«Давайце яго адвядзем у аўтазак, хай хлопцы пазабаўляюцца»

21-гадовага мінчука Якава Сухнату затрымалі позна ўвечары 11 жніўня супрацоўнікі міліцыі ў цывільным недалёка ад станцыі метро Уручча, калі ён вяртаўся дадому. Цяпер Якаў знаходзіцца ў мінскай лякарні. Хлопец распавёў "Вясне", што з ім адбылося ўвечары 11 жніўня і, што адбывалася наступныя дні.

Якаў Сухната. Фота: spring96.org

Як расказвае Якаў, яго затрымлівалі каля пяці супрацоўнікаў міліцыі ў цывільнай вопратцы. "Я ішоў у бок дома і пачуў, што на Уруччы забіраюць людзей у дварах і прама з прыпынкаў грамадскага транспарту, таму я вырашыў пайсці дадому абыходнымі шляхамі. На гэтым самым абыходным шляху я натыкнуўся на таніраваны мікрааўтобус, а ён натыкнуўся на мяне.

Супрацоўнікі, якія мяне затрымлівалі, былі ў звычайнай вопратцы: футболках, штанах, красоўках. Яны выйшлі з таніраванага мікрааўтобуса. Мяне досыць брутальна затрымлівалі. Адразу схапілі мой тэлефон, таму што я па ім размаўляў. Літаральна пасля некалькіх слоў мяне паклалі практычна тварам у зямлю або на калені, я дакладна не памятаю той момант. А потым пачаліся збіццё.

Яны спрабавалі разблакаваць мой тэлефон, але я, вядома, не адразу пагадзіўся даваць пароль, за што атрымаў па твары. Білі мяне выключна рукамі і па твары, дубінак не выкарыстоўвалі. Калі разблакавалі тэлефон, знайшлі падпіскі на беларускія навінавыя і не навінавыя каналы. Думаю, іх можна назваць апазіцыйнымі. Таксама знайшлі смс, бо тады інтэрнэту ў краіне не было, таму мой таварыш дасылаў мне навіны праз смс па мабільнай сувязі. Іх змест быў прыблізна такі: "АМАП выгрузіўся на Уруччы", "адкрыты такі пад'езд", "прымаюць з грамадскіх прыпынкаў".

Калі супрацоўнікі ўбачылі гэтыя паведамленні, то адразу пасыпаліся пытанні: "Хто твой каардынатар?", "Хто табе плаціць?", "Колькі табе плацяць?" і ўсе падобныя пытанні, на якія ў мяне адказу няма, бо дагэтуль мне ні за адзін мітынг не заплацілі"."Я ляжаў у гэтым мікрааўтобусе, мяне лупілі, я абараняўся неяк. Рукі я трымаў вакол твару, скруціўшыся клубочкам, але калі я закрываў, напрыклад, вуха, то мяне білі ў твар, калі я закрываў яго, то мяне білі ў вуха. І апагеем усяго гэтага стала тое, што адзін з супрацоўнікаў бярэ мяне за шкірку, потым за валасы падымае галаву, загадвае глядзець у вочы і задае пытанне: "Ну, хто табе плаціць?". Калі я казаў, што ніхто, то мне прылятаў удар па твары. І зноў: "Колькі табе плацяць?", я адказваў: "Ніколькі" – удар па твары. І зноў пасля пытання "Хто твой каардынатар?" паступаў адказ "ніхто", то ляцеў удар па твары. За кожны адказ я адразу атрымліваў удар. Таксама нагой мяне ўдарылі па біцэпсы. Пакуль я быў затрыманы, я хадзіў у майцы, астатнія затрыманыя запытваліся, дзе я атрымаў такі сіняк, таму што ён быў фіялетавы, нават «касмічны сіняк».

Памятаю, адзін з супрацоўнікаў наступіў мне красоўкам на вуха і проста склаў яго напалову. У наступстве ў мяне з'явілася траўма вуха. Само вуха апухла, супрацоўнікі смяяліся і казалі: "О, вуха барцухі". Такое адчуванне, што ім самім гэта ўсё было дзеля пацехі.

Быў яшчэ момант, калі яны гулялі ў "добрага і добрага паліцэйскага". Да мяне падыходзіў нехта, пытаўся, як мяне завуць. А затым пачынаў: "Ну, Яша, я ж з табой па-добраму, вось гэтыя хлопцы цябе будуць біць, а я не, таму скажы мне, хто табе плаціць?» Я адказаў, што ніхто мне не плаціць і хопіць мяне біць. Калі ён зразумеў, што з мяне нічога не выцягнуць, пачаў пагражаць што я ад'еду на 10-15 гадоў".

"Паміж сабой яны размаўлялі: "Ды не апранай ты гэтую бронекамізэльку". На што іншы адказваў, што бяспека – вышэй за ўсё. У выніку супрацоўнік апранае бронекамізэльку без якіх-небудзь апазнавальных знакаў, а зверху – куртку. Бронекамізэлька была з кішэнямі, у якіх я заўважыў дзве абоймы, з баявымі або пластыкавымі кулямі. Яшчэ ў разгрузцы я ўбачыў дзве гранаты, але не тыя якія былі фотаздымках пасля мітынгаў на Пушкінскай і Рызе. Там у іх былі такія даўбешкі «кансервавыя банкі», гэта значыць святло-шумавая альбо газавая, а гэтыя былі формы цытрыны і грушы, але я не ведаю што гэта канкрэтна было. Але было вядома страшна, таму што чалавек з баявой зброяй пагражаў мне, што я сяду на 10-15 гадоў, а вакол нікога. Гэта страшна.

Адзін з пазыўных, якое я запомніў — мяснік. Яны паміж сабой перагаворваючыся, сказалі: "Гэй, мяснік, цягні сюды кайданкі". Мне сапраўды стала страшна, калі я гэта пачуў. Затым нам выключылі святло і павезлі ў РУУС.

У тамбуры РУУС я паскардзіўся на млоснасць, таму што білі выключна па галаве і гэта адбілася на самаадчуванні. Я сказаў, што мяне можа званітаваць і папрасіў вывесці на вуліцу. Яны злітаваліся і вывелі мяне на вуліцу. Я сеў на бардзюр і глытаў свежае паветра, каб хоць неяк прыйсці ў сябе.

Пакуль я сядзеў на бардзюры, да мяне падышоў супрацоўнік у балаклаве і сказаў сваім калегам: "Слухайце, а давайце яго адвядзем у аўтазак, хай хлопцы пазабаўляюцца". Далей гэта і адбывалася. Мяне запхалі ў аўтазак, паклалі на жывот, загадалі трымаць рукі за спіной і секунд 20 білі дубінкамі па ягадзіцах.

Траўмы Якава. Фота: spring96.org

Затым мяне адвялі ў спартзалу, дзе нас знаходзілася каля 200 чалавек. Нас папярэдзілі па нагоды тэлефонаў. Але ўсё роўна, было столькі людзей, і, зразумела, што ў кагосьці ды прыходзілі абвесткі, званкі ад родных, звінелі будзільнікі. Калі пасля папярэджання званкі не спыняліся, то супрацоўніца падыходзіла, забірала тэлефон і шпурляла яго ў далёкую сцяну спартзалы, быццам гэта мячык. Затым падыходзіла, падымала яго і зноў кідала ў цэнтр, каб усе бачылі, затым зноў падымала, і, калі хапала сіл, то паказальна разломлівала яго напалову. Затым швырала яго да ног затрыманых і выдавала якую-небудзь з'едлівасць кшталту "Ну, хай табе цяпер хтосьці патэлефануе". А мы сядзелі і нічога адказаць не маглі, спадзеючыся не прыцягнуць увагі да сябе.

Мы ўсе сядзелі на каленях, тварам у падлогу, рукі за спіной, а ў многіх калені збітыя ў кроў. Я са сваёй чэрапна-мазгавой траўмай не мог знаходзіцца галавой уніз, таму што кроў прылівала да галавы і пачынала страшна хварэць, але нікога гэта не хвалявала. Нам не давалі ні ежы, ні вады, толькі калі знаходзілі бутэльку ў кагосьці ў заплечніку. Медыцынскай дапамогі той жа не падавалі.

У Фрунзенскім РУУС каля спартзалы, у якім мы ўтрымліваліся, было нешта накшталт распранальні, з белай пліткай на сцяне. Яны правяралі спісы затрыманых і калі дайшлі да майго прозвішча, загадалі ісці за АМАПаўцам з рукамі за спіной. Унутры пакоя ўжо сядзеў супрацоўнік у балаклаве, перад ім штатыў з маленькай відэакамерай. Улічваючы досвед розных людзей я падумаў, што мяне прымусяць прызнацца ў тым, чаго я, натуральна, не здзяйсняў. Але, на шчасце, мяне толькі на камеру сказаць імя і прозвішча, стаць у профіль і ў анфас. Пакуль я там стаяў, я заўважыў на падлозе пад сабой чыюсьці кроў.

Пазней мяне ўжо асабліва не білі, бо я моцна апух і напэўна па гэтаму мяне больш не білі. Натуральна, як ужо ўсім вядома, калі мы перасоўваліся з сілавікоў ўтвараўся калідор, і калі ў сагнутым выглядзе ў вялікім натоўпе перасоўваешся, то якому-небудзь АМАПаўцу будзе ў кайф табе трэснуць".

Пасля РУУС Якава Сухнату перамясцілі ў ЦІП на Акрэсціна, дзе ён таксама правёў суткі. Там жа прайшоў і суд.

"Суд доўжыўся каля трох хвілін. Ніякіх сведак, мне проста абвясцілі, што мне даюць 10 сутак і ўсё на гэтым. У пратаколе было сказана, што мяне затрымалі 12 жніўня на Каменнай Горцы, дзе я выкрыкваў розныя лозунгі. Хоць затрымалі мяне 11 жніўня на Уруччы без прычыны. У пратаколе таксама былі пазначаныя сведкі, хоць яны не прысутнічалі на судзе. Пасля суда мяне пакінулі стаяць у калідоры яшчэ пару гадзін. Потым нас зноў вывелі і паклалі на траву. Было холадна і невыносна пастаянна знаходзіцца на каленях і вачамі ў падлогу".

У ноч з 12 на 13 мінчука з іншымі затрыманымі ў прагулачныя панадворкі. Па словах Якава ў вялікім дворыку з калючым дротам знаходзілася за адзін раз да 90 чалавек.

"Было вельмі холадна, таму мы грэліся адзін аб аднаго. Мне ўдалося нават крыху паспаць, хоць месца было няшмат. Нам адзін раз чайнік вады прынеслі на 90 чалавек са словамі: «Наце хоць папейце, каб вашы кішкі ад гэтага хлеба не згарнуліся».

У тую ноч нас змясцілі ў маленькі прагулачны дворык. Яго адну чацвёртую прасторы займаў туалет — люк у зямлі — з-за гэтага там немагчыма было знаходзіцца. Па адчуваннях гэта было горш, чым у маршрутцы ў гадзіну пік, таму што мы знаходзіліся ўшчыльную адзін да аднаго. Але так было цяплей.

На 90 чалавек супрацоўнік прынёс нам толькі тры бутэлькі па 1,5 літра. Ад недахопу вады зняволеныя спачатку абдымаліся, каб сагрэцца, а потым проста звярэлі, калі хтосьці рабіў больш глыткоў, чым пакладзена. Асабіста для мяне псіхалагічна ў гэтым дворыку было вельмі цяжка, я гатовы быў павесіцца. Калі б прайшло яшчэ крыху часу, мне здаецца, я б пачаў неяк прыцягваць да сябе ўвагу, каб хтосьці выйшаў і высек мяне, каб я не бачыў усяго гэтага".

Па словах Якава ноччу з 12 на 13 жніўня аўтазак на Акрэсціна прывёз затрыманых, якіх вельмі жорстка збівалі:

"Быў такі крык, што стваралася ўражанне, быццам за гэтымі сценамі варыцца кацёл з грэшнікамі".13 жніўня мінчука з іншымі затрыманымі перавезлі ў ЛПП №3 пад Слуцкам. Там ён прабыў некалькі дзён.

"Раніцай нас вывелі і паклалі на траву. Супрацоўнікі былі ў нейкай гатоўнасці і чакалі чагосьці. Потым нас пагрузілі ў аўтазакі, шлях да якіх ляжаў праз чарговы калідор АМАПу, дзе нас білі дубінкай па спіне, пасля чаго бесцырымонна закідвалі ў аўтазак з завязанымі рукамі. Там не было месца, мы сядзелі ў нязручнай позе і без вады. Адчувалі сябе пажылымі людзьмі, таму што мы садзіліся ўжо з болем, а каб устаць, трэба было камусьці падаваць руку і дапамагаць, таму што самастойна падняцца мы ўжо не маглі. З ежы мы атрымалі толькі адзін бохан хлеба на шасцярых чалавек, які проста немагчыма было есці без вады".

Па словах Якава, умовы ў ЛПП былі лепшыя за ЦІП на Акрэсціна:

"У параўнанні з Акрэсціна гэта быў пяцізоркавы гатэль. Там у кожнага была свая койка-месца, нам выдалі пасцельную бялізну. Нам нават дазволілі спаць, калі захочам, але толькі, каб мы прачыналіся па іх пстрычцы, па камандзе. Там нас кармілі тры разы на дзень і вадзілі ў душ. Пасля Акрэсціна гэтыя ўмовы здаваліся нам раем.

Калі нас выпускалі адтуль, то за шлагбаўмам я ўбачыў кіламетр людзей, яны былі на ўсёй дарозе. Людзі, велізарная колькасць машын, ежа, валанцёры, сваякі— у мяне навярнуліся слёзы. Адразу падбеглі валанцёры, спыталі ці патрэбна дапамога, даведаліся дадзеныя, прапанавалі ежы і падвезці. Мае сваякі нават не ведалі, дзе я знаходжуся".

У бальніцу хуткай медыцынскай дапамогі Якаў звярнуўся на наступны дзень пасля вызвалення. Там яму дыягнаставалі чэрапна-мазгавую траўму, страсенне мозгу, гематомы па ўсім целе і траўму вуха.

"У мяне дзірка ў барабаннай перапонцы. Яна магла з'явіцца пры моцных ударах па галаве. Лекары сказалі, што пры ЧМТ першыя тры дні самыя важныя, калі неабходна звярнуцца да ўрача. Але першыя тры дні я правёў у РАУС, Акрэсціна і ў ЛПП, дзе з усёй медыцынскай дапамогі былі толькі пяць таблеткі аспірыну. Цяпер я ляжу ў бальніцы з наступствамі ўсяго гэтага зверства. 

Мне пашанцавала, таму што большасць затрыманых выходзілі фіялетавыя. Цяпер я шпіталізаваны і, да шчасця, іду на папраўку: магу хадзіць, гуляць і атрымліваць асалоду ад жыцця".