Карбалевіч: Уваход у саюз з Крамлём ёсць, а выйсця няма

Лукашэнка ўжо ўявіў сябе расійскім палітыкам, піша Карбалевіч на «Свабодных навінах», але ў чарговы раз усё пайшло не па плане — і цяпер давядзецца выкручвацца.

Трагічная гібель кіраўніцтва ПВК «Вагнер», уключаючы іх правадыра Яўгена Прыгожына, чамусьці мала каго здзівіла. Пасля правалу зладжанага імі бунту многія эксперты прадказвалі, што зараз за жыццё кіраўніка гэтай кампаніі не дадуць і ламанага гроша. Існуе амаль кансэнсус адносна таго, хто датычны гібелі Прыгожына.

«Калегі, я свядома маўчу і раю вам зрабіць тое ж самае», — напісаў галоўны прапагандыст Расіі Уладзімір Салаўёў. І гэта вельмі паказальна, маўляў, што гаварыць, калі ўсім і так усё ясна.

Вельмі паказальны спосаб забойства Прыгожына. Яго маглі арыштаваць і судзіць як мяцежніка. Гэта прадэманстравала б, што ў краіне існуе сістэма правасуддзя. Але ён памёр так, як памёр. Што нагадвае мафіёзную разборку. І гэта шмат кажа пра тое, ува што ператварылася расійская дзяржава.

Гібель Прыгожына стала досыць важнай мяжой, палітычным урокам не толькі для Расіі, але і для Беларусі. Для Аляксандра Лукашэнкі гэта перш за ўсё грознае папярэджанне, сэнс якога ў тым, што ўваход у саюз з Крамлём ёсць, а выйсця няма. Удалага выйсця. Іншымі словамі, падзеі ў Цвярской вобласці пацвердзілі выснову, якая, здаецца, і так была вядомая: саюз з Уладзімірам Пуціным — гэта смяротная пастка.

Карбалевіч: «Кувалда Вагнера» можа пераўтварыцца для Лукашэнкі ў бумеранг

Але для Лукашэнкі больш важны іншы аспект гэтай расійскай трагедыі. Цяпер мы можам канстатаваць, што загінуў не толькі правадыр ПВК «Вагнер». Адначасова загінуў вобраз Лукашэнкі як збавіцеля Расіі, збавіцеля яе ад смуты.

«Справа «Вагнера» ўвойдзе ў гісторыю ў якасці класічнай ілюстрацыі палітычнага промаху Аляксандра Лукашэнкі, які з энтузіязмам і самазабыўна ўпісаўся ў гэты канфлікт, яго стральба міма цэлі. Ён уклаў палітычны капітал у праект, які не толькі не прынёс дывідэндаў, але згенерыраваў адны страты. Прычым усё гэта адбылося на вачах дасведчанай публікі, бо Лукашэнка сам выцягнуў на паверхню ўсе нюансы гэтай расійскай, а цяпер ужо і беларускай драмы.

Справа ў тым, што раней Лукашэнка тонка адчуваў усе нюансы расійскай палітыкі, улоўліваў імпульсы калякрамлёўскіх інтрыг і эфектна гуляў на розных імперскіх комплексах. А вось цяпер Акела прамахнуўся. Ён проста няправільна пралічыў.

У чым сутнасць промаху?

Лукашэнка прыйшоў да высновы, што мяцеж стаў сімптомам палітычнай слабасці Уладзіміра Пуціна, а яго актыўны ўдзел у развязванні крызісу будзе спрыяць таму, што ўласная палітычная вага беларускага кіраўніка ў расійскай палітыцы вырасце, і таму трэба ўключыцца ў гульню на палітычным полі Расіі.

Для Лукашэнкі гульня на расійскім палітычным полі — справа звыклая. Ён гэтым займаўся ўсё сваё жыццё на прэзідэнцкай пасадзе. Асабліва актыўна гэта адбывалася ў часы прэзідэнцтва Барыса Ельцына, калі ён кінуў вока на крамлёўскі пасад. Але ў апошнія гады, калі пуцінскі рэжым узмужнеў, акно магчымасцей для Лукашэнкі ў гэтым плане фактычна зачынілася.

Аднак у момант бунту Прыгожына Лукашэнка палічыў, што гэтае акно прыадчынілася, што вярнуліся часы Ельцына, і стаў паводзіць сябе як у канцы 1990-х, калі на чале Расіі стаяў стары, хворы, вельмі непапулярны Барыс Мікалаевіч. Таму і рынуўся з галавой у гэтую расійскую авантуру. Беларускі кіраўнік паспяшаўся выступіць як выратавальнік Расіі ад смуты і грамадзянскай вайны, як чалавек, які кінуў выратавальны круг Пуціну, які тоне.

«Камусьці лепш быць з пантамі пры закрытай мяжы, чым з адкрытай мяжой, але без пантоў»

Адразу ж пасля ліквідацыі бунту Лукашэнка выступіў з шэрагам каментароў, непрыемных, а месцамі нават абразлівых для Пуціна. Ён заявіў, што мяцеж Прыгожына быў не выпадковым, а заканамерным, што Расія цяжарная рэвалюцыяй. Паводле яго думкі, у мяцяжы вінаватыя абодва бакі. І Прыгожын не здраднік і злачынец, як запэўнівае Пуцін, а зусім наадварот. «Хто такі Прыгожын? Гэта вельмі аўтарытэтны сёння чалавек ва Узброеных сілах. Як бы камусьці гэтага ні хацелася... яго можна зразумець», — гаварыў Лукашэнка. Ён разважаў пра Пуціна крыху грэбліва, паблажліва, публічна расказваў, як ён вучыў прэзідэнта РФ, што трэба рабіць у гэтай сітуацыі, як дзейнічаць. Лукашэнка паўставаў у вобразе ледзь не суправіцеля Расіі, разам з расійскім кіраўніком: «Мы з Пуціным вінаватыя, што не прынялі своечасова меры... Я — такі ж удзельнік гэтых падзей, як прэзідэнт Пуцін».

Уся публічная рыторыка Лукашэнкі пасля заканчэння бунту зводзілася да таго, што трэба шукаць кампраміс, не трэба распраўляцца з «вагнераўцамі», не трэба помсціць. І галоўная памылковая выснова Лукашэнкі наконт планаў Крамля сфармулявана на сустрэчы з журналістамі 6 ліпеня:

«Але калі вы думаеце, што Пуцін такі шкодны і злапомны, што яго [Прыгожына. — Заўв. аўт.] заўтра «замочаць» недзе... Не, гэтага не будзе».

Цяпер, пасля таго, як Прыгожына ўсё ж «замачылі», высветлілася, што ўсе разлікі, прагнозы Лукашэнкі, зробленыя пасля «вагнераўскага» бунту, аказаліся няслушнымі. Ён не трапляе ў алгарытм крамлёўскай палітыкі, не адчувае яе імпульсаў, як гэта было раней. Акрамя таго, дыктатары кшталту Пуціна вельмі не любяць тых, хто іх ратаваў, хто бачыў іх слабасць.

Пакуль нельга сказаць, што гэты промах пагражае Лукашэнку нейкімі сур'ёзнымі непасрэднымі наступствамі. Але ў любым выпадку трэба неяк адплываць, выкручвацца, пераабувацца ў паветры, мяняць вобраз, ратаваць рэпутацыю ў вачах сваіх прыхільнікаў, мікшыраваць свае ранейшыя няўдалыя хады.

Таму Аляксандр Лукашэнка ў размове з журналістамі падчас наведвання БДУ 25 жніўня не толькі не нагадаў пра сябе як пра збаўцу Расіі і Пуціна ад грамадзянскай вайны і ганьбы, але пастараўся замяць гэтую тэму. Якім чынам?

«Пуцін расправіцца з Лукашэнкам за ўдзел у мяцяжы Прыгожына»

З пачатку нападу Расіі на Украіну Лукашэнка выступае ў ролі адваката д'ябла, гэта значыць Пуціна. І цяпер, не парушаючы гэтай традыцыі, ён кінуўся абараняць прэзідэнта Расіі ад гнюсных падазрэнняў у дачыненні да гібелі Прыгожына. Маўляў, гэта «занадта грубая, непрафесійная праца, калі ўжо на тое пайшло, гэта не падобна на Пуціна». Аднак адвакацтва атрымалася не вельмі натуральным. Аргумент, што гэта «занадта грубая, непрафесійная праца», не праходзіць. А хіба забойства Аляксандра Літвіненкі, Барыса Нямцова, замах на Скрыпалёў быў прафесійнай працай? А спроба атручвання Аляксея Навальнага — гэта наогул верх непрафесіяналізму.

Затым Лукашэнка паспрабаваў адбіцца ад абвінавачанняў, што ён даваў гарантыі бяспекі Прыгожыну і ў выніку не выканаў сваіх абяцанняў. Ён абвяргае такія абвінавачанні:

«Я і не павінен забяспечваць бяспеку Прыгожына. Гэта па-першае. Па-другое, ніколі ў такім ключы размова і не ішла».

Насамрэч гэта, мякка кажучы, не зусім так. Размова якраз-такі ішла. І гарантыі таксама былі. Вось як расказваў сам Лукашэнка 27 чэрвеня пра свае перамовы з Прыгожыным:

«А пятай гадзіне вечара ён мне патэлефанаваў і кажа: "Аляксандр Рыгоравіч, я прымаю ўсе вашы ўмовы. Але... што мне рабіць? Спыняемся — яны пачнуць нас мачыць". Я кажу: "Не пачнуць. Я табе гарантую. Гэта я бяру на сябе"... Я сказаў Прыгожыну: "Гэта – гарантыя"».

І іншы пракол, які непасрэдна вынікае з першага. Дзеля таго, каб пагуляць на расійскім палітычным полі, Лукашэнка пайшоў на немалую ахвяру. Ён прыняў на тэрыторыі Беларусі ПВК «Вагнер». Што негатыўна было сустрэта грамадствам, элітай, думаю, нават часткай сілавых структур. Гэта адчувалася нават па рэпліках Лукашэнкі. Маўляў, а што дрэннага, што «вагнераўцы» будуць навучаць беларускіх вайскоўцаў? Гэта выглядала як апраўданне.

У дадатак да ўсяго, з'яўленне «вагнераўцаў» у Беларусі прывяло да абвастрэння адносін з Польшчай і Літвой, да пагроз цалкам перакрыць мяжу.

Цяпер аказваецца, што гэтая ахвяра аказалася марнай. На расійскім палітычным полі ён нічога не набыў, а тут, у Беларусі, стварыў сабе праблему. І сёння трэба ліхаманкава думаць, як пазбавіцца ад таксічнага актыву ў выглядзе гэтай злашчаснай ПВК. Відаць, у яго самога няма яснага ўяўлення, што рабіць з «вагнераўцамі». Бо той здзелкі, у выніку якой гэтая ПВК апынулася ў Беларусі, больш не існуе. З гібеллю Прыгожына яна разарвана.

Запэўніванні Лукашэнкі падчас наведвання БДУ ў тым, што «Вагнер» жывы і будзе жыць, выглядаюць не вельмі пераканаўчымі. Пра што сведчыць інфармацыя з касмічных здымкаў пра згортванне на траціну лагера «вагнераўцаў» пад Асіповічамі. Лукашэнка кінуўся адмаўляць гэта, маўляў, «гэтыя здымачкі з космасу, што мы нешта дэмантуем», нічога не даказваюць. І тут жа сам сябе абверг: «Мы лішнія палаткі прыбіраем — столькі не трэба». Гэта якраз у яго стылі.

А ў цэлым мы ўбачылі яшчэ адну далёка не казачную гісторыю, як кувалда, якая стала сімвалам ПВК «Вагнер», ператварылася ў бумеранг.