9 чэрвеня — 100 год з нараджэння знакамітага гросмайстра Ісаака Баляслаўскага

Дзявятага чэрвеня спаўняецца 100 гадоў з дня нараджэння знакамітага гросмайстра Ісаака Яфрэмавіча Баляслаўскага (нарадзіўся ва ўкраінскім мястэчку Залатаноша, памёр 15 лютага 1977 года ў Мінску). З нагоды юбілею прапануем увазе чытачоў артыкул, апублікаваны ў часопісе «Шахматы ў СССР» № 2, 1941. 

АБ ТВОРЧАСЦІ БАЛЯСЛАЎСКАГА
Адной з прыемных нечаканасцяў ХII усесаюзнага чэмпіянату быў, несумненна, поспех чэмпіёна Украіны Баляслаўскага. У гэтым сур'ёзным чэмпіянаце Баляслаўскі паказаў сябе як вялікі майстар.
Малады, далікатны на выгляд, ён адстаў у першай палове турніру толькі па той прычыне, што праводзіў свае партыі з выключнай хуткасцю, марнуючы асабліва мала часу на абдумванне ў дэбюце.
Хуткая гульня Баляслаўскага даказвае, што ў яго ёсць талент. Даўно вядома, што лепшыя шахматысты свету хутка арыентуюцца ў палажэннях на дошцы, і цудоўна праводзяць бліц-партыі. Гэта ўменне асабліва ярка выявілася ў чэмпіёнаў свету і вядучых гросмайстраў у маладыя гады. Юны Капабланка быў непераможны ў бліц-партыях.
Нават цяпер, будучы ўжо ва ўзросце 52 гадоў, Капабланка дзівосна хутка арыентуецца ў пазіцыях. У пачатку сваёй шахматнай кар'еры Капабланка не быў знаёмы са словам «цэйтнот» і праводзіў дэбюты гэтак жа вокамгненна, як Баляслаўскі. Па-мойму, наяўнасць таленту выяўляецца і ў тым, наколькі хутка шахматыст ацэньвае пазіцыю. Прыемна глядзець, як лётаюць па дошцы фігуры, калі партыю аналізуюць гросмайстры. Ёсць, аднак, і такія шахматысты, якія дзякуючы ўпартаму вывучэнню тэорыі і вытрымцы ў практычнай гульні дасягнулі майстэрскага класа. Аднак, пры сумесным аналізе з імі становіцца ясным, што сапраўдны талент у іх адсутнічае. Выбітны шахматыст як скрыпач адчувае пазіцыю «кончыкамі пальцаў». І гэтым правільным пачуццём пазіцыі, мяркуючы па ўсім, валодае Баляслаўскі.
Аднак, ці трэба выкарыстоўваць уменне хутка ахопліваць пазіцыю для таго, каб без усялякага абдумвання рабіць дэбютныя 15-20 хадоў? Я не прыхільнік такога спосабу гульні. Калі 15-20 хадоў робяцца без абдумвання, гэта азначае, што гульня вядзецца «па вядомых узорах». А ў кожнай партыі трэба старацца думаць самастойна.
Шахматная гульня знаходзіцца ў цяперашні час на высокім узроўні. Важная кожная стадыя партыі, але самай важнай з'яўляецца, бадай, дэбют. Калі ў выніку дэбюту адзін з праціўнікаў атрымлівае добрае становішча, у яго ёсць надзея на выйгрыш. Калі ж, наадварот, выходзіш з дэбюту, маючы горшае месца, то на поспех мала шанцаў, хоць бы і заставалася шмат часу на абдумванне. Таму манеру Баляслаўскага — праводзіць дэбютную частку партыі ў тэмпе бліц — нельга рэкамендаваць.
У другой палове XII чэмпіянату Баляслаўскі пачаў гуляць больш сур'ёзна і ўдумліва, і поспех не прымусіў сябе чакаць.

Несумненна, што сярод адораных савецкіх маладых майстроў Баляслаўскі з'яўляецца адным з найталенавітых. Нягледзячы на ​​яго юнацтва, у яго ўжо ёсць некалькі буйных дасягненняў. Калі малады майстар дамагаецца поспехаў, злыя языкі прыпісваюць гэта, звычайна, выпадковасці. Калі ж пасля некалькіх поспехаў здараецца няўдача, яны сцвярджаюць, што гэты вынік і ёсць сапраўднае мерка яго таленту. З падобнымі цяжкасцямі даводзіцца змагацца кожнаму майстру на шляху да прызнання.
Поспех Баляслаўскага ў XII чэмпіянаце многія таксама расцэньвалі як выпадковасць. Але яшчэ адна пераканаўчая перамога ў чэмпіянаце Украіны 1940 года пацвердзіла, што Баляслаўскі з'яўляецца майстрам вялікага класа. Украіна, якая займае бачнае месца ў савецкім шахматным руху, можа ганарыцца сваім чэмпіёнам.
Стыль Баляслаўскага агрэсіўны, але гэта наогул уласціва маладым майстрам. Усё ж Баляслаўскі, мабыць, занадта ўжо агрэсіўны. Як шахматыст ён яшчэ не сфармаваўся, але з гадамі яго стыль, несумненна, стабілізуецца. У гульні Баляслаўскага ясна адчуваюцца прадпрымальнасць, энергія і досціп, уласцівыя маладой гвардыі савецкіх майстроў. Баляслаўскі перш за ўсё — выдатны тактык, але як стратэг ён яшчэ не цалкам на вышыні.
Аднак, гэтыя асаблівасці яго стылю, вядома, не сталыя. Юны майстар, які валодае такім вялікім шахматным талентам, будзе, вядома, развівацца і ўзмацняцца ва ўсіх стадыях партыі. Знаёмячыся з партыямі, якія гуляліся Баляслаўскім ў чэмпіянаце, прыходзіш да пераканання, што ён разбіраецца ў сучаснай пазіцыйнай гульні, хоць яшчэ і не цалкам ёю авалодаў. Напрыклад, у партыі са Смысловым ён перайшоў у эндшпіль, спадзеючыся выкарыстоўваць пешачную перавагу на ферзевым флангу. Аднак, яго надзея не спраўдзілася, бо ён не праявіў дастатковага знаёмства з эндшпільнай тэхнікай і дасягнуў толькі нічыёй...
Працяг артыкула можна прачытаць вось тут.