Боінг: страшэннае піке

28 верасьня 1956 года стваральнік самалётаў Уільям Боінг адыйшоў у лепшы сьвет. Сёньня, амаль праз 70 гадоў пасьля гэтага, яго кампанія захрасла ў трагічных і драматычных падзеях. Катастрофы летакоў, таямнічыя сьмерці супрацоўнікаў, якія імкнуліся распавесьці аб рэальным становішчы – варта паглядзець, што там адбываецца.

Палёт у нікуды

У 2018 і 2019 гадах дзьве катастрофы з удзелам новай мадэлі Боінг 737 MAX забралі 346 жыцьцяў. Рассьледаваньні выявілі прычыну: памылковаю сістэма кіраваньня палётам, таксама вядомая як сістэма павелічэньня манэўраных характарыстыкаў, якую кампанія Боінг укараніла, каб кампэнсаваць канструктыўныя зьмены ў аэрадынаміцы самалёта.

Канкурэнцыя з Airbus, галоўным канкурэнтам Боінг, аказала велізарны ціск на кампанію, каб хутчэй распрацаваць і запусьціць 737 MAX, без патрабаваньняў дарагога навучаньня пілотаў. Боінг імкнуўся пазыцыянаваць MAX як выдатную мадэрнізацыю папярэдніх мадэляў 737, што азначала, што пілотам не спатрэбіцца дадатковае навучаньне на трэнажоры для кіраваньня новым самалётам — прывабная характарыстка дзеля продажу самалётаў для авіякампаніяў.

Аднак гэтае рашэньне запатрабавала схаваць або паменшыць пэўныя аспекты канструкцыі самалёта, у прыватнасьці новую сістэму павелічэньня манэўраных характарыстыкаў.

Электронныя лісты ад кіраўнікоў Боінг ясна паказваюць, што рашэньне адмовіцца ад далейшага навучаньня пілотаў было заснаванае не на аналізе бясьпекі, а на маркетынгавых і фінансавых меркаваньнях.

«Наша мэта складаецца ў тым, каб не патрабавалася ніякага навучаньня», — напісаў высокапастаўлены чыноўнік Боінг у нутраным электронным лісьце. Іншы выканаўчы дырэктар наўпрост згадаў, што авіякампаніям абяцалі адсутнасьць выдаткаў на навучаньне на трэнажоры для новай мадэлі, падкрэсьліўшы, што гэта «ключавы пункт продажу» для самалёта.

Боінг прызнаў поўную адказнасьць за катастрофы толькі ў 2021 годзе — на судзе.

Электронныя лісты, якія раскрываюць праўду

Пасьля двух катастрофаў з удзелам Боінг 737 MAX у 2018 і 2019 гадах сьледчыя і журналісты атрымалі тысячы старонак нутраных дакумэнтаў, якія пралівалі сьвятло на працэсы прыняцьця рашэньняў у кампаніі. Гэтыя дакумэнты раскрылі дзеяньні кампаніі, калі 737 MAX распрацоўваўся, сэртыфікаваўся і выводзіўся на рынак.

У некаторых лістах супрацоўнікі Боінг адкрыта высьмейвалі працэсы бясьпекі, адхілялі занепакоенасьць інжынэраў і выказвалі жаданьне абыйсьці кантроль. У адным электронным лісьце з 2017 года супрацоўнік Боінг апісвае працэс распрацоўкі: «Гэты самалёт распрацаваны клоўнамі, якія ў сваю чаргу знаходзяцца пад наглядам малпаў».

У іншых выпадках пэрсанал Боінг хваліўся ўтойваньнем інфармацыі ад Федэральнага ўпраўленьня грамадзянскай авіяцыі, каб пазьбегнуць патрабаваньняў дарагога навучаньня і прысьпешыць працэс зацьвярджэньня. Асабліва паказальны абмен электроннымі лістамі паказвае супрацоўніка Боінг, які выказвае адкрытае палёгку, што Федэральнае ўпраўленьне грамадзянскай авіяцыі не было ў курсе некаторых функцый сістэмы кіраваньня палётам — функцый, якія пазьней адыграюць вырашальную ролю ў катастрофах.

Таямнічыя сьмерці інфарматараў

Адразу адзначым: мы ня маем права стоадсоткава зьвязваць наступныя падзеі з дзейнасьцю кіраўніцтва карпарацыі Боінг. Але падзеі выклікаюць больш пытаньняў, чым адказаў.

Прынамсі ў двух выпадках людзі, якія нядаўна адкрыта крытыкавалі палітыку бясьпекі кампаніі, былі знойдзены мёртвымі пры загадкавых абставінах.

Адзін з такіх выпадкаў зьвязаны з інжынэрам Джонам Барнэтам, які працаваў у Боінг больш за тры дзесяцігодзьдзі. Вядома, што гэты чалавек паведамляў пра некаторыя нутраныя праблемы з бясьпекай, якія, на яго думку, ставілі пад пагрозу якасьць і бясьпеку самалётаў Боінг. Калі ён паспрабаваў перадаць сваю заклапочанасьць Федэральнаму ўпраўленьню грамадзянскай авіяцыі, а потым і СМІ, Барнэт паведамляў, што падвяргаўся цэлай кампаніі перасьледу з боку кіраўніцтва Боінг.

Калегі пазьней паведамлялі, што ён вельмі непакоіўся за сваю асабістую бясьпеку. У выніку інжынэр быў знойдзены мёртвым у сваім доме, афіцыйна, у сувязі з самагубствам, хаця яго сям'я доўгі час сцьвярджала, што абставіны яго сьмерці былі падазронымі. Яны зьвярнулі ўвагу на непасьлядоўнасьці ў рассьледаваньні, непразрыстасьць з боку ўладаў і невытлумачальныя падрабязнасьці яго апошніх дзён.

Яшчэ адзін выпадак здарыўся з былым аналітыкам па бясьпецы Боінг Джошуа Дзінам, які выказаў заклапочанасьць наконт працы кампаніі як сярод супрацоўніаў карпарацыі, так і ў інтэрвію журналістам. На працягу некалькіх месяцаў пасьля крушэньня 737 MAX гэты аналітык прымаў актыўны ўдзел у прадастаўленьні інфармацыі сьледчым і адыграў ключавую ролю ў фармаваньні грамадзкага непакою вакол недахопаў бясьпекі Боінг.

Дзін быў шпіталізаваны праз праблемы з дыханьнем. У яго разьвілася пнеўманія і сур'ёзная інфэкцыя, і праз два тыдні ён сканаў. Да сёньняшняга дня родныя працягваюць дамагацца больш дбайнага рассьледаваньня яго сьмерці.

«Боінг» папрасіў прыпыніць палёты ўсіх самалётаў 737 Max

Меньш трагічны выпадак здарыўся з іншым інжынэрам Сэмам Салепурам. Ён пасьля крушэньня 737 MAX прадставіў падрабязную нутраную інфармацыю аб недахопах канструкцыі сістэмы MCAS і недахопах у пратаколах падрыхтоўкі пілотаў. Неўзабаве пасьля абнародаваньня гэтых зьвестак, інфарматар паведаміў аб шэрагу агрэсіўных дзеяньняў з боку кіраўніцтва Боінг, у тым ліку аб перасоўваньні яго на пасаду ніжэйшага ўзроўню, выключэньні з ключавых сустрэчаў і сутыкненьні з агульным варожым працоўным асяродзьдзем. Урэшце ён быў вымушаны звольніцца з кампаніі.

Нутраныя дакумэнты Боінг пацьвярджаюць практыку запалохваньня. Адна нутраная нататка, раскрытая падчас рассьледаваньня крушэньня 737 MAX, выявіла абмеркаваньні аб тым, каб трымаць нязгодных інжынэраў «пад кантролем», каб праэкты рухаліся наперад без затрымак. Іншы электронны ліст заахвочваў менэджэраў адгаворваць супрацоўнікаў ад публічнага выказваньня наяўнасьці праблемаў, якія могуць ускладніць працэс зацьвярджэньня дзяржаўнымі органамі.

Боінг, са свайго боку, пасьлядоўна адмаўляе сваю датычнасьць да гібелі гэтых людзей і заяўляе, што не апраўдвае практыку перасьледу або помсты супрацоўнікам, якія выказваюць занепакоенасьць бясьпекай.

2024

У 2021 годзе Міністэрства юстыцыі ЗША і федэральная пракуратура адклалі крымінальны перасьлед Боінг за катастрофы і ўвядзеньне федэральных уладаў у зман у абмен на абавязальніцтвы кампаніі вырашыць праблемы бясьпекі і ўкараніць сістэму «апавяшчэньня аб магчымых прававых парушэньнях». Гэты трохгадовы тэрмін павінны быў скончыцца 8 студзеня 2024 года.

Усяго некалькімі днямі раней, 5 студзеня 2024 года, нядаўна пастаўлены Боінг 737 MAX авіякампаніі Alaska Airlines вылецеў з аэрапорта Портлэнда. Пры дасягненьні вышыні 4900 мэтраў з левага борта самалёта была вырваная заглушка, якая зачыняла нявыкарыстаны аварыйны выхад. Самалёт здзейсьніў аварыйную пасадку ў Портлэндзе, і, на шчасьце, ніхто не пацярпеў.

«Было сьмяротнае маўчаньне. Ніхто не шумеў», — сказаў адзін з пасажыраў, Кайл Рынкер.

У чэрвені 2024 года кампанія Боінг пачала праверку ў сувязі з тым, што ў самалётах 787 Dreamliner былі няправільна ўсталяваныя сотні мацавальных элементаў на фюзэляжах некаторых самалётаў.

А ў ліпені 2024 года кампанія Боінг пагадзілася прызнаць сябе вінаватай па абвінавачваньні ў махлярстве і выплаціць штраф у памеры 243 мільёны даляраў у межах рассьледаваньня Міністэрства юстыцыі ЗША па крушэньнях 737 MAX.

Зараз на Боінг накладзеныя магутныя абмежаваньні ў вытвырчасьці і распрацоўцы новых мадэляў.