Чаму ў Расіі адключаліся станцыі замеру радыяцыі?

У Расіі праз некалькі дзён пасля выбуху ў ядзерным цэнтры пад Северадзвінскам прыпынялася перадача дадзеных са станцый маніторынгу радыяцыі. Спачатку працу спынялі станцыі ў Дубне і Кіраве, пазней — на Чукотцы і на Алтаі. На пытанне аб прычынах маўчання станцый расійскія чыноўнікі адказвалі, што адчуваюць праблемы з сеткай і сувяззю.

У сераду Арганізацыя Дамовы аб усёабдымнай забароне ядзерных выпрабаванняў (АДУЗЯВ) паведаміла, што пачала атрымліваць ад аднавіўшыхся пасля збою дзвюх расійскіх станцый па маніторынгу радыяцыі вынікі вымярэнняў за апошнія дні. Міністэрства абароны Расіі, якому падведамасныя станцыі, не адказала на запыт Бі-бі-сі.
8 жніўня Мінабароны РФ паведаміла аб выбуху пры выпрабаванні вадкаснай рэактыўнай рухальнай устаноўкі на палігоне пад Северадзвінскам у Архангельскай вобласці. У выніку загінулі пяць супрацоўнікаў Расійскага федэральнага ядзернага цэнтра — Усерасійскага навукова-даследчага інстытута эксперыментальнай фізікі (РФЯЦ-УНДІЭФ).
У інтэрв'ю выданню Wall Street Journal выканаўчы сакратар АДУЗЯВ Ласіна Зерба казаў, што адключэнне станцый выклікае ў назіральнікаў падазрэнні ў тым, што расійскія ўлады спрабуюць абмежаваць распаўсюд звестак пра аварыю. Што пра гэта думаюць эксперты?
Аляксандр Увараў, галоўны рэдактар ​​AtomInfo:
«Я не лічу, што [адключэнне станцый] кажа пра пагрозу для насельніцтва з пункту гледжання радыяцыйнай або ядзернай бяспекі. Прапаную проста паглядзець на карту — дзе Северадзвінск, і дзе Чукотка. У Северадзвінску фон быў на самай справе невялікі — 2 мікразіверта ў гадзіну — менш, чым на бразільскіх пляжах. Як вядома, выкід у атмасферы даволі хутка рассейваецца, таму калі б да Чукоткі нешта і дайшло, то ў мікраскапічных колькасцях.
Хутчэй за ўсё, гэта звязана з другога сітуацыяй — гэта маё меркаваньне — што заблакаваная перадача дадзеных проста, каб не паказаць замежным дзяржавам ізатопнага складу выкіду. Гэта вельмі сур'ёзная рэч, па ёй можна зрабіць высновы пра тое, што за прылада [выпрабоўвалася]. А так як яно мае абароннае значэнне, то, мабыць, гэтага проста не хацелі. Усе выведкі свету з 1945 года займаюцца тым, што спрабуюць адзін у аднаго даведацца ізатопны склад прыладаў. Тым больш перадача дадзеных ажыццяўляецца на добраахвотнай аснове: хочам — перадаем, не хочам — не перадаем».
Аляксандр Панаў, вядучы навуковы супрацоўнік НДІ ядзернай фізікі МДУ:
«Гэтая сітуацыя здаецца вельмі падазронай — занадта шмат выпадковых адключэнняў у адзін і той жа час. Усе думаюць пра тое, што там былі паказанні, якія камусьці не спадабаліся».
Вадзім Лукашэвіч, незалежны ваенны эксперт:
«Я адразу падкрэслю, што гэта абстрактныя заключэнні, развагі абывацеля — інфармацыі няма, і мы мяркуем толькі аб тым, што з'яўляецца ў пабліку. Адключэнні чатырох станцый — спачатку дзве, потым яшчэ дзве, — не могуць быць выпадковымі. Самі па сабе перабоі з сувяззю, якімі гэта тлумачаць, непераканаўчыя. Гэтыя станцыі — гэта не шлагбаўм на пераездзе, гэта міжнародная справа, яны перадаюць інфармацыю ў міжнародныя маніторынгавыя цэнтры. Праца гэтых станцый на тэрыторыі Расіі і перадача дадзеных сведчаць пра тое, што Расія не парушае Дамову аб усёабдымнай забароне ядзерных выпрабаванняў. Гэта не тыя аб'екты, у якіх бываюць перабоі з сувяззю.
Калі мы зыходзім з таго, што гэтая сітуацыя не выпадковая, то станцыя высякаецца для таго, каб не перадаць вынікі сваіх бягучых замераў. Яны пачалі выключацца не адразу, а тады, калі, мяркуючы па камп'ютарным мадэляванні, гэтае воблака радыяцыі падышло да іх. Гэта значыць тады, калі павінны былі зафіксаваць нейкі ўсплёск. Не факт, што ён быў вельмі вялікім, небяспечным, але гэты ўсплёск быў бы бачны на натуральным фоне. Гэтыя станцыі цяпер не даюць інфармацыю, і гэта дае нам падставы казаць, што нічога не адбываецца.
Гэтыя станцыі паставіла Арганізацыя Дамовы аб усёабдымнай забароне ядзерных выпрабаванняў (ДУЗЯВ). Калі краіна дагавор выконвае, то радыяцыйны фон у яе не расце. А калі, дапусцім, вырабляе ядзерныя выпрабаванні, то гэтыя станцыі фіксуюць усплёскі. Калі мы ўзарвалі першую атамную бомбу ў Сяміпалацінску ў 1949 годзе, Амерыка даведалася пра гэта па пробах паветра над Аляскай — тады не было спадарожнікаў і г.д. Атрымліваецца, што ў нас адбылася нейкая аварыя ў Неноксе, мы кажам, што было выпрабаванне рэактыўнага рухавіка. Але прыборы зафіксавалі ўсплёск.
Гэта значыць, зараз мы павінны будзем даказваць, што гэта быў проста выкід радыяцыі ў сувязі з чымсьці, але не ядзерны выбух у атмасферы. А калі б станцыі перадалі гэты ўсплёск, сусветная супольнасць на поўнай падставе магла Расіі як члену гэтай арганізацыі прад'явіць патрабаванне: дакажыце, што гэта былі не ядзерныя выпрабаванні. І тады мы павінны будзем нешта тлумачыць, рассакрэчваць, каб нас не абвінавачвалі, што мы парушылі дамову. У гэтай сітуацыі прасцей выключыць станцыі, спаслаўшыся на любую прычыну.
Сам па сабе факт выключэння станцый прыводзіць да думкі, што скачок [радыяцыі] быў. Сусветная супольнасць цяпер не можа даказаць, што ў нас быў усплёск радыяцыі. Але і Расія не можа даказаць сусветнай супольнасці, што ўсплёску не было, таму што міжнародныя сродкі кантролю не працуюць».
Як паведамлялася раней, радыеактыўнае воблака пасля выбуху расійскай ракеты падчас выпрабаванняў пад Северадзвінскам абмінула Беларусь.
Паводле bbc.com