Жыхар Нью-Ёрка знайшоў невядомую карціну легендарнага віцебскага мастака

Гісторыя палатна, якое перажыло амаль стагоддзе войнаў і катастроф, падобна, шчасліва скончылася. Дзякуючы гісторыку, журналісту рускамоўнай нью-ёркскай газеты «Форум Daily» Шымону Брыману стала вядома, што «жывая» яшчэ адна карціна Юрыя Пэна  —  вядомага беларускага мастака, настаўніка Марка Шагала.



Шымон Брыман (злева) і партрэт яго дзеда Сямёна Брымана пэндзля Юрыя Пэна
Пра прыгоды аднаго партрэта піша газета «Віцьбічы».
— Я шмат гадоў вывучаю творчасць Пэна, бачыў яго працы ў альбомах і, нарэшце, у музеі Віцебска, дзе летам 2014 меў магчымасць паглядзець арыгіналы. Партрэт майго дзеда Сямёна Брымана па манеры пісьма сапраўды падобны з іншымі пэнаўскім партрэтамі: асветлены задуменны твар, які выступае з цемры. Мне спадабаўся віцебскі музей, і ў зале, дзе экспануецца Пэн, я як быццам убачыў нешта роднае і знаёмае, — распавядае Шымон Брыман.
Як вядома, партрэтны жывапіс ў творчасці заснавальніка першай школы малявання ў Віцебску займаў адно з цэнтральных месцаў. Героі Пэна — не выдумка, яны ўсе былі рэальнымі жыхарамі горада першай трэці XX стагоддзя. На жаль, не ўсе прататыпы створаных мастаком вобразаў вядомыя, і тым больш цікавыя звесткі Шымона Брымана.
— Мой дзед Сямён Якаўлевіч Бриман і яго жонка Соф'я Майсееўна прыехалі ў Віцебск з Украіны, з-пад Кіева, у канцы 1920-х гадоў, — распавёў суразмоўца. — Іх сын і мой родны дзядзька Майсей Брыман успамінаў, што яны жылі па суседстве з домам Пэна. Дзед Сямён па-суседску дапамагаў старому мастаку, сек для яго дровы, тапіў печ. У знак падзякі Пэн прапанаваў намаляваць партрэт. Так з'явілася гэтая карціна ў віцебскай кватэры сям'і. На ёй Сямёну Брыману, 1903 года нараджэння, прыкладна 30 гадоў, партрэт, бадай, можна датаваць 1932-1935 гадамі.
— Шымон, мяркуючы па высакароднасці аблічча, касцюма, у які апрануты Сямён Якаўлевіч, ён належаў да праслойцы інтэлігентаў. Чым жа займаўся ваш дзед?
— Наколькі ведаю па расказах родных, ён быў служачым або майстрам на адным з заводаў ці ў буйной арцелі ў Віцебску. Сямён іграў у гарадскім духавым аркестры, гэта было хобі. Блізкія ўспамінаюць яго як дасціпнага чалавека. Дарэчы, за гэта ён і паплаціўся. Перад пачаткам вайны ў 1940-1941 гадах дзеда арыштавалі за анекдоты пра палітыку, а на момант нямецкага ўварвання этапавалі з Віцебска...
У пачатку вайны наша сям'я збегла з горада, літаральна ў апошнім эшалоне. Бабуля Соф'я вывозіла старэйшае пакаленне і сваіх дзяцей Майсея і Бэлу, 1928 і 1937 гадоў нараджэння, сама. Сямейнае паданне кажа пра тое, што, калі вырашалі, застацца ў Віцебску ці з'язджаць у эвакуацыю, аргумент на карысць першага быў такі: «Як жа ўсё тут кінем, мы ж нядаўна купілі новую скураную канапу» [Шымон усміхаецца]. Вядома, выбар паміж жыццём і канапай быў зроблены на карысць жыцця і ўцёкаў. З нямногіх рэчаў, якія бабуля паспела ўзяць з сабой, галоўная і самая вялікая сямейная каштоўнасць — партрэт арыштаванага мужа.
Карціна перажыла ўсе пераезды і бедствы, яна нагадвала пра Сямёна, які да таго часу ўжо знаходзіўся ў войску, на вайне. Партрэт пабываў у эвакуацыі і ў ўральскай вёсцы, і ў Баку, дзе ў 1944 годзе пасля ранення лячыўся ў шпіталі Сямён Якаўлевіч. Тут і злучыліся бабуля з дзядулем, у Баку ў ліпені 1945-га нарадзіўся мой бацька Якаў.
Пасля вайны Брыманы пераехалі жыць у Харкаў. А ў 1996 годзе Шымон з'ехаў у Ізраіль, пазней — у ЗША.
— Да партрэта дзеда Сямёна, які захаваў сляды згортвання ў трубку, у сям'і заўсёды было кранальнае стаўленне. Подпіс Пэна, на жаль, зацерлі, па меншай меры няўзброеным вокам яго цяпер не відаць, хоць у пачатку 1990-х гадоў мы аддавалі карціну на рэстаўрацыю ў Харкаўскі мастацкі музей. Пасля ад'езду маіх бацькоў у 1994 годзе ў Ізраіль партрэт захоўваўся ў нашых сяброў у Харкаве. І толькі ў 2005-м я змог аформіць дазвол на вываз палатна Пэна. Маляўнічы вобраз дзеда, створаны легендарным віцебскім мастаком, вось ужо дзесяць гадоў «жыве» у кватэры маіх бацькоў у Хайфе.
vitbichi.by