіць сілавіка з дубінкай. Памятаеце, аднойчы ўжо спрабавалі менавіта так прымусіць працаваць на шэрагу прадпрыемстваў?

— Ніхто не сумняваецца, у нас і сантэхнік можа стаць галоўным дырыжорам Опернага тэатра. Але тут ёсць нюанс. Камандная сістэма, магчыма, апраўданая на чыгунцы, дзе задача, каб цягнікі хадзілі дакладна.

Але з камерцыйным прадпрыемствам так не працуе. Там зусім іншыя прынцыпы. Сілком ты нікога не прымусіш ні вырабляць, ні пастаўляць, ні купляць. Гэта ўсё інструменты больш тонкай налады.

Але мы маем справу з тым, што маем: камень, запушчаны з гары, коціцца ўніз. Калі рэзюмаваць, то ў мяне ёсць два магчымых тлумачэння таго, што адбываецца.

Першае, як я і казаў, улады і Лукашэнка хочуць паказаць усім, якімі яны могуць быць страшнымі, як могуць тупаць нагамі і забіраць прадпрыемствы ў замежнікаў. Праўда, калі дойдзе да справы, вядома, гэта ўсё будзе зусім не так проста.

Ёсць у мяне і іншыя асцярогі, што гэта ўсё не проста пушчаная калісьці хваля, гэта значыць Лукашэнка нешта сказаў у кастрычніку, і цяпер чыноўнікі лезуць са скуры прэч, стараюцца.

Разумею, што гэта гучыць недарэчна, але ж менавіта гэта цяпер і адбываецца!