Пяць прычын на тое, каб праспект Дзяржынскага быў перайменаваны

Грамадства 07.01.2017

Чаму ксёндз Адам Станкевіч варты таго, каб яго імем быў перайменаваны праспект Дзяржынскага?

Пра ролю Адама Станкевіча і яго значэнне для сучаснай Беларусі распавялі на вечарыне, зладжанай да 125-годдзя з дня нараджэння нашага слыннага земляка, Павел Севярынец і гісторык Алесь Пашкевіч.
Алесь Пашкевіч перакананы, што ніякіх дваякіх думак наконт перайменавання праспекту Дзяржынскага быць не можа: «Я здзівіўся дыскусіям, якія вядуць тыя, што займаюцца беларускімі справамі сёння. Некаторыя кажуць, маўляў, Станкевіч — птушка не таго калібру. А я перакананы, што менавіта таго калібру. Ва ўсіх нармальных краінах такімі імёнамі і называюць вуліцы, а не завулкі».

1. Станкевіч — адна з ключавых фігур, вакол якой ішло беларускае Адраджэнне

Служыўшы ў Віленскім касцёле, Станкевіч пачынаў сваю святарскую дзейнасць як ксёндз-навуквец. Але падзеі, якія пачаліся напрыканцы 20 гадоў 20 стагоддзя — рвалюцыя, вайна — паставілі перад ксяндзом выбар на ўсё жыццё: стаяць у праўдзе або ціха служыць набажэнствы. Ксёндз мог асабліва ні пра што не турбавацца, але ён вырашыў ісці “З Богам для народа”. Менавіта так гучала клятва, якую давалі чальцы-семінарысты гуртка пры Пецярбургскай акадэміі. Станкевіч едзе ў Мінск, дзе ў Катэдры разам з іншым святарамі прымае рашэнне аб стварэнні “Беларускай хрысціянскай злучнасці”, з якой пасля выйшла “Беларуская хрысціянская дэмакратыя”.

2. Станкевіч — лідар тагачасных беларускіх арганізацый і суполак

Адам Станкевіч быў не толькі кіраўніком БХД. У 1924 годзе ён узначаліў Таварыства Беларускай Школы. У 1926 годзе — Беларускі Інстытут Гаспадаркі і Культуры.

3. Дзякуючы Станкевічу, сёння мы маем набажэнствы па-беларуску

У часы паланізацыі касцёла Станкевіч быў адным з тых, хто ўпершыню прамовіў казанне па-беларуску. Пры тым, што імша ў касцёлах была на лацінскай мове, а казанне мусіла быць толькі па-польску. Момант першай прамовы ён яскрава апісвае ў сваім дзённіку. Падчас казання была цішыня. Пасля таго, як ён скончыў, пачуліся прыглушаныя рыданні — мова беларусаў аказалася годнай нават для таго, каб на ёй размаўляць у святым месцы. Нягледзячы на цяжкасці і пераслед як з боку палякаў, так і Саветаў, Станкевіч падрыхтаваў праект «Рэформы каталіцкага касцёла ў БССР», які быў прапанаваны савецкай уладзе ў 1945-1947 гадах.

4. Адам Станкевіч — выдавец, рэдактар і аўтар шматлікіх навуковых артыкулаў

У 1928-1939 гг. ён рэдагуе і выдае часопіс «Хрысціянская думка». Станкевіч — адзін з заснавальнікаў у Вільні беларускай друкарні імя Ф. Скарыны. Станкевіч выдае і рэдагуе газету «Крыніца», якая на той час канкурыравала з «Нашай Нівай». Пытанні гісторыі беларускага народа разглядаў у працах «Вітаўт Вялікі і беларусы», «Да гісторыі беларускага палітычнага вызвалення» , нацыянальнай асветы — у працы «Беларуская мова ў школах Беларусі XVI і XVII ст.» , беларускага нацыянальнага адраджэння ў ХІХ-1-й пал. ХХ ст. — «Беларускі хрысціянскі рух», гісторыю хрысціянства і хрысціянска-дэмакратычнага руху на Беларусі — «Хрысціянства і беларускі народ: (Спроба сінтэзы)». Станкевіч — аўтар падручніка па айчыннай гісторыі для пачатковай школы.

5. Станкевіч — пакутнік

Главе Каталіцкага Касцёла ў Беларусі мітрапаліту Тадэвушу Кандрусевічу ўжо задавалі пытанні наконт беатыфікацыі Станкевіча. Кандрусевіч адказаў, што для гэтага патрэбна ведаць месца пахавання ксяндза, якое дагэтуль дакладна невядомае.
На вечарыне памяці было пераказанае сведчанне святара Казіміраса Вайчовіса, які быў са Станкевічам у лагеры. Ён распавядаў, што на допытах на ноч усіх ксяндзоў ставілі да сценкі. Маладыя святары не вытрымлівалі. Станкевіч падбадзёрваў усіх альбо анекдотамі, альбо простымі словамі. Вайчовіс называў Станкевіча мучанікам, сапраўды святым чалавекам, беатыфікацыі якога павінны дамагацца беларусы.
Падчас нямецкай акупацыі Станкевіч не ішоў на супрацоўніцтва з немцамі, хаваўшы нават у касцёле савецкіх вайскоўцаў. Пасля прыходу зноўку савецкай улады Станкевіч не паддаўся на правакацыю стварэння аўтаномнага Касцёла ад Ватыкана, які б падначальваўся Саветам. За гэтую адмову ксёндз быў прысуджаны да 25 гадоў катаргі ў Сібіры. Але па прыбыццю ў лагер Станкевіч адразу памірае. Калі яго вывозілі з лагера, каб пахаваць на могілках, яму на развітанне прабілі грудзі і кувалдай разбілі галаву. Віктар Сікора, які вёз яго на могілкі, узгадвае, што з яго галавы паляцелі нават мазгі. У труне ляжала акраваўленая маса таго чалаека, дзякуючы якому Беларусь пачала набываць беларускія рысы.