У доўгатэрміновых планах улады «адліга» не прадугледжана. Да чаго прывядзе эскалацыя?

Па выніках апошніх дзён маем адразу дзве падзеі, якія вельмі красамоўна гавораць, што беларускі знешнепалітычны крызіс толькі набірае абароты і, відавочна, ні да чаго добрага не прывядзе. Нікога, — піша ў сваім тэлеграм-канале Пётр Кузняцоў.

Заявы аб тым, што Беласток і Вільню — беларускія гарады, нараўне з выяўленнем сёння чатырох трупаў мігрантаў на беларуска-польскай мяжы з усёй відавочнасцю кажуць, што эскалацыя толькі набірае абароты. І, вядома, цяжка дапусціць, што гэта адбываецца па ініцыятыве польскага або літоўскага боку.
Сёння сітуацыя такая, што кантэкст знешні трэба заўсёды ўвязваць з кантэкстам унутраным. Становіцца ўсё больш відавочным, што ў доўгатэрміновых планах дзеючай улады такой штукі, як «адліга» або «лібералізацыя», ніяк не прадугледжана. Тэрор, які пачаўся ў 2020 і атрымаў велізарныя маштабы ў 2021, па ўсёй бачнасці, мае на мэце не толькі і не столькі пасадзіць усіх незадаволеных, паколькі гэта немагчыма ў прынцыпе і фізічна (пра што мы неаднаразова казалі ў 2020, разлічваючы, што ўжо толькі таму рэвалюцыя не можа прайграць). Тут адна з галоўных мэтаў — навесці такі страх, каб не толькі самыя актыўныя селі, але і патэнцыйна актыўныя самі з'ехалі альбо проста змоўклі, менавіта з-за страху. Я ўжо і забыўся, хто гэта казаў у адным з зліваў, не тое Карпянкоў, не тое Караеў: «лішнія людзі ў дзяржаве» — так яны ўспрымаюць усіх нелаяльных і, вядома, звышмэта — проста пазбавіцца, каб няма каму было «падаваць голас».
Паколькі такія разлікі становяцца ўсё больш відавочнымі, зразумелай становіцца і перспектыва: у нейкія моманты нешта можа заціхаць, проста таму, што сістэме таксама трэба пераключацца на іншыя задачы і даваць сабе разрадку, але потым аднаўляцца з новай сілай, каб, так бы мовіць, «трымацца ў тонусе». На гэтым фоне разлічваць на пачатак нейкага дыялогу або гандлю з Еўропай — наіўна, усё асуджана на правал. Вось сігналы падаваць можна, і гэтымі сігналамі могуць быць і заявы аб тым, што «можам даць кансультацыі па барацьбе з мігрантамі», і нейкія квазі-памілавання, якія мы абмяркоўвалі на мінулым тыдні. У любым выпадку, гэта будуць толькі сігналы аб тым, што пагаварыць можна, а то і трэба. Іншае пытанне: навошта і пра што?
Я па-ранейшаму застаюся абсалютна ўпэўненым у тым, што беларускі рэжым «закусваецца» з Захадам выключна па ідэалагічных і інфармацыйных матывах, але ў якасці асноўнай практычнай пагрозы заўсёды разглядаў і працягвае разглядаць Расію. Паміж Пуціным і Лукашэнкам няма і не можа быць ні даверу, ні сімпатый і сённяшняе становішча, калі Мінск фактычна ў поўнай уладзе Масквы і сам-насам з ёй — самае дыскамфортнае для беларускага боку з усіх, якія могуць быць.
Як з гэтым змагацца і што гэтаму супрацьпаставіць? У папярэднія гады гэта заўсёды была «шматвектарнасць», гэта значыць, паралельна з казкамі пра інтэграцыю — вялізныя намаганні МЗС Макея па наладжванні «прагматычных» адносін з Захадам. Будзем шчырыя: услых такога ніхто не скажа (непрыстойна), але да нядаўняга часу для Еўропы Мінск быў адносна зручным партнёрам. Калі мы ў такім кантэксце гаворым пра «Еўропу», мы маем на ўвазе, у першую чаргу, краіны-суседзі Беларусі, гэта значыць тых жа Польшчу і Літву, паколькі менавіта ў іх інтарэсах (не ў інтарэсах жа Партугаліі) мець ля сваіх межаў нейкую стабільнасць. І найважнейшым момантам для гэтых суседзяў заўсёды было як раз тое, што, па-першае, мяжа была надзейнай і спакойнай. Па-другое, саўковы мінскі рэжым, які выводзіць беларускую дзяржаўнасць з 1994 года, яшчэ і ніяк не пагражаў нацыянальным міфам Літвы (беларусам гэта можа здацца смешным, але для літоўцаў гэта вельмі важны і балючы момант) і некаторым, вельмі сумнеўным, гістарычным устаноўкам палякаў (для іх гэта таксама важная штука).
Іншымі словамі, апошнімі дзеяннямі Мінск выкідвае ў адносінах з Захадам на стол апошнія і вельмі вострыя козыры. Мы ўжо казалі вышэй, што «пацяпленне» мае прыкладна нулявыя шанцы стаць парадкам дня для дыялогу, але нейкі дыялог патрэбны — як процівага расійскаму ўплыву. І абвастрэнне як рыторыкі (пра Беласток і Вільню — гэта моцна: прад'явіць тэрытарыяльныя прэтэнзіі краінам-сябрам NATO), як і дзеянняў (не вельмі верыцца, што да смерцяў мігрантаў неяк датычныя палякі) — гэта адчайная спроба навязаць Еўропе сваю рамку перамоваў.
Працягваючы падвышэнне ставак Мінск дамагаецца, каб Еўропа прыняла ў дачыненні да яго «план прымірэння». Ну, вось, як да 1939 года ўлагоджвалі Гітлера — так, магчыма, і хацелася б. Ваяваць жа ніхто не хоча і не будзе, а праблемы трэба неяк вырашаць: што ж, давайце пагаворым, на якіх умовах мы перастанем дастаўляць вам праблемы.
Многія кажуць, што за «гібрыднай атакай» Беларусі стаіць Масква. Збольшага такое можа быць. Там такое, напэўна, ухваляюць, цалкам абгрунтавана разлічваючы, што ўся гэтая гісторыя толькі паглыбіць супрацьстаянне і павялічыць залежнасць беларускага боку ад Расіі. Аднак парадокс у тым, што, хутчэй за ўсё, і Мінск, і Масква, глядзяць на сцэнар эскалацыі на заходнім кірунку з аднолькавым аптымізмам, але з процілегла рознымі мэтамі: беларускі рэжым спадзяецца прымусіць Еўропу такім чынам зноў гаварыць з сабой, Пуцін — у разліку, што ўжо пасля такога, дакладна ніхто з Лукашэнкам размаўляць не будзе.
Вялікая праблема толькі ў тым, што сёння на Захадзе наўрад ці знойдзецца палітык, які вырашыцца падаць голас за перамовы ў такіх і на такіх умовах. Куды гучней гучаць галасы, якія называюць тое, што адбываецца «агрэсіяй».
На агрэсію, як вядома, трэба адказваць, таму самы верагодны сцэнар развіцця падзей — узмацненне жорсткасці санкцыйнага ціску, крызіс і крах беларускай эканомікі.
І пры такім раскладзе можа не спрацаваць ні мінскі разлік, ні маскоўскі. Мінскі — таму, што наступствы атрымаюцца зусім не тыя, якіх бы хацелася. Маскоўскі — таму, што ў выпадку поўнага развалу беларускай «стабільнасці» ў выніку эканамічнага калапсу, прыйдзецца альбо назіраць за хаатычным транзітам, выкліканым нейкімі некантралюемымі падзеямі, альбо несці такія выдаткі па кампенсацыі страт ад «непрацуючых санкцый» дзеля захавання статус-кво, што выдаткі на Крым здадуцца дзіцячым лепетам.