Зубны боль і тахікардыю не суняць казкамі пра тое, як Беларусь квітнее

Пернікаў для медыкаў ва ўладаў практычна не засталося. Пакуль краіна не адгароджаная ад усяго свету калючым дротам, плынь працоўных імігрантаў-медыкаў з Беларусі не будзе слабець, а колькасць моладзі, якая хоча трапіць у пяцігадовую кабалу пасля размеркавання — няўмольна скарачацца.

Мяркуючы з падпісанай нядаўна новай рэдакцыі закона «Аб ахове здароўя», улады адчайна спрабуюць утрымаць медыкаў у сістэме, і гэтыя метады некаторыя незалежныя юрысты ўжо адкрыта называюць рабствам, пішуць «Вашы грошы». 

Паспрабуем зразумець, у чым прычыны такога радыкальнага падыходу да рэгулявання рынку працы і да чаго падобныя дзеянні могуць прывесці.

Пачынаючы з 2020 года многія эксперты прадракалі, што эканамічная сітуацыя ў краіне пры абраным шляху будзе станавіцца ўсё горшай. Улады з усіх сіл імкнуцца пераканаць грамадства ў адваротным, дырэктыўна падвышаючы заробкі, прымушаючы гандаль замарозіць цэны. Да пары да часу непрыгожую статыстыку можна хаваць, а на частку відавочных праблем не звяртаць увагі, але ёсць маркеры, якія заўсёды прыкметныя, яны руйнуюць прыгожую карціну.

Адзін з такіх маркераў — стан сістэмы аховы здароўя. Кожны шараговы беларус бачыць, што лекараў становіцца ўсё менш, чэргі ў бальніцах і паліклініках растуць, а з прылаўкаў аптэк знікаюць звыклыя медпрэпараты. 

Якой бы езуіцкай ні была прапаганда, ёй будзе складана ўкараніць ідэю, што адсутнасць якаснай меддапамогі — гэта карысць.

Даводзіцца рэагаваць. У медыцыне не хапае спецыялістаў, — пра гэта вымушаныя гаварыць ужо і дзяржаўныя чыноўнікі. Калі мы паглядзім афіцыйную статыстыку, то ўсё стане відавочна. Колькасць людзей, занятых у сістэме аховы здароўя, за апошнія гады адчувальна зменшылася, са студзеня 2020 года «мінус» ужо пераадолеў адзнаку ў 8 тысяч чалавек — гэта вельмі шмат.

Прычым становіцца зразумела, што выправіць сітуацыю, якая яшчэ тры гады таму была адносна стабільнай, не ўдаецца ніякім экстранымі мерамі: медыкі сыходзяць з галіны з кожным годам усё хутчэй, традыцыйнае штогадовае папаўненне маладымі спецыялістамі ў жніўні-кастрычніку не ў стане перакрываць страты, якія ідуць за гэтым на працягу ўсяго года. 

А ў 2023-м годзе сітуацыя выглядае асабліва сумна: традыцыйна верасень — другі месяц, падчас якога ў сістэму ўліваецца «свежая кроў» у выглядзе выпускнікоў ВНУ, адпраўленых працаваць па размеркаванні. Але мы бачым, што колькасць тых, хто ўцякае з сістэмы ў першым месяцы восені, аказалася настолькі вялікая, што яго не змагло кампенсаваць «папаўненне» — было звольнена на 243 чалавекі больш, чым прынята на працу.

Пры гэтым, калі глядзець па рэгіёнах, мы бачым, што адток за верасень назіраецца ўсюды, акрамя Мінска (плюс 211 лекараў). Гэта вельмі паказальная карціна: сталіцу спрабуюць выратаваць ад дэфіцыту ўрачоў, хоць менавіта ў ёй даступнасць меддапамогі найбольш вялікая. Пры гэтым на ўсе астатнія вобласці, дзе і раней пытанне з камплектацыяй медустаноў дактарамі стаяла вельмі востра, як быццам махнулі рукой. У выніку кадравыя страты ва ўсіх рэгіёнах выглядаюць пераканаўча, нават улічваючы маштаб вобласці: ад мінус 62 спецыялістаў у Брэсцкай вобласці да мінус 112 у Віцебскай. І гэта толькі за верасень месяц.

Калі ж глядзець на вынікі са студзеня па верасень, то ўсё яшчэ горш: Брэсцкая вобласць за гэты перыяд страціла 592 медыка, Гомельская — 469, Гродзенская — 386, Мінская — 406, Магілёўская — 339, і нават Мінск страціў 269 чалавек. Гледзячы на гэтыя лічбы, становіцца зразумела, чаму яны так моцна нервуюць чыноўнікаў. Інфаркт, катаракту, пералом ключыцы і нават банальную прастуду не вылечыць, зубны боль і тахікардыю не суняць казкамі пра тое, як Беларусь квітнее. Але сёння сітуацыя такая, што інструментаў вырашэння практычна не засталося.

Пакуль не апублікаваная карціна па кастрычніку і лістападзе, але ёсць усе падставы баяцца, што і яна акажацца не проста бязрадаснай, а здольнай напалохаць. 

Мала таго, мы гаворым пра статыстыку, што публікуе Міністэрства аховы здароўя, якое пастаянна ловяць на хлусні. Таму ёсць вялікая верагоднасць, што становішча спраў яшчэ горшае, чым нам спрабуюць цяпер паказаць.

Напрыклад, цалкам верагодна, што, падлічваючы колькасць медыкаў, чыноўнікі лічаць не людзей, якія працуюць, а стаўкі. Пры гэтым усім мы ведаем, што пераважная колькасць лекараў, імкнучыся дацягнуць свой заробак да ўзроўню «прымальнага», вымушаныя браць на сябе дадатковую нагрузку. 

Вельмі многія працуюць на 1,5 стаўкі, ёсць і такія, што працуюць за дваіх. Даследаванне, якое праводзіў Фонд медыцынскай салідарнасці, паказала, што ў той час, як Міністэрства аховы здароўя заяўляе аб 48 тысячах практыкуючых лекараў у краіне, іх на самай справе не больш за 38 тысяч (пры гэтым у даследаванні паказваецца адразу некалькі спосабаў маніпуляцый з лічбамі).

Рэагаваць на любыя праблемы, якія ўзнікаюць, беларускія чыноўнікі могуць толькі звыклым спосабам: выкарыстоўваць пугу і пернік, спрабуючы пры гэтым адгадаць настроі і пажаданні кіраўніцтва краіны.

Сёння падобная тактыка праблематычная. Пернікаў практычна не засталося. Медыкаў у Беларусі шмат, па стане на 2022 год афіцыйна ў галіне занята 287,2 тысячы чалавек (у іх лік уваходзяць усе: ад прафесараў да прыбіральшчыкаў). А гэта значыць, што нават невысокі дадатак да зарплаты, які прыйдзецца даць усім, адчувальна павысіць выдаткі на медыцыну як з рэспубліканскага, так і з мясцовых бюджэтаў, дзе цяпер сітуацыя і так цяжкая: мы бачым, што яны вярстаюцца на наступны год з усё большым павелічэннем дэфіцыту. А значыць, ніхто грошай лекарам не дасць і «пернікаў» не будзе. 

Замест пернікаў медыкам прапануюць зарабіць больш, працуючы за дваіх, траіх, сумяшчаць некалькі спецыяльнасцяў. Не трэба глыбока апускацца ў тэму, каб зразумець, што, па-першае, гэта негатыўна ўплывае на якасць працы, а па-другое, тыя, што засталіся ў сістэме лекары абмежаваныя 24 гадзінамі ў суткі.

Што ж тычыцца бізуна, то ім таксама моцна не памахаць. Ператварыць медыцынскія ўстановы ва ўстановы закрытага тыпу, дзе лекары і медсёстры пажыццёва адпрацоўваюць атрыманую адукацыю, не атрымаецца (хоць, як відаць з апошняга закона «Аб ахове здароўя», улады аб падобным сцэнары мараць). 

Ужо цяпер відаць, што звязваць сваё жыццё з медыцынай хоча ўсё менш людзей, і іх колькасць будзе скарачацца ў геаметрычнай прагрэсіі з кожнай новай папраўкай, якая ўзаконьвае ў краіне рабаўладальніцкі строй.

Сёння, працуючы таксістам у Польшчы, лекар заробіць больш, чым укалываючы на паўтары стаўкі па спецыяльнасці на радзіме. А калі стане польскім лекарам — павялічыць свой заробак шматкроць. 

І пакуль краіна не адгароджаная ад усяго свету калючым дротам, плынь працоўных імігрантаў-медыкаў з Беларусі не будзе слабець, а колькасць моладзі, якая хоча трапіць у пяцігадовую кабалу пасля размеркавання — няўмольна скарачацца.

Сітуацыя выглядае патавай для беларускага ўрада, медыкаў і ўсяго беларускага народа. Здаецца, мы імкліва набліжаемся да моманту, калі хаваць катастрофу, якая насоўваецца, будзе ўжо немагчыма. І ствараецца ўражанне, што ўлады абсалютна не разумеюць, што з гэтым рабіць. 

Дадайце да гэтага, што чыноўнікі і сілавікі ў рэгіёнах таксама хварэюць, і пры гэтым на ўсіх іх блатной сталічнай «лечкамісіі» ніяк не хопіць. А гэта значыць, што вельмі хутка вострая сітуацыя з медыцынай можа стаць праблемным пунктам у адносінах не толькі з «народцам» (стан здароўя якога нікога ва ўладзе асабліва не цікавіць), але і са сваімі самымі вернымі «салдатамі» і «генераламі» на перыферыі краіны.