Як працуюць фінскія журналісты
Інка Кованен працуе ў аддзеле палітыкі вядомага фінскага штодзённіка «Helsingin Sanomat». Як кажа пра сваю газету сама журналістка, яе выданне — адно з самых буйных у Фінляндыі і адно з найбольш якасных штодзённых СМІ ў Скандынавіі.
Фота Звяда Мікеладзе
Інцы 40 гадоў, яна замужам за журналістам і выхоўвае дзвюх дачок-блізнятак. Муж Інкі працуе ў той жа газеце, толькі ў іншым аддзеле.
— У газету я прыйшла ў 2002 годзе, — распавядае журналістка. — Гэта была так званая «праца на лета», я прыйшла як часовы супрацоўнік, пакуль штатны журналіст быў у адпачынку. У нашай газеце такая практыка досыць распаўсюджаная. Многія пачынаюць журналісцкую кар’еру менавіта з «працы на лета» (звычайна з чэрвеня па жнівень). Памятаю, спачатку быў адбор — заяўкі трэба было падаваць ажно ў студзені. Але мне пашанцавала, і я прайшла.
Працавала старанна, таму прапанове пра далейшае супрацоўніцтва была толькі радая. Спачатку я была пазаштатнікам, а ў штат мяне ўзялі праз чатыры гады, у 2010-м. І, можна сказаць, мне яшчэ пашчасціла.
На жаль, сёння эканамічнае становішча СМІ ў Фінляндыі пагаршаецца, і атрымаць месца ў штаце рэдакцыі нашмат цяжэй, чым было раней. На пачатку года ў нас правялі скарачэнне. Скарацілі некаторыя аддзелы, а супрацоўнікі перадпенсійнага ўзросту — у цэлым чалавек 50 — увогуле страцілі працу. У такой сітуацыі хтосьці звальняецца сам, калі знаходзіць іншае месца.
Шчыра прызнацца, я баялася, што мяне таксама скароцяць. Але мне і майму мужу зноў пашанцавала. У маім аддзеле дык і ўвогуле ўсіх пакінулі. Сёння сітуацыя выглядае больш спакойна, аднак чуткі пра рэарганізацыю газеты ўжо ходзяць.
— Які тыраж у «Helsingin Sanomat», і колькі зарабляюць журналісты?
— «Helsingin Sanomat» выходзіць сем разоў на тыдзень. Таксама і ў нядзелю. Наклад газеты — 340 тысяч асобнікаў, раней ён быў большы, але фінансавы крызіс уплывае і на нас, таму назіраецца тэндэнцыя паступовага скарачэння тыражу.
Значную частку ў нас займае падпіска. Варта сказаць, што фіны любяць чытаць газеты, таму падпіска з кожным годам хоць і падае, аднак лічбы пакуль далёка не крытычныя. Што тычыцца рэкламы, то яе, безумоўна, таксама шмат. Але фінансавы крызіс і тут уносіць свае карэктывы — колькасць рэкламы памяншаецца.
У складзе рэдакцыі — каля 280 журналістаў. Наконт зарплаты, на жаль, я не магу даць вычарпальнага адказу, бо лічбы розняцца ў кожным з аддзелаў і залежаць ад досведу супрацоўніка.
Калі казаць пра мяне, то ў месяц як журналіст аддзела палітыкі я атрымліваю 3 700 еўра, а таксама даплаты за працу ў вечаровую змену і выхадныя. Звычайна сістэма такая: 50 адсоткаў ад заробку ў гадзіну дадаюць за кожную гадзіну вечаровай змены, калі ж ты працуеш у нядзелю, то за кожную гадзіну даплата 100 працэнтаў.
— Раскажы, калі ласка, пра арганізацыю працы ў тваім аддзеле.
— Зараз я працую больш для анлайн-рэдакцыі. Хаця ў цэлым строгага падзелу, куды ты пішаш, у мяне няма. Як, у прынцыпе, і ў астатніх маіх калег. Штосьці ідзе на сайт, штосьці — у газету. Раней я рыхтавала таксама матэрыялы і на радыё, былі і відэаматэрыялы — у той перыяд газета мела свае аўдыя- і відэавыпускі. Але сёння з прычыны эканамічных варункаў кіраўніцтва ад гэтай формы адмовілася.
Затое актыўна выкарыстоўваецца сістэма paywall (платная падпіска на газетны кантэнт у інтэрнэце. — Заўв. аўт.).
У маім аддзеле працуе восем журналістаў (раней, калі я толькі прыйшла, нас было 12). Некалькі гадоў таму нам дазвалялі выпісваць неабходныя для працы замежныя часопісы. На жаль, сёння такую практыку адмянілі.
Як журналіст аддзела палітыкі, была ў службовых камандзіроўках падчас ваенных дзеянняў у Ізраілі, Ліване, Чадзе, іншых краінах. Камандзіроўкі, вядома, рэдакцыя аплачвала. Калі ў якую з краін патрэбна была віза, то яе афармленнем таксама займаўся працадаўца.
Раней камандзіроўкі былі больш працяглымі — ад двух да трох тыдняў. Сёння, улічваючы нестабільную эканамічную сітуацыю, мы едзем у камандзіроўку на два-тры дні, максімум — дзесяць.
Мой муж, дарэчы, таксама ездзіць у замежныя камандзіроўкі. Ён працуе ў так званым «Feature-аддзеле». Над аўтарскімі тэкстамі там працуюць даўжэй, бо аддзел арыентаваны на аналітыку.
Таксама ў газеты ёсць восем замежных журналістаў. Гэта значыць, што пэўны час ты мусіш працаваць у іншай краіне.
Адзін год муж правёў у Індыі, яшчэ адзін — у Бразіліі, таксама працаваў у Францыі. У Індыю і Бразілію мы ездзілі ўсёй сям’ёй. У Францыю я прыязджала да мужа толькі ў адведкі, бо адлегласць паміж краінамі не такая вялікая ў параўнанні з Індыяй ці Бразіліяй.
З мовамі асаблівай цяжкасці не было: я размаўляю па-фінску, а таксама валодаю англійскай, французскай, нідэрландскай, нямецкай і шведскай.
— Ці можаш ты сама ініцыяваць замежную камандзіроўку, і як яна аплачваецца?
— Так, безумоўна. Калі ёсць патрэба, то я сама магу выступіць з такой ініцыятывай. Звычайна ж прапановы паходзяць ад майго шэфа. У нашым аддзеле няма строгага падзелу адносна таго, каму ехаць. Едзе той, у каго ёсць час і жаданне.
Трэба, аднак, усведамляць, што часам ты едзеш у краіну, дзе ідзе вайна, і працы ў такіх паездках заўжды вельмі шмат. Часам працуеш амаль 24 гадзіны...
Калі казаць пра мой досвед, то ў 2009-м я была ў Ізраілі падчас канфлікту вакол сектара Газа, працавала ў Ліване ў 2010-м, калі там разгарэлася грамадзянская вайна, а таксама падчас ваенных дзеянняў у Чадзе.
Ваенныя камандзіроўкі аплачваюцца рэдакцыяй вельмі шчодра, але трэба разумець, што гэта за паездкі і якіх маральных і фізічных высілкаў яны патрабуюць...
Наконт аплаты такой камандзіроўкі я, на жаль, ужо не ўзгадаю лічбы, але гаворка ідзе пра тысячы еўра.
Гэтыя грошы можна браць не ўсе, можна частку замяніць выхаднымі днямі. Звычайна журналісты так і робяць.
— Патлумач, чаму ў рэдакцыі існуе цікавасць да ваенных падзей у Афрыцы? Здаецца, фінскіх чытачоў павінна цікавіць зусім іншае...
— Рэч у тым, што шмат фінаў працавала і працуе на афрыканскім кантыненце ў якасці валанцёраў, таму навіна пра ваенныя дзеянні ў той ці іншай краіне выклікае дастатковую актыўнасць сярод чытачоў.
Таму наш аддзел у нечым адметны. Можна сказаць, што ён карыстаецца ў рэдакцыі своеасаблівай павагай.
Усе мы працуем у штаце, таксама ўсе журналісты ў рэдакцыі маюць службовыя мабільныя тэлефоны (штомесяц на ваш рахунак прыходзіць каля 20 еўра).
Мне аднойчы ўвогуле выдалі працоўны айфон. На той момант я часова працавала ў якасці другога шэфа. Адказная праца. Трэба было шмат ездзіць. А айфон быў зручны тым, што мае добрую якасць фота і відэа, якія трэба было рабіць у паездках.
— Ці не баішся ты ездзіць у такія камандзіроўкі зараз, калі ў цябе падрастаюць маленькія дочкі?
— Вядома, я пра гэта думаю. Маці дзецям ніхто не заменіць. Таму пакуль у «гарачыя кропкі» не езджу. Я павінна быць больш адказнай, бо мае дзеці патрабуюць вялікай увагі і матулінай ласкі. Хаця ў Індыю мы з мужам іх бралі, калі дочкам было па два гады. Дзякуй Богу, усё было добра.
— А не думаеш, што твае дзяўчаты, калі падрастуць, то па прыкладзе бацькоў могуць таксама пайсці ў журналісты?
— Не, я іх там не бачу (усміхаецца). Вядома, рашэнне прымаць ім, але журналістыка як прафесія на сёння яшчэ застаецца дастаткова няпростай для жанчыны. Аднак гэта, прынамсі, мой досвед і маё меркаванне.
— Ці шмат працуе сёння ў «Helsingin Sanomat» маладых журналістаў? Ці дзеляцца з імі досведам старэйшыя калегі?
— Моладзь ёсць. І кожны год яе ўсё больш. Але ўнікальнасцю фінскай сістэмы журналістыкі я назвала б якраз адсутнасць падзелу на больш і менш дасведчаных. Моладзь займаецца той жа працай, што і старэйшыя калегі з багатым досведам. Працуе на тых жа пасадах, што і старэйшыя калегі. Добра гэта ці не, мне цяжка сказаць. Ёсць мінусы, але ёсць і плюсы.