Калядная гісторыя пра злога рыцара

У фальклоры народаў Еўропы разам з добрымі персанажамі, якія прыносяць дзецям падарункі на Каляды, маюцца і злыя героі, якія прыходзілі, каб пакараць непаслухмяных дзяцей, а то і ўсіх без разбору. Адзін з іх завецца Ганс Трап. Ён палохае дзяцей Эльзаса. Калі большасць астатніх суровых гасцей — выключна фальклорныя персанажы, то Ганс Трап цікавы тым, што мае рэальны прататып.

Рыцар па імі Ганс фон Трота (Hans von Trotha, каля 1450-1503) пры жыцці адрозніваўся суровым норавам і вялікай знешнасцю (кажуць, што ён быў вышэй за два метры ростам). Ён належаў да знакамітага роду, але, быўшы малодшым сынам у сям’і, не мог стаць спадкаемцам валоданняў бацькі і паступіў на службу да курфюрста Пфальца. Курфюрст Філіп Шчыры дараваў яму за службу ў спадчыннае валоданне два замка: Графендан і Бервартштайн. Яны існуюць дагэтуль, за шэсць кіламетраў адзін ад аднаго, у маляўнічых месцах на захадзе федэральнай зямлі Рэйнланд-Пфальц. Праўда, Графендан уяўляе сабой, хутчэй, жывапісныя руіны, а вось Бервартштайн цэлы, і туды пускаюць турыстаў.

Недалёка ад замкаў знаходзіўся горад Вісембург (ён таксама існуе і зараз, толькі належыць Францыі і называецца Вісамбур). А ў горадзе быў бенедыктынскі манастыр. З абатам Генрыхам фон Хомбургам з гэтага манастыра Ганс фон Трота варагаваў. Абат лічыў, што фон Трота захапіў частку манастырскіх уладанняў (уключаючы і абодва замка), паколькі курфюрст Пфальцскага не мог распараджацца імі па сваім меркаванні. Замкі і землі, на думку абата, належалі кляштару, а ў 1453 годзе былі толькі прадастаўлены курфюрсту для іх аховы. Ганс фон Трота ж меркаваў, што валодае зямлёй па праве, паколькі гэты феод прадаставіў яму сюзерэн. Да зямельнай спрэчкі дамешвалася і асабістая непрыязнасць. Адзін з братоў Ганса фон Трота — Ціла — стаў святаром (а ў канцы кар’еры — нават біскупам), і абат Генрых фон Хомбург некалькімі гадамі раней наклаў на яго царкоўнае спагнанне.

Спальня ў замку Бервартштайн, сучасны выгляд Ганс фон Трота пры выпадку стараўся шкодзіць абату, часам выяўляючы вынаходлівасць і своеасаблівы гумар. Аднойчы фон Трота нават пазбавіў увесь Вісембург вады, загадаўшы пабудаваць дамбу каля вёскі Бобенталь, у пяці кіламетрах на поўдзень ад Бервартштайна і ў васьмі кіламетрах вышэй па плыні, чым размяшчаўся горад. Там маленькая рака Віслаўтэр працякае праз вузкую цясніну. Калі настаяцель абурыўся, фон Трота з гатоўнасцю загадаў разбурыць дамбу, плыня, як ён і разлічваў, затапіла горад з манастыром і нанесла вялікую шкоду.
У вольны ад высвятлення адносін з абатам час Ганс фон Трота мацаваў замак Бервартштайн, надбудоўваў яго сцены і ператварыў у крэпасць, непрыступную для свайго часу. Дадаткова ён ў 1484 году пабудаваў побач невялікі замак Кляйн-Франкрайх, аснову якога складала магутная вежа, дзе фон Трота ўсталяваў даўгаствольныя кулеўрыны, якія далі яму магчымасць весці крыжаваны агонь па тых, хто нападаў на Бервартштайн. Замак Бервартштайн сапраўды ніколі не быў узяты штурмам, пакуль ў 1591 годзе, ужо пасля Ганса фон Трота, не згарэў ад удару маланкі (але потым быў выбудаваны нанова).
Абат ў 1491 годзе паскардзіўся Папе рымскаму Інакенцію VIII, абвінаваціўшы фон Трота ў ерасі. Праз восем гадоў, калі на папскім троне быў ужо Аляксандр VI, Ганс фон Трота быў выкліканы на суд у Рым. Але ён застаўся дома і напісаў Папе ліст, дзе запэўніваў, што цвёрда прытрымліваецца дагматаў рымскай царквы, але адначасова дазволіў сабе абвінаваціць таго ў амаральнасці (калі ўспомніць, што Аляксандр VI у свеце зваўся Радрыга Борджыа, апынецца, фон Трота справядлівы ў гэтых папроках). У адказ Аляксандр VI адлучыў фон Трота ад царквы, але гэта не зрабіла на яго асаблівай ўздзеяння. Імператар Максіміліян I абвясціў Ганса фон Трота па-за законам і пазбавіў тытула, але Пфальцскі курфюрст, хоць публічна адмовіўся ад свайго васала, на самай справе працягваў яго падтрымліваць і адправіў у якасці свайго дыпламатычнага прадстаўніка да караля Францыі. Там Ганс фон Трота атрымаў ад Людовіка XII тытул шэвалье д’Ор. 26 кастрычніка 1503 года Ганс фон Трота мірна сканаў у сваім замку. Нават яго анафема, дзякуючы клопатам сына Крыстафа фон Трота, была пасмяротна адменена, што дазволіла пахаваць яго ў асвячонай зямлі — у капліцы святой Ганны ў ў Нідэршлетэнбахе, за чатыры кіламетры ад Бервартштайна.

Пасля смерці фон Трота стаў персанажам мясцовых легенд, чаму спрыяла не толькі яго дзейнасць, папскае адлучэнне і знешнасць. Напрыклад, распавядалі, што аднойчы юная панна ў лесе збірала ягады. Раптам з’явіўся Ганс Трота і захацеў яе згвалціць. Дзяўчына бегла па лесе, пакуль не апынулася ля стромкага горнага абрыва. Тады яна страціла надзею і скокнула ў прорву. Але спадніцы яе пры палёце надзьмуліся, і яна прызямлілася цэлай. На месцы яе прызямлення стала біць крыніца, а абрыў атрымаў назву Юнгефраўшпрунг — «Скачок панны».

Пасля смерці, лічылі мясцовыя жыхары, Ганс фон Трота скача па начах у абліччы чорнага рыцара. З цягам часу яго імем, якое ператварылася ў Ганс Трап, пачалі палохаць дзяцей, і так ён апынуўся ў свіце святога Мікалая, стаўшы ў Эльзасе заменай традыцыйнаму нямецкаму салдату Рупрэхту. Знешнасць ён атрымаў цалкам традыцыйную для такога персанажа — палка, густая барада, вастраверхая шапка або капюшон, ланцугі, розгі і, вядома, мяшок, куды ён хоча пасадзіць дзяцей.

Паводле Pro Science