Карбалевіч: Партыям у Беларусі няма чаго рабіць ва ўмовах адсутнасці ў краіне публічнай палітыкі

Парламенцкія і мясцовыя выбары ў лютым 2024 года пройдуць, пэўна, без удзелу апазіцыі і незалежных назіральнікаў, а колькасьць палітычных партый, якія на той момант будуць зарэгістраваны і дапушчаны да кампаніі, наўрад ці перавысіць тры, лічыць палітычны аглядальнік «Св*боды» Валерый Карбалевіч.

«Пятага чэрвеня закончыўся тэрмін падачы дакумэнтаў на перарэгістрацыю палітычных партыяў, — піша ВалерымКарбалевіч. — Міністэрства юстыцыі пакуль не паведамляе, колькі зь іх гэта зрабілі. Першай партыяй, якая была зарэгістраваная паводле новага закону, прынятага ў студзені 2023 году, стала праўладная «Белая Русь». З СМІ вядома, што таксама падалі дакумэнты на перарэгістрацыю Камуністычная і Лібэральна-дэмакратычная партыі (абедзьве ляяльныя да Лукашэнкі).

З апазыцыйных пажадалі перарэгістравацца Беларуская партыя «Зялёныя», БСДП «Грамада», Беларуская партыя левых «Справядлівы сьвет». Аднак у іхных дакумэнтах няма пэрсанальных зьвестак сяброў гэтых арганізацыяў, што не адпавядае новаму закону аб партыях. Таму імавернасьць іх рэгістрацыі блізкая да нуля. Партыя БНФ і АГП увогуле не падавалі дакумэнтаў у Міністэрства юстыцыі, бо палічылі гэта марнаваньнем часу.

Такім чынам, з 15 ранейшых дзейных партый пасьля перарэгістрацыі застануцца хіба што тры: «Белая Русь», Кампартыя і ЛДП. Як, дарэчы, і прагназаваў міністар юстыцыі Сяргей Хаменка.

Ігар Барысаў: «Хочацца дамоў, але не ў турму…»

Між іншым, новае заканадаўства фактычна забараняе існаваньне апазыцыйных партыяў. У законе «Аб зьмене законаў у пытаньнях дзейнасьці палітычных партыяў і іншых грамадзкіх аб’яднаньняў» уводзіцца новая падстава для ліквідацыі згаданых арганізацыяў: неадпаведнасьць «дзейнасьці палітычнай партыі, саюзу асноўным кірункам унутранай і замежнай палітыкі». Але сэнс любой апазыцыі ў тым і палягае, каб крытыкаваць і прапаноўваць перамены ва ўнутранай і замежнай палітыцы. Таму цяпер у Беларусі месца апазыцыі не застанецца зусім.

І дасюль у палітычнай сыстэме краіны месца партыяў было маргінальным. Яны былі там лішнім зьвяном, пятым колам у фурманцы. Прычым на што важна зьвярнуць увагу: у такім становішчы апынуліся як апазыцыйныя партыі, так і праўладныя. Вельмі адметна, што ў Палаце прадстаўнікоў наогул няма і ніколі не было фракцый — ні партыйных, ні пазапартыйных. Што вельмі дзіўна для парлямэнту. Забаўна назіраць, як лідэр ЛДП Алег Гайдукевіч бясконца хваліцца, што ягоная партыя самая крутая, самая масавая, самая ўплывовая. Аднак у Палаце прадстаўнікоў гэтая «самая ўплывовая» мае толькі адзін дэпутацкі мандат, які (відавочна, за асабістую адданасьць уладзе) атрымаў сам Алег.

Палітычныя партыі могуць нармальна функцыянаваць і выконваць адведзеную ім ролю ў грамадзтве толькі ў рамках існаваньня рэальных прадстаўнічых органаў улады і дэмакратычных выбараў. Пры адсутнасьці гэтых умоваў партыі перастаюць выконваць ролю інструмэнту палітычнага прадстаўніцтва і ўплыву на прыняцьце ўладных рашэньняў, аказваюцца на пэрыфэрыі грамадзкага жыцьця, ператвараюцца ў нейкія палітычныя клюбы. Менавіта ў такім становішчы апынуліся беларускія палітычныя партыі. Ім няма чаго рабіць ва ўмовах адсутнасьці ў краіне публічнай палітыкі, легальнага мэханізму палітычнай канкурэнцыі.

Улады актыўна супрацьдзейнічаюць разьвіцьцю партыяў. Напрыклад, упарта супраціўляюцца ўвядзеньню прапарцыйнай выбарчай сыстэмы, у рамках якой галасаваньне адбывалася б за партыйныя сьпісы. Такая сыстэма дзейнічае ва ўсіх суседніх краінах. У выніку там роля палітычных партыяў рэзка ўзрасла. Але якраз гэтага і не жадае Аляксандар Лукшэнка.

БНФ не падаваў дакументы на перарэгістрацыю партыі

На прэсавай канфэрэнцыі з нагоды перарэгістрацыі партый 5 чэрвеня выканаўца абавязкаў старшыні АГП Уладзімер Шанцаў заявіў: "Беларусь фактычна пераходзіць да аднапартыйнай сыстэмы". Мусіць, маецца на ўвазе роля, якую будзе выконваць нядаўна створаная партыя «Белая Русь». Аднак, мяркуючы па даволі паблажлівым стаўленьні да «Белай Русі» з боку Лукашэнкі, месца і значэньне КПСС ёй не пагражаюць. Няма ніякай інфармацыі, што чыноўнікаў масава заганяюць уступаць у гэтую арганізацыю. Такім чынам, справа хутчэй ідзе да беспартыйнай палітычнай сыстэмы, у якой тыя тры партыі, якім дазволена будзе існаваць, застануцца толькі ў выглядзе дэкарацый.

Генэральнай праверкай на функцыянальнасьць новай сыстэмы стануць парлямэнцкія і мясцовыя выбары ў лютым 2024 году. Яны пройдуць, пэўна, без удзелу апазыцыі і незалежных назіральнікаў, з трыма дэкаратыўнымі партыямі. Такі новы твар беларускай, так бы мовіць, «дэмакратыі».