Партызаны Лукашэнкі. Як будзе працаваць народнае апалчэнне?
Колькасць беларускага «народнага апалчэння» можа скласці 150 тысяч чалавек. Кожнага начальніка атрада будзе ўзгадняць КДБ. Беларускія дэпутаты прынялі ў першым чытанні закон аб народным апалчэнні. Для чаго патрэбна гэтая новая структура?
Згодна з законапраектам, у беларускага апалчэння будзе «трохгаловае кіраўніцтва» — яно адначасова будзе падпарадкоўвацца мясцовым уладам, вайскоўцам і міліцыі. У атрады трапяць тыя, хто не падпадае пад мабілізацыю. Што яшчэ цікавага ў гэтым законе, чым будуць займацца атрады народнага апалчэння і ці будуць адпраўляць апалчэнцаў на барацьбу з апазіцыянерамі, DW высветліла ў юрыстаў.
Добраахвотнікам выдадуць зброю
У Беларусі выбудаваная наступная сістэма абароны дзяржавы. У яе аснове — узброеныя сілы; барацьба са злачыннасцю і ахова грамадскага парадку — за міліцыяй і ўнутранымі войскамі, а ахова інфраструктуры ва ўмовах ваеннага часу — задача для тэрытарыяльных войскаў. Народнае апалчэнне — гэта новая структура ў сістэме абароны.
Як тлумачыў міністр абароны РБ Віктар Хрэнін, ствараюцца дадатковыя ўмовы для падтрымання парадку падчас ваеннага становішча на тэрыторыях, куды не дойдзе армія і міліцыя — гэта вёскі і невялікія гарады. Закон аб народным апалчэнні дазволіць задзейнічаць грамадзян, якія не падпадаюць пад мабілізацыю — напрыклад, пажылых людзей ці жанчын. Не чакаючы прыняцця закона, у некаторых раёнах ужо набіраюць добраахвотнікаў — мяркуючы па фота, гэта мужчыны, старэйшыя за 60 гадоў, і як піша мясцовая прэса, з вопытам службы ў Савецкай Арміі.
Ствараць атрады апалчэння будуць мясцовыя органы ўлады і саветы абароны, куды ўвойдуць супрацоўнікі ваенкаматаў, міліцыі, КДБ і МНС. Кандыдатуру кожнага начальніка і намесніка атрада будуць узгадняць з мясцовым КДБ. Колькасць атрадаў і іх колькасць будзе залежаць ад таго, колькі набралася добраахвотнікаў і якія задачы трэба выконваць. Паводле разлікаў сілавікоў, колькасць апалчэння можа скласці да 150 тысяч чалавек.
Юрысты сэрвісу бясплатнай і ананімнай юрыдычнай дапамогі legalhub патлумачылі, што згодна з законапраектам, апалчэнне ствараецца на час ваеннага становішча, з яго адменай атрады расфарміроўваюцца. Добраахвотнікі адрозніваюцца ад дружыннікаў, да дапамогі якіх яшчэ з савецкіх часоў звяртаецца міліцыя. Дружыннікам не выдаюць зброю, у адрозненне ад народнага апалчэння, яны дзейнічаюць пастаянна і іх могуць прыцягваць да аховы грамадскага парадку. Так, дружыннікаў бралі на рэйды па пошуку пратэснай сімволікі ў 2020 годзе.
У Лукашэнкі на апалчэнне вялікія планы
У адрозненне ад службы ў войску, уступленне ў народнае апалчэнне добраахвотнае — тых, хто адмовіцца далучыцца, караць не павінны. Камісія будзе вывучаць асабістыя якасці і стан здароўя кандыдатаў. Не возьмуць у апалчэнне людзей, якія знаходзяцца пад вартай або на хатнім арышце, а таксама асуджаных, якія адбываюць пакаранне ў месцах пазбаўлення волі або на «хіміі». Пасля прыняцця закона ўрад можа распрацаваць больш падрабязны механізм адсеву добраахвотнікаў у сувязі са станам здароўя і ўзростам.
«Можна ўявіць, што шэраг начальнікаў, якія найбольш заўзята выконваюць указанні зверху, будуць прымушаць людзей ісці ў “добраахвотнікі”, але відавочнага механізму па ператварэнні гэтых добраахвотных атрадаў у прымусовыя на дадзены момант у праекце закона няма», — заўважаюць юрысты legalhub.help.
Жыць апалчэнцы будуць не ў казармах, а ў сябе дома. Яны могуць працягваць хадзіць на працу, а калі трэба будзе выконваць баявыя задачы, наймальнік павінен адпусціць супрацоўніка, захаваўшы за ім і працоўнае месца і заробак.
Згодна з законапраектам, добраахвотнікі павінны абараняць тэрыторыю, людзей і інфраструктуру ад супрацьпраўных замахаў, збіраць і перадаваць сілавікам інфармацыю аб дзеяннях праціўніка і выяўленні калабарантаў, аказваць першую дапамогу пацярпелым, удзельнічаць у выратавальных аперацыях і ліквідацыі наступстваў баёў.
А як будуць караць добраахвотнікаў, якія правініліся?
Для сілавікоў існуюць асобныя нормы прыцягнення да адміністрацыйнай і крымінальнай адказнасці. А што будзе з добраахвотнікамі, якія парушаць закон? Як тлумачаць юрысты legalhub.help, у праекце закона паказана, што адказнасць за парушэнні заканадаўства аб народным апалчэнні будзе наступаць у адпаведнасці з заканадаўчымі актамі. «У наступным будуць прынятыя змены ў Крымінальны кодэкс і Кодэкс аб адміністрацыйных правапарушэннях для добраахвотнікаў народнага апалчэння», — кажуць эксперты.
Дзяржава, згодна з дакументам, дае апалчэнцу тыя ж гарантыі, што і мабілізаваным, у тым ліку пры трапленні ў палон (за выключэннем добраахвотнай здачы), у закладнікі, пры інтэрнаванні.
