Як паміраюць праз алкаголь у постсавецкіх краінах

Па рэгіёнах злоўжыванне алкаголем са смяротным зыходам моцна адрозніваецца, паказала даследаванне ў Еўрапейскай частцы Расіі, а таксама Беларусі, Літве і Польшчы.

Фота: Варвара Герцье / РІА Навіны
Самымі няшчаснымі апынуліся паўночны захад Расіі, усходнія і паўночна-ўсходнія раёны Беларусі, паўднёвы ўсход Літвы і ўсходняя і цэнтральная Польшча, высветліла міжнародная група дэмографаў.

Губіць людзей не піва?

Прыхільнасць да моцных напояў часта альбо наўпрост прыводзіць да смерці — напрыклад, з-за вострага атручвання алкаголем, альбо правакуе цяжкія хваробы — печані (цыроз і фіброз), сэрца і сасудаў (кардыяміяпатыя, ішэмічная хвароба сэрца), галаўнога мозгу (інсульт), некаторых відаў раку. Гібель ад знешніх прычын смерці — ДТЗ, забойстваў, падзенняў, апёкаў, утапленняў і абмаражэнняў — таксама нярэдка звязана са згубным ужываннем алкаголю.
Доля смерцяў, напрамую звязаных з алкаголем, па афіцыйных дадзеных, невялікая. Так, у 2015 годзе яна склала ў Расіі 3,1% сярод усіх тых, хто нарадзіўся, — гэта больш за 58 тысяч чалавек. Але калі браць толькі працаздольных людзей, то сярод іх гэтая лічба вышэй — 8,8%, піша iq.
Але і гэтая доля ніжэйшая за рэальную, адзначаюць эксперты. Частка алкагольных атручванняў і хвароб, выкліканых п'янствам, рэгіструюцца як «неалкогольныя прычыны смерці», хоць на справе да смяротнага зыходу прывяло спіртное.
Небяспечнае спажыванне алкаголю, злоўжыванне ім шмат у чым тлумачыць заўчасную смяротнасць мужчын у Еўрапейскай частцы Расіі, Беларусі, Літве і Польшчы, паказала міжнароднае даследаванне.
Гэта рэгіёны з агульным гістарычным мінулым, падобнымі культурнымі практыкамі і патэрнамі спажывання. Што, на думку даследчыкаў, шмат у чым і вызначае падобную для чатырох краін сітуацыю са смяротнасцю з-за спажывання алкаголю.

Больш п'юць — часцей паміраюць

Дэмографы вывучылі смяротнасць мужчын ва ўзросце ад 20 да 64 гадоў у 2006-2014 гадах у чатырох эканамічных раёнах Еўрапейскай часткі Расіі — Цэнтральным, Паўночна-Заходнім, Цэнтральна-чарназёмным і Калінінградскім (усяго 23 вобласці, уключаючы Маскву і Санкт-Пецярбург), а таксама у рэгіёнах Беларусі, Польшчы і Літвы. Агульная колькасць геаграфічных аб'ектаў — амаль 1180.
Высветлілася, што:
— ачагоў падвышанай смяротнасці з-за спіртнога ў рэгіёне больш за ўсё ў Расіі і Беларусі. Менш — у Літве і Польшчы.
— самыя праблемныя тэрыторыі — паўночны захад Расіі, усход і паўночны ўсход Беларусі, паўднёвы ўсход Літвы і ўсходняя і цэнтральная Польшча.
— смяротнасць мужчын з-за злоўжывання алкаголем шмат у чым тлумачыць заўчасную мужчынскую смяротнасць у цэлым.
Іншыя даследаванні таксама паказалі, што пікі смяротнасці сінхранізуюцца з пікамі спажывання спіртнога. Гэта сведчыць аб істотным укладзе п'янства ў смяротнасць насельніцтва.

Алкагалізм без межаў

Дэмографы разлічылі сярэдні для гэтых краін каэфіцыент смяротнасці ад прычын смерці, звязаных з алкаголем (СКС; колькасць памерлых на 100 тысяч насельніцтва). Гэты сярэдні паказчык быў прыняты за адзінку.
Затым былі падлічаны адносныя значэнні СКС па раёнах унутры краін. Усе значэнні каэфіцыента вышэйшыя за адзінку азначаюць павышаную смяротнасць у параўнанні з сярэдняй. І наадварот, СКС меншы за адзінку паказвае на меншую смяротнасць з-за алкаголю.

Ва ўсіх краінах ёсць праблема злоўжывання алкаголем, што даследчыкі тлумачаць агульнай гісторыяй. Прычым, як сацыялістычным мінулым — Польшча доўга знаходзілася ў сферы ўплыву СССР, а Беларусь і Літва наогул былі савецкімі рэспублікамі, — так і гісторыяй больш чым стогадовай даўнасці, часоў Расійскай імперыі, у якую ўваходзіла, нароўні з Беларуссю і Літвой, значная частка Польшчы.
Але і дагэтуль шматгадовыя практыкі рызыкоўнага спажывання алкаголю на гэтых тэрыторыях захоўваюцца.
Напрыклад, у цэнтральных раёнах Польшчы (вакол Лодзі) і на ўсходзе (у памежных з Беларуссю абласцях), мяркуючы па дадзеных аб смяротнасці, п'янства распаўсюджана мацней, чым у іншых частках краіны.
І наадварот, у рэгіёнах, якія «не зачапіла» агульным мінулым, — напрыклад, у паўднёвай частцы Польшчы, якая ўваходзіла ў склад Аўстра-Венгрыі, — смяротнасць з-за спіртнога ніжэйшая.

«Безбар'ернае» асяроддзе i ўнутраныя кантрасты

У Беларусі ў большасці раёнаў стандартызаваны каэфіцыент смяротнасці з-за звычкі да спіртнога перавышае сярэдні ўзровень (больш за адзінку). І толькі на мяжы з Польшчай, у паўднёва-заходняй частцы краіны, сітуацыя лепшая.
Патэрны злоўжывання алкаголем у памежных абласцях амаль ідэнтычныя. Гэта тычыцца, напрыклад, суседніх абласцей Расіі і Беларусі. Ці Беларусі і Літвы.
Так, у Літве амаль усе раёны паблізу мяжы з Беларуссю адзначаны падвышанай смяротнасцю з-за спіртнога.
Найбольш шчаслівыя беларускія раёны размешчаны ў паўднёва-заходняй частцы краіны, блізка да мяжы з Польшчай.
Акрамя гістарычнай супольнасці, ёсць і іншыя фактары, якія ўплываюць на смяротнасць з-за алкаголю. Напрыклад, сацыяльна-эканамічнае становішча рэгіёну: рэальныя даходы насельніцтва, узровень беспрацоўя.
Яшчэ адзін значны фактар ​​— міграцыя з перыферыі ў цэнтр краіны: з'язджаюць звычайна найбольш здаровыя і актыўныя людзі. Нарэшце, нельга скідаць з рахункаў кантрабанду алкаголю.
А калі глядзець смяротнасць з-за спіртнога па тыпах населеных пунктаў, то горшыя паказчыкі — у сёлаў (у параўнанні з гарадамі). Даследчыкі звязваюць гэта з абцяжараным доступам да медыцынскай дапамогі, слабой інфраструктурай вольнага часу і нявызначанасцю будучыні.
Паводле zautra.by