Дасье ў карыкатурах: Афганская катастрофа
У будучыні дата 15 жніўня 2021-га дакладна трапіць на старонкі падручнікаў гісторыі. У гэты дзень талібы ўзялі Кабул. Зразумець глабальнае значэнне гэтай падзеі дапамогуць карыкатуры.
Нагадаем, увесну ЗША абвясцілі пра вывад амерыканскага кантынгенту з Афганістана. Іншыя краіны НАТА таксама вырашылі пакінуць гэтую краіну. Пры гэтым лічылася, што сфарміраваная заходнімі ваеннымі інструктарамі армія зможа як мінімум паўгода аказваць супраціў талібам. «Маментальнага калапсу ўрада Афганістана не адбудзецца: войскі ўкамплектаваны, у запасах — дастаткова грошай ад іншых дзяржаў», — казаў адзін з чыноўнікаў у Вашынгтоне. Аднак усе разлікі і даклады аб сітуацыі ў Афганістане аказаліся памылковымі. Хапіла літаральна месяца, каб уся краіна без асаблівага супраціву перайшла пад кантроль ісламістаў. Як тут не ўспомніць, што ў 2001-м лічылася, што з талібамі назаўжды скончана. Прынамсі, з такім загалоўкам на вокладцы выйшаў тады часопіс The Time.
Пры гэтым, што самае крыўднае для Вашынгтона, кадры з Афганістана нагадваюць сцэны з Сайгону 1975-га, адкуль амерыканцы беглі пад ударамі в'етнамскіх камуністаў. Аж да такіх знакавых і характэрных дробязей, як людзі, якія ў адчайнай спробе намагаюцца збегчы з краіны на апошнім верталёце з даху амбасады. Не дзіўна, што карыкатурысты актыўна выкарыстоўваюць гэтую аналогію.
Адразу ўзнікае пытанне — што адбылося? За 20 гадоў прысутнасці ў Афганістане ЗША ўлілі ў краіну ад 870 да 960 мільярдаў долараў на пабудову грамадзянскай супольнасці. Сёння даводзіцца прызнаць, што на самай справе рэжым трымаўся выключна на штыках НАТА. Больш за тое, краіна пагрузілася ў жудасную карупцыю, ператварыўшыся ў галоўную наркаплантацыю ў Азіі. Ілюстрацыяй дзіўнай прыроды афганскай дэмакратыі сталі прэзідэнцкія выбары 2019 года, у якіх прынялі ўдзел толькі каля 2 млн чалавек (з прыкладна 32 млн насельніцтва), аднак іх прызналі легітымнымі. Да гонару карыкатурыстаў, у сваіх творах яны даўно сігналізавалі пра праблемы Афганістана. Малюнак рэсурсу Cagle.
Зрэшты, трэба зразумець і каманду Байдэна. Афганістан стаў самай доўгай ваеннай аперацыяй з удзелам амерыканскіх войскаў, пабіўшы рэкорд В'етнамскай вайны. За гэтыя гады ў Афганістане загінулі больш за 3,5 тысяч салдат заходняй кааліцыі і больш за 65 тысяч афганскіх салдат. Посттраўматычны сіндром у ветэранаў стаў неад'емным сімвалам вайны ў Афганістане. Так ці інакш сыходзіць было трэба. Сімпатызуючая дэмпартыі газета The Week паказвае, як Байдэн разарваў замкнёнае заганнае афганскае кола.
У апанентаў дэмакратаў зусім іншы пункт гледжання. Былы прэзідэнт ЗША Дональд Трамп абвінаваціў дзейнага лідара краіны Джозэфа Байдэна ў стратэгічнай непаслядоўнасці і некампетэнтнасці. «Ён (Байдэн) уцякае з Афганістана замест таго, каб прытрымлівацца плана, які наша адміністрацыя пакінула для яго. План, які гарантаваў, што ў «"Талібана" нават у думках не было б захапіць наша пасольства або забяспечыць базу для новых нападаў», — прыводзяць тэкст заявы Трампа СМІ. Кансерватыўныя выданні накшталт брытанскай The Times ахвотна здзекуюцца з таго, што дэмакраты спрабуюць прадставіць падзеі ў Кабуле як поспех. «Рабіце выгляд, што мы перамаглі», — кажа персанаж карыкатуры выдання.
У любым выпадку для большай часткі свету тое, што адбываецца — відавочнае прызнанне амерыканцамі паразы. Ці будзе гэта мець эфект у іншых рэгіёнах? Напрыклад, Афганістан мае статус асноўнага саюзніка ЗША па-за НАТА з 2012 года — тое, чаго так дабіваецца тая ж Украіна. Аднак ратаваць афганскі ўрад, як бачым, ніхто не захацеў. Ці значыць гэта, што экспарт дэмакратыі адмяняецца? Як на канфуз у Афгане будуць рэагаваць аўтакраты, якія з'яўляюцца элементамі геапалітычнага ландшафту Еўразіі? На думку нямецкага мастака, так ці інакш амерыканцы пакуль будуць вырашаць свае ўнутраныя пытанні. Не выпадкова на малюнку мастака рэсурсу Politic cartoons амерыканскі салдат кажа, што іх пераводзяць з Афганістана ў іншую гарачую кропку — федэральную акругу Калумбія, дзе знаходзяцца парламент і ўрад ЗША.
Што да лёсу Афганістана пры талібах, то пакуль кансэнсусу ў прагнозах няма. Адны спадзяюцца, што цяперашнія талібы ўжо не тыя, якімі былі ў 1980–90-я. Маўляў, былыя экстрэмісты сталі прагматычнымі палітыкамі, якія жадаюць упісацца ў сусветны парадак. Аднак такія версіі гучаць не часта. Большасць экспертаў чакае, што пасля зыходу НАТА краіна зноў стане арэнай дзяжурнай грамадзянскай вайны. Тэматычны малюнак аднаго з арабскіх графікаў
