«Сцэнар ваеннай інтэрвенцыі, магчыма, застаецца адзіным, які можа дапамагчы Расіі захаваць свой уплыў над Беларуссю»

Расійскі ваенны аналітык Павел Лузін выказаў цалкам нечаканую думку, што Крэмль зацікаўлены ў гуманітарным крызісе ў Беларусі, каб увесці свае войскі ў нашу краіну. Філін распытаў палітычнага аналітыка Арсеня Сівіцкага, наколькі гэта рэалістычны сцэнар.

— Так, сапраўды, сцэнар, згодна з якім Расія рэагуе на нейкі крызіс ваенна-палітычнага або гуманітарнага характару ў Беларусі, у адказ на яго праецыруе сваю ваенную сілу, — з'яўляецца дастаткова магчымым, — лічыць эксперт. — Гэта звязана з тым, што падобны паводніцкі патэрн Расія выкарыстоўвала на працягу апошніх гадоў вельмі актыўна. Можна ўспомніць і ўварванне ва Украіну, калі падставай была палітычная дэстабілізацыя краіны ў сувязі з Майданам і ўцёкамі Януковіча. Нешта падобнае мы бачылі і ў Лівіі, і Сірыі.
Расія апраўдвала сваю прысутнасць і гуманітарнымі мэтамі, і дапамогай ураду ў барацьбе з тэрарызмам. Як мінімум з 2015 года, сцэнары ваенных вучэнняў, якія праводзіліся Расіяй (як з удзелам беларускіх партнёраў, так і без іх), сведчыць аб тым, што Масква разглядала варыянт, што ў адказ на палітычнае абвастрэнне сітуацыі ў Беларусі, расійскае кіраўніцтва прымала рашэнне ўвесці свой вайсковай кантынгент для стабілізацыі абстаноўкі і аднаўлення канстытуцыйнага парадку.
У такіх сцэнарах Беларусь бы пазбаўлялася свайго кіраўніцтва ў выніку дзеяння нейкіх узброеных груповак, ўтвараўся б вакуум улады, які Расія спрабавала б запоўніць. Такія сцэнары паўтаралі фабулу ўкраінскіх падзеяў 2014 года.
Паказальна, што Крэмль рабіў стаўку на такія сцэнары, калі перадумоў да іх рэалізацыі не было наогул.
Як мы памятаем, тады Беларусь стала выходзіць са знешнепалітычнай ізаляцыі, паляпшала адносіны з Захадам. І думаць, што Захад спрабаваў зрушыць беларускае кіраўніцтва ў той час, не прыходзіцца. На тэрыторыі Беларусі таксама не існавала тэрарыстычных або бандыцкіх груп, якія маглі б гэта рэалізаваць на практыцы.
Калі казаць пра глыбінныя фактары, якія маглі б падштурхнуць расійскае кіраўніцтва да рэалізацыі падобных сцэнарыяў, трэба ўспомніць стратэгічныя ацэнкі сітуацыі ў Беларусі разведвальным кіраваннем Расіі, — усё ляжыць у рамках фобіі «страціць кантроль над Беларуссю».
Менавіта ў той перыяд у Расіі былі распрацаваны чатыры сцэнары рэагавання на тое, што рабіць, калі Беларусь сыдзе ў еўраатлантычную інтэграцыю.
Першы варыянт утрымання Беларусі ў сферы ўплыву Расіі меркаваў пастаяннае расійскую ваенную прысутнасць у нашай краіне. Гаворка пра ваенную базу. У 2015 годзе Крэмль спрабаваў навязаць сюды ваенную авіябазу, але гэтая спроба была асуджаная на правал з-за супраціву Лукашэнкі.
Другі сцэнар — паглыбленне інстытуцыйнай інтэграцыі паміж краінамі, перш за ўсё ў ваенна-палітычнай сферы. Меркавалася, што гэта дапаможа пакінуць Беларусь у сферы свайго геапалітычнага ўплыву.
Такая спроба была ў 2018 годзе, калі з вуснаў расійскага кіраўніцтва быў агучаны «інтэграцыйны ўльтыматум», які прадугледжвае аб'яднання краін на ўмовах Крамля. Ужо да канца 2019-га Лукашэнка практычна адкрыта заявіў, што Расія пад шырмай інтэграцыі спрабуе інкарпараваць Беларусь.
Былі яшчэ два дадатковыя сцэнары, калі асноўныя пацерпяць няўдачу. Адзін з іх — змена рэжыму ў Мінску на больш лаяльнае да Масквы кіраўніцтва.
Яшчэ адзін сцэнар меркаваў ваенную інтэрвенцыю ў Беларусь, накшталт крымскага варыянту, дзесьці ў 2024-2025 гадах. Гэты варыянт разглядаўся толькі ў выпадку, калі астатнія не спрацуюць. Паказальна, што ў Маскве абмяркоўваліся такія сцэнары ў дачыненні да дружалюбнай дзяржавы і саюзніка. Такія дыскусіі вяліся актыўна ў перыяд 2014-2020 гадоў.
Сёння мы павінны канстатаваць, што Крэмль не дамогся поспехаў у рэалізацыі мінімум трох з чатырох сцэнарыяў: Лукашэнка адмаўляецца ад размяшчэння базы, ён не пайшоў на паглыбленне ваенна-палітычнай інтэграцыі, спробы Крамля навязаць свой сцэнар транзіту ўлады праз канстытуцыйную рэформу сутыкаюцца з сур'ёзным супрацівам.
Сцэнар ваеннай інтэрвенцыі, магчыма, застаецца адзіным, які можа дапамагчы Расіі захаваць свой уплыў. Цяпер Крэмль імкнецца пазбягаць эскалацыі канфлікту з Захадам. Так што рэалізацыя праекта будзе мець іншыя формы, якія адрозніваюцца ад таго, што было ва Украіне.
Я б раіў разгледзець сітуацыю ў Нагорным Карабаху, дзе Крэмль вымусіў Арменію пайсці на саступкі перад Азербайджанам. Расія карыстаецца крызісам, каб павялічыць сваю міратворчую прысутнасць у Карабаху з дазволу Азербайджана і Турцыі. Гэта не быў правал знешняй палітыкі Расіі, яны пашырылі сваё ваеннае прадстаўніцтва на Каўказе. Дзе з'яўляюцца расійскія міратворцы — яны застаюцца там назаўжды, нягледзячы на ​​падпісаныя дакументы.
У выпадку Беларусі гэты варыянт мог бы выглядаць наступным чынам. Выкажам здагадку, што Захад узмацняе санкцыі. І ў пэўны момант гэта прыводзіць да эканамічнай блакады, у Мінска няма эфектыўных варыянтаў абыходу санкцый праз Расію ці іншых партнёраў, якія вымушаныя выконваць правілы, каб самім не аказацца пад санкцыйным прэсінгам.
Глядзіце, нават цяпер, калі драконаўскіх санкцый яшчэ няма, Кітай і Расія абмяжоўваюць сваё супрацоўніцтва з нашай краінай, каб не патрапіць пад другасныя санкцыі.
Калі санкцыйны ціск узмацняецца, то ён можа прывесці і да абвастрэння сацыяльна-палітычнай сітуацыі ў краіне, а гэта справакуе масавыя пратэсты, якія будуць ужо мець не мірны характар, а сілавы. І ў такой сітуацыі ў Крамля ёсць акно магчымасцяў, каб даць сусветнай супольнасці варыянт стабілізацыі становішча за кошт увядзення свайго міратворчага кантынгенту ў Беларусь, як гэта было ў Карабаху.
Такі сцэнар досыць рэалістычны ў дадзенай геапалітычнай сітуацыі. У Крамля ўжо была магчымасць увесці войскі ў Беларусь з «мэтай выканання абавязку перад саюзнай дзяржавай» у жніўні-верасні 2020 года, але тады яны ўстрымаліся, паколькі санкцыйныя рызыкі перавышалі ўсе выгады ад такога ўмяшання. Тут занадта высокія рызыкі.
Аптымальны варыянт умяшання менавіта «армянскі», калі, па сутнасці, Захад сам просіць Расію стабілізаваць сітуацыю ў нашай краіне. Крэмль атрымлівае «зялёнае святло» і гарантыю, што Масква не сутыкнецца з новым раўндам санкцыйнага ціску.