У расійскіх турмах ва ўкраінцаў стралялі на паражэнне. Сталі вядомыя новыя факты здзекаў з украінскіх ваеннапалонных на тэрыторыі РФ
Пакуль «ПВК Вагнера» стварае з расійскіх зняволеных сваю армію, Федэральная служба выканання пакаранняў ператвараецца ў карную сістэму, дзе катуюць украінскіх ваеннапалонных.
Ілюстрацыйнае фота: unian.net
Тысячы ўкраінцаў утрымліваюцца на тэрыторыі Расіі ў «вайсковых канцэнтрацыйных лагерах», заявіў заснавальнік грамадскага праекта Gulagu.net Уладзімір Асечкін, выступаючы 22 сакавіка на пасяджэнні прававога камітэта Парламенцкай асамблеі Рады Еўропы (ПАРЕ). Праваабаронца расказаў «Нямецкай хвалі» пра незаконныя затрыманні ўкраінцаў сілавікамі РФ і здзекі з іх у расійскіх турмах.
— Уладзімір, адкуль вам стала вядома пра існаванне ў Расіі «вайсковых канцлагераў» для ўкраінцаў?
— Прама зараз мы займаемся эвакуацыяй двух высокапастаўленых супрацоўнікаў ФСВП. Яны праслужылі ў турэмнай сістэме больш за 10 гадоў, але пасля пачатку вайны вырашылі пакінуць службу, таму што ў цэлым ФСВП, якая і да гэтага не адрознівалася гуманнасцю, цалкам ператварылася ў фашысцкую арганізацыю, якая датычная да злачынстваў супраць чалавецтва і чалавечнасці. Цяпер яны даюць падрабязныя паказанні.
Да апошняга часу сітуацыя была для нас дастаткова закрытай, таму што ФСБ, а канкрэтна контрвыведка, рабілі ўсё магчымае, каб супрацоўнікі ФСВП, якія выязджаюць у вайсковыя канцлагеры, не маглі нават здымаць на відэа сваё месцазнаходжанне ў іншых рэгіёнах Расіі, не кажучы ўжо пра тое, каб перадаваць інфармацыю з месца камандзіроўкі камусьці са сваякоў, а тым больш журналістам і праваабаронцам.
Гаворка ідзе пра 12-15 устаноў ФСВП, у якіх, паводле нашых падлікаў, проста цяпер утрымліваюцца тысячы ўкраінскіх ваеннапалонных. У дачыненні да іх жорстка дзейнічаюць мясцовыя супрацоўнікі адміністрацыі калоній і СІЗА і яшчэ больш жорстка — байцы зводных атрадаў і супрацоўнікі аддзелаў спецыяльнага прызначэння, так званых АСП. Яны спецыяльна выдзяляюцца з розных рэгіёнаў. Іх змешваюць, каб потым немагчыма было ўстанавіць, з якога рэгіёна ў канкрэтную турму выязджалі байцы спецназа і хто канкрэтна збіваў ваеннапалонных. З улікам нашага інсайду мы дэананімізавали вялікую колькасць гэтых садыстаў.
Нават тыя людзі, якія цяпер застаюцца ўнутры сістэмы, кажуць, што за апошні год адбылося рэзкае ўзмацненне жорсткасці стаўлення да зняволеных у цэлым, але да ўкраінскіх ваеннапалонных — у першую чаргу. У нас ёсць паказанні канкрэтных супрацоўнікаў на палкоўнікаў і генералаў ФСВП, якія аддаюць загады аб ужыванні жорсткасці і збіцця да ўкраінскіх ваеннапалонных.
Пры гэтым аніякіх законных падстаў утрымліваць іх ва ўстановах ФСВП няма. Яны добраахвотна не прыязджалі ў Расію і не здзяйснялі аніякіх крымінальных дзеянняў на яе тэрыторыі. Ні Канстытуцыя РФ, хоць яе і неаднаразова перапісвалі пад Пуціна, ні тым больш Крымінальны і Крымінальна-працэсуальны кодэксы не дазваляюць афармляць іх афіцыйна і прад'яўляць ім якія-небудзь абвінавачанні. Іх утрымліваюць з фармальных падстаў як «асоб, якія перашкаджаюць правядзенню спецыяльнай ваеннай аперацыі».
Большая частка асабістага саставу ФСВП выдатна разумеюць, што гэта незаконна. Нейкая частка пішуць рапарты і звальняецца, нейкая застаецца ўнутры і працягвае нас пра гэта інфармаваць.
«Ва ўкраінскіх вязняў у расійскіх турмах стралялі на паражэнне»
— Гаворачы пра захоп украінцаў, мы маем на ўвазе не толькі вайскоўцаў, але і цывільных?
— Так. Там і тыя, хто трапілі ў палон падчас баявых дзеянняў, і мірнае насельніцтва. Камусьці не спадабалася, як адказалі супрацоўніку вайсковай паліцыі, контрвыведкі ФСБ ці Расгвардыі, — і яго затрымалі. Хтосьці не даў свой мабільны тэлефон, хтосьці сапраўды паведамляў праваахоўным органам сваёй краіны, гэта значыць Украіны, пра месцазнаходжанне акупантаў, якія праніклі на тэрыторыю. Расійскія войскі і спецслужбы кваліфікуюць гэта як нешта незаконнае. Хоць натуральна, што, калі хтосьці ўрываецца ў населены пункт, жыхары абавязаныя тэлефанаваць у праваахоўныя органы сваёй краіны і паведамляць, што нейкія бандыты ў форме займаюцца там згвалтаваннямі і марадзёрствам ці проста знаходзяцца на тэрыторыі незаконна.
Акрамя таго, яны (расійскія спецслужбы) прымусова вывезлі на тэрыторыю Расіі некалькі тысяч украінскіх зняволеных з Херсонскай вобласці. Для чаго? Яны адступалі і спалохаліся, што цяпер прыйдуць украінскія войскі. Услед за імі прыедуць з Кіева пракуроры і следчыя, якія, вядома ж, запросяць міжнародных журналістаў, а тыя запросяць следчых і пракурораў з Гаагі, і яны змогуць гэтыя тысячы зняволеных апытаць. А сярод іх ёсць пацярпелыя ад катаванняў, якія ўжываліся да іх і ФСВП, і ФСБшнікамі, і Расгвардыяй, і так званымі ПВК.
Хтосьці з іх раскажа, як да іх ужываліся не толькі гвалт і спецсродкі, але і зброя. Вядомы цэлы шэраг фактаў, што ў дачыненні да ўкраінскіх зняволеных, якія не хацелі падпарадкоўвацца новай расійскай адміністрацыі, ужывалі гранаты і стралялі ў іх са зброі, у тым ліку на паражэнне.
Калі ва ўкраінскіх зняволеных заканчваецца тэрмін пазбаўлення волі, прызначаны ім украінскімі судамі, іх выпускаюць з калоніі і СІЗА — і затрымліваюць як асоб, чыё знаходжанне ў РФ непажадана. Іх змяшчаюць на паўгода ў цэнтры ўтрымання замежных грамадзян, каб потым выправадзіць. Гаворка ідзе пра сотні падобных людзей, якіх утрымліваюць у Валгаградскай вобласці.
А ёсць цэлы шэраг вызваленых з калоніі №26, якіх прывезлі ў Валгаград з Херсонскай калоніі №7. Да іх пад'язджаюць вярбоўшчыкі. Аператыўнікам пастаўлена задача хаця б нейкую колькасць украінцаў схіліць да ўдзелу ў вайне супраць уласнай краіны. Спрабуюць знайсці незадаволеных — тых, хто калісьці «пацярпеў» ад украінскіх сілавікоў, каб зняць кадры для прапаганды, як украінец «вызваліўся» і пайшоў у нейкія ПВК або спецатрады Мінабароны РФ.
«Мы перадалі ў ПАРЕ доказы сістэмнага характару катаванняў у Расіі»
— Ці маюць шанец тыя, хто ўтрымліваюцца ў гэтых «канцэнтрацыйных лагерах», вярнуцца ва Украіну ў выніку абмену ваеннапалоннымі?
— Гледзячы па тым, што ў нас цяпер у працы, так. Мы адсочваем некалькі чалавек, якія пабывалі ў такіх вайсковых канцлагерах. Потым яны вярнуліся ў парадку абмену і цяпер даюць паказанні: як іх утрымлівалі ў турмах, як да іх ужывалі жорсткасць. Думаю, далей гэта таксама будзе расследавана, а ім будзе прадастаўлены статус пацярпелых і сведак абвінавачання.
— Ці перадалі вы ПАРЕ дыскі з доказамі катаванняў украінскіх грамадзян у турмах РФ?
— Не ў поўным аб'ёме. Таму што, у першую чаргу, мы перадаем матэрыялы тым, хто займаецца міжнародным расследаваннем, і кіеўскім уладам па гэтай частцы. У ПАРЕ мы выступалі адносна сістэмнага характару катаванняў у Расіі. У нас больш за 20 тэчак з больш чым 115 000 файлаў, якія пацвярджаюць гэта: больш чым у 20 рэгіёнах Расіі, у турмах, у СІЗА, у калоніях, з выкрыццём цэлага шэрагу катавальных канвеераў.
Гэта само па сабе шакавала дэпутатаў і ўдзельнікаў слуханняў. Таму што Еўрапейскі камітэт па прадухіленні катаванняў (ЕКПП) інфармаваў іх пра гэта не ў поўным аб'ёме. Частка дакладаў ЕКПП па патрабаванні Расіі была канфідэнцыйнай, не публікавалася і не перадавалася ўдзельнікам ПАРЕ.
Агулам я выступаў, вядома ж, з крытыкай катавальнай сістэмы, а не Еўрапейскага камітэта па прадухіленні катаванняў. Але маім калегам з ЕКПП было вельмі няёмка гэта слухаць. Многія з удзельнікаў камісіі па правах чалавека пачалі задаваць пытанні: «Чаму мы ўпершыню гэта чуем?». Але, прынамсі, інфармацыйная блакада прарваная, матэрыялы перададзеныя. Мы сказалі, што гатовыя супрацоўнічаць у поўным аб'ёме і з ЕКПП, і з ПАРЕ і пракаментаваць кожнае дасье. Мы таксама паставілі пытанне пра ініцыяванне міжнароднага расследавання па злачынствах супраць чалавецтва і чалавечнасці, якія папярэднічалі пачатку вайны. Калі расійцаў катавалі, душылі іх волю з дапамогай катаванняў, глабальнай сістэмы прыніжэння з іерархіяй, унізе якой — «каста зняважаных», якая развіта ў Расіі паўсюдна. І вядома, мы перадалі цэлы шэраг доказаў сістэмнага характару катаванняў, жорсткасці і забойстваў зняволеных.