Інфляцыя знаходзіцца на гістарычным мінімуме. Ці надоўга?
Нацыянальны статыстычны камітэт апублікаваў звесткі пра рост коштаў у верасні. Паводле іх, інфляцыя ў Беларусі ў гадавым выражэнні запаволілася да 2,0%, тады як месяцам раней паказчык складаў 2,3%. Такім чынам, рост коштаў знаходзіцца не проста на нізкім узроўні, а на гістарычна нізкім.
Ужо не толькі незалежныя эксперты і аналітыкі, але нават чыноўнікі абяцаюць сёння-заўтра рост коштаў. Аднак статыстыка ўпэўнена супраціўляецца гэтым чаканнямі, больш за тое, рухаецца ў процілеглым кірунку, зазначае тэлеграм-канал «Вашы грошы».
Няўжо беларуская эканоміка знайшла эліксір жыцця, пасароміла замежных зайздроснікаў і, адаптаваўшыся да санкцый, выпрацавала да іх імунітэт? Калі коратка, то не.
Харчовыя тавары ў верасні 2023 года аказаліся ўсяго на 2,4% даражэй, чым годам раней. У параўнанні з інфляцыяй месяцам раней, тут прыкметна зніжэнне тэмпаў росту коштаў — тады паказчык складаў 3,4%. Такое запаволенне можа быць вынікам рынкавых і адміністрацыйных прычын. Завяршаецца перыяд «Дажынак», і частка гародніны ўсё яшчэ танная. З іншага боку, стрымліванне коштаў найбольш актыўна адбываецца менавіта ў харчовым сегменце, так як чыноўнікі бачаць у цэнах на прадукты аснову стабільнасці.
Нетыповая коштавая сітуацыя склалася з нехарчовымі таварамі. Па выніках верасня яны патаннелі на 2,3% у гадавым выражэнні. Часткова за гэтым стаіць той факт, што асабліва рэзка падаражэлі нехарчовыя тавары яшчэ ў сярэдзіне 2022 года, і з тых часоў коштах расці вышэй было цяжка.
Тут таксама мае ролю цэнавае рэгуляванне. Але, верагодна, у нехарчовым сегменце можа гуляць ролю і перафарматаванне рынку, калі месцы на прылаўках сыходзячых заходніх брэндаў займаюць тавары з трэціх краін. Яны часта не толькі ніжэй якасцю, але і танней. Гэта дазваляе ў сярэднім па рынку паказаць зніжэнне коштаў у параўнанні з мінулым годам, калі многія звыклыя тавары яшчэ былі на прылаўках, хай і па вялікіх цэнах.
Працягваецца рост коштаў на паслугі. У гадавым вылічэнні яны падаражэлі ўжо на 7,6%. З улікам таго, што інфляцыю паслуг фармуюць галоўным чынам рэгуляваныя сферы — напрыклад, камунальныя паслугі (+7,5% у гадавым вылічэнні), паслугі пасажырскага транспарту (+19,5%) — можна зрабіць выснову, што дзяржава паступова адпускае кошты ў гэтым сегменце рынку, дазваляючы пры гэтым спачатку зарабіць дзяржсектару.
Сітуацыя са штомесячным ростам коштаў у Беларусі выглядае ўжо не так вясёлкава. За жнівень кошты выраслі на 0,7% (гэта значыць, пры захаванні гэтага тэмпу гадавы рост мог бы скласці 9%). Месяцам раней у краіне назіралася карціна лепей (-0,3%).
Варта ўлічваць, што агульная коштавая сітуацыя па ўсёй эканоміцы можа моцна адрознівацца па асобных таварных пазіцыях і відах паслуг. Разгледзім некаторыя з іх.
Паводле звестак Белстата, лідарамі месячнага падаражання сталі памідоры (у 2,1 разы), агуркі (+39%) і бананы (+19%). Але ёсць і добрыя навіны: патаннелі за месяц перац (-16%), лук (-22%), морква (-24%), капуста (-19%) і буракі (-21%).
Сярод нехарчовых тавараў за верасень падаражэлі басаножкі (+7%), дублёнкі (+5%) і футры (+4%), але танней сталі пасцельная бялізна (-4%) і мыла (-3%).
У сферы паслуг рэзка падаражэла пошта (+11%) і цырк (+10%), але танней сталі авіябілеты (-4%) і міжнародныя чыгуначныя прывозкі (-7%).
Нягледзячы на шчасную карціну, ёсць шэраг аб'ектыўных прычын, якія прымушаюць нас працягваць настойваць на хуткім росце коштаў.
Па-першае, гэта рост курсаў валют. Новыя пастаўкі замежных тавараў павінны будуць стаць даражэйшымі. Прымусіць замежных пастаўшчыкоў адміністрацыйна прадаваць танней у беларускіх чыноўнікаў няма магчымасці.
Па-другое, будзе вычарпанне эфекту высокай базы параўнання, калі рэзкае падаражанне ў мінулым годзе робіць бягучы рост да тых паказчыкаў нізкім.
Нарэшце, ручное рэгуляванне цэн мае свае межы. Любое стрымліванне коштаў рана ці позна ўпіраецца ў фінансавыя магчымасці вытворцы або пастаўшчыка.