Што святкуе Еўропа ў дні праваслаўных Калядаў?

6-7 студзеня Руская праваслаўная царква адзначае Каляды. Але гэтыяі дні і ў заходнееўрапейскіх краінах з'яўляюцца святочнымі. Што ж адзначаюць жыхары гэтых краін?

Традыцыі і звычаі большасці еўрапейскіх краін захавалі 6 студзеня як святочны дзень. У многіх краінах 6 студзеня адзначаюць Дзень трох святых каралёў. Гэта тыя самыя тры каралі, якія прынеслі дары да калыскі (ці, дакладней кажучы, да ясляў) нованароджанага Ісуса. Лічыцца, што як раз 6 студзеня і прынеслі.

Як пастухі сталі каралямі

Наогул у Евангеллі гаворка ідзе не пра каралёў, а пра пастухоў або магах (мудрацах, чараўніках), якія прыйшлі да немаўля Ісуса з дарункамі: золатам, ладанам і смірнай. Але ці то ў XII стагоддзі, ці то ў XIV стагоддзі тэолагі вырашылі, што вяшчунамі або пастухамі евангелісты называлі гэтых траіх ў пераносным сэнсе: ужо вельмі дарагімі былі дары, якія яны прынеслі. Так тры вешчуна ператварыліся ў трох каралёў, ды яшчэ і імёны атрымалі: Каспар, Мельхіёр і Бальтазар (або Валтасар).


Іх мошчы захоўваюцца сёння ў знакамітым Кёльнскім саборы, у раскошным залатым каўчэге, доступ да якога шырокай публіцы адкрыты толькі раз у год — як лёгка здагадацца, менавіта 6 студзеня.
Свята Вадохрышча, які адзначаецца ў гэты дзень і атрымаў у заходняй царквы назву Эпіфаніі (Богаяўлення), — адзін з самых старажытных хрысціянскіх святаў. У царкоўным календары ён з'явіўся ўжо ва II стагоддзі. Сёння ў гэты дзень дзеці, апранутыя ў касцюмы траіх евангельскіх каралёў, ходзяць па дамах, спяваюць песні пра Віфлеемскую зорку (за што іх і называюць "Sternsinger" — "спевакамі зоркі") і збіраюць грошы на дабрачынныя патрэбы.

Ахоўная грамата

На дзвярах кватэр, гаспадары якіх ахвяруюць грошы, дзеці пішуць мелам першыя (лацінскія) літары імёнаў трох каралёў разам з лічбамі насталага года, прычым год часта яшчэ і дзеляць "напалам": спачатку, злева, — першыя дзве лічбы года, потым — лацінскае " C "(Caspar)," M "(Мelchior) і" B "(Baltasar), потым — дзве апошнія лічбы года. Усё гэта падобна на загадкавую формулу: 20 + C + M + В + 18. Лічыцца, што такі надпіс ахоўвае хату ад злых духаў. Таму яе нярэдка расшыфроўваюць як лацінскі выраз "Christus Mansionem Benedicat", што значыць "Хрыстос дабраслаўляе гэты дом".


Дарэчы, хоць збор ахвяраванняў на дабрачынныя патрэбы ў Дзень трох святых каралёў і арганізуе ў Германіі царква, гэта даўно ўжо перастала быць царкоўнай ці рэлігійнай традыцыяй і ўспрымаецца як гуманітарная акцыя.

Старэй Дзеда Мароза

У Італіі 6 студзеня спраўляюць традыцыйнае свята ведзьмы Бефаны. Многія нават не ведаюць, што яго вытокі трэба таксама шукаць у старажытным Богаяўленні, а імя Бефана — гэта скажонае Эпіфаній. Паводле легенды, Бефана пачула ад пастухоў аб нараджэнні Ісуса і хацела паглядзець на яго, але спазнілася. Віфлеемская зорка, якая паказвала шлях валхвам, ужо закацілася.
Першыя згадкі пра ведзьму Бефане з'явіліся больш за 400 гадоў таму. Гэта значыць, яна старэй звыклага нам усім Дзеда Мароза гадоў на 200. Перасоўваецца Бефана не на санках, у якія запрэжаны алені, а, як і належыць ведзьме, на мятле. Замест чырвонай шапкі з белай футравай аблямоўкай яна носіць чорны востраканечны каўпак або чорную хустку. Бефана гарбатая, і на носе ў яе бародаўка.

Ведзьма, якая прыносіць падарункі

Дзіўна, але менавіта гэта страшыдла, вельмі падобнае на рускую Бабу Ягу, прыносіць італьянскім дзецям падарункі ноччу 6 студзеня. Кладучыся спаць, дзеці клічуць ведзьму, запрашаюць, імкнучыся ўлагодзіць: "Бефана, добрая вядзьмарка, прылятаў, калі ўсе людзі спяць. У пабітых чаравіках, у каўпаку "а ля рамана", — жыве, жыве Бефана!"


Калі цямнее і ўвесь дом засынае, Бефана прылятае і кладзе ў шкарпэткі, спецыяльна пакладзеныя для гэтай мэты, прысмакі, арэхі, мандарыны. У апошнія дзесяцігоддзі традыцыя гэтая атрымала цікавае развіццё, злучыўшыся з "спевакамі зоркі". У Італіі па хатах ходзяць не каралі, а ... ведзьмы — гэта значыць дзеці, пераапранутыя ў касцюм Бефаны, з венікамі ў руках.
Яны жадаюць людзям, якія адкрываюць дзверы, усяго найлепшага, здароўя, багацця, поспехаў у працы і асабістым жыцці, а потым збіраюць даніну. Не ахвяраванні, а менавіта даніну: цукеркі, печыва, арэхі, — увогуле, усё, што раней ім прыносіла ведзьма Бефана.

Каралеўскія галеты

Цікавая традыцыя існуе ў Францыі. Тут 6 студзеня пякуць так званыя каралеўскія галеты (galette des rois). У адно з гэтых печываў запякаюць маленькую фігурку або, як рабілі спрадвеку, проста фасоліну (fève).
Ядуць галеты звычайна за сямейным сталом. Самы малодшы выбірае першым. Таго, хто знаходзіць фасоліну або фігурку, абвяшчаюць каралём дня. Яму апранаюць маленькую карону, і ён становіцца на гэты дзень гаспадаром у доме. Ну, а дзеці ў любым выпадку атрымліваюць прысмакі і маленькія падарункі. Ці трэба казаць, што карані гэтай традыцыі — таксама ў евангельскай гісторыі пра магаў, якія прынеслі падарункі немаўляці Ісусу?
Паводле dw.com