Забарона TikTok у ЗША: магчымыя сцэнары развіцця падзей

Кангрэс ЗША з дапамогай прынятага законапраектa прымушае кітайскую кампанію ByteDance — уладальніка папулярнай сеткі TikTok — прадаць свае актывы ў краіне. У іншым выпадку папулярная сацсетка будзе заблакавана ў ЗША. Каму гэта выгадна, а хто рызыкуе страціць уплыў і заробкі, разбіралася Інна Цітова для Forbes.

Чаму TikTok патрабуюць прадаць і хто яго можа купіць 

Драма, якая разгортваецца ўжо некалькі гадоў вакол магчымай забароны ў ЗША папулярнай сярод моладзі платформы TikTok, на мінулым тыдні пачала набіраць новыя абароты. 13 сакавіка палата прадстаўнікоў Кангрэса ЗША прагаласавала за прыняцце законапраекта, які абавязвае кампанію ByteDance, якой належыць TikTok, на працягу шасці месяцаў прадаць амерыканскія актывы прыкладання — у адваротным выпадку TikTok у краіне забароняць. The Washington Post пры гэтым сцвярджае, што продаж амерыканскага падраздзялення ў любым выпадку заняла б у ByteDance больш за шэсць месяцаў, а гэта робіць блакаванне платформы вельмі верагоднай.

У нядзелю, 17 сакавіка, прадстаўнік Рады нацбяспекі Джон Кірбі заклікаў Сенат паспяшацца з прыняццем закона. «Мы хочам аддзялення ад кітайскай кампаніі, таму што нас турбуе бяспека даных, як яна і павінна турбаваць кожнага амерыканца, і тое, што ByteDance і кампартыя Кітая могуць рабіць з інфармацыяй, атрыманай ад амерыканскіх карыстальнікаў прыкладання», — сказаў ён. Кірбі таксама сказаў, што ЗША не зацікаўленыя ў забароне сэрвісу — яны проста хочуць, каб Кітай яго не кантраляваў.

TikTok пад забаронай. Дасье ў карыкатурах

Неспакой амерыканскіх заканадаўцаў TikTok выкліканы дзвюма прычынамі. Па-першае, яны асцерагаюцца, што ў распараджэнні кітайскага ўласніка кампаніі аказваецца занадта шмат даных амерыканскіх грамадзян, некаторыя з якіх, па прызнанні самой кампаніі, захоўваюцца на кітайскіх серверах. Адпаведна, гэтыя даныя могуць апынуцца даступныя кітайскаму ўраду. А па-другое, прадстаўнікі ўлады ў ЗША падазраюць, што Кітай можа выкарыстоўваць папулярную платформу як інструмент прапаганды, уплываючы з яе дапамогай на амерыканскіх грамадзян.

Ужо на наступны дзень пасля таго, як законапраект быў ухвалены ў Палаце прадстаўнікоў, былы міністр фінансаў ЗША Стывен Мнучын, які ўзначальвае інвестфонд Liberty Strategic Capital, пачаў збіраць пул інвестараў, якія маглі б выступіць пакупнікамі амерыканскай часткі TikTok. Зацікаўленасць у такой куплі выказалі ў тым ліку былы гендырэктар Activision Blizzard Бобі Коцік і кіраўнік OpenAI Сэм Альтман.

Аднак сітуацыя ўскладняецца тым, што прадавец пакуль не дэманструе жадання да ўгоды. Сам TikTok актыўна займаўся лабіяваннем супраць прыняцця законапраекта, у тым ліку з дапамогай ролікаў, накіраваных на амерыканскіх карыстальнікаў прыкладання — іх нават заклікалі тэлефанаваць у Кангрэс і прасіць не прымаць законапраект. Гендырэктар кампаніі Шоў Цзы Чу, піша CNBC, даў зразумець, што продаж — гэта не варыянт.

Прадстаўнік кітайскага МЗС Ван Вэньбінь заявіў, што пастанова амерыканскіх заканадаўцаў ілюструе «рабаўніцкую логіку» ЗША ў дачыненні да TikTok, а кітайскія чыноўнікі, як напісаў The Wall Street Journal са спасылкай на дасведчаныя крыніцы, данеслі да кампаніі ByteDance, што ўрад Кітая не дапусціць прымусовага продажу.

Кошт пытання

У ходзе апошняга інвестыцыйнага раўнда ў 2023 годзе ByteDance ацэньвалася ў $220 млрд. Доля TikTok у гэтай суме невядомая, як і яго амерыканскага падраздзялення. Самым каштоўным актывам кампаніі, піша CNBC, з'яўляецца распрацаваны ў Кітаі алгарытм, які эфектыўна падбірае кантэнт для карыстальнікаў, ён жа больш за ўсё трывожыць амерыканскіх заканадаўцаў. Без гэтага алгарытму TikTok не з'яўляецца такім прывабным.

Па даных Financial Times, даходы TikTok ў ЗША ў мінулым годзе склалі $16 млрд, а ў цэлым кампанія зарабіла ў 2023 $120 млрд, што на 40% больш, чым годам раней. Афіцыйна кампанія не выдае свае фінансавыя вынікі, таму газета спасылаецца на неназваныя дасведчаныя крыніцы. Паводле ацэнкі выдання, з улікам мультыплікатараў у галіне кошт амерыканскай часткі TikTok можа скласці блізу $150 млрд.

«З TikTok-рэвалюцыяй беларускія генералы абавязкова справяцца. Асабліва калі праціўнік не з'явіцца»

The Wall Street Journal пры гэтым адзначае, што рост TikTok у ЗША ўжо запавольваецца, і задаецца пытаннем, наколькі гэта выгаднае набыццё. Карыстацкая база кампаніі ў ЗША перастала павялічвацца і стагнуе; на думку апытаных выданнем экспертаў, гэта звязана з тым, што аўдыторыя паступова вырастае з таго тыпу спажывання кантэнту, які некалі забяспечыў стартапу фенаменальны поспех. «Тое пакаленне, якое вырасла з TikTok, ужо пасталела і цяпер гэта сталыя спажыўцы», — сказаў кіраўнік аналітычнай кампаніі Futurum Group Дэніэл Ньюман.

Прыхільнікі і праціўнікі прымусовага продажу

Не ўсе падтрымліваюць такія радыкальныя меры, як прымусовы продаж. У Сенаце далі зразумець, што не спяшаюцца з прыняццем закона. Сенатарам трэба будзе напружаны тыдзень: трэба ўзгадніць фінансаванне законапраектаў аб выдатках на войска, нацбяспеку і іншыя значныя артыкулы бюджэту.

Акрамя таго, кандыдат у прэзідэнты ад рэспубліканцаў Дональд Трамп, адміністрацыя якога ў бытнасць яго прэзідэнтам у 2020 годзе ўжо спрабавала забараніць TikTok у ЗША (але не атрымала поспех), у гэты раз нечакана выступіў рэзка супраць блакавання і забароны кітайскай сацсеткі. «Без TikTok у Facebook з'явіцца больш уплыву, а я лічу, што Facebook — гэта ворагі народа», — сказаў ён у інтэрв'ю CNBC. 

Як пачысціць сацсеткі, каб не трапіць пад «распаўсюд экстрэмізму»?

Не падтрымала продаж або забарону TikTok і лютая праціўніца Трампа, чалец палаты прадстаўнікоў Александрыя Акасіа-Картэс — яна была адной з нямногіх, хто 13 сакавіка прагаласаваў супраць законапраекта. Супраць прагаласаваў таксама яе калега па дэмакратычнай партыі Ро Кхан, які сказаў, што вырашаць праблему трэба не забаронамі пэўных кампаній, а рэгуляваннем абароны даных у цэлым.

А вось былы амерыканскі дыпламат і прадстаўнік Фонду абароны дэмакратый Крэйг Сінглтан у калонцы для USA Today горача ўхваліў пастанову кангрэсменаў, выказаўшы ўпэўненасць у тым, што кітайскія ўлады сапраўды выкарыстоўваюць TikTok, каб уплываць на амерыканцаў. 

Канал пра бізнес, фінансы, эканоміку і лад жыцця

На думку аналітыкаў, з якімі пагутарыла The Wall Street Journal, у выпадку, калі TikTok у Амерыцы забароняць, кампанія можа падаць у суд у сувязі з парушэннем Першай папраўкі Канстытуцыі ЗША, якая гарантуе свабоду слова. TikTok ўжо аднойчы атрымаў такім чынам перамогу ў судзе, калі яго спрабавалі забараніць у Мантане (штат падаў апеляцыю). Прыхільнікі прымусовага продажу настойваюць, што гэты працэс не мае ніякага дачынення да свабоды слова, а рэгулюе выключна камерцыйную дзейнасць кампаніі.

Ніта Фарахані, аўтар кнігі «Бітва за ваш мозг. Як абараніць права на свабоду думак у эпоху нейратэхналогій», у калонцы для Guardian піша, што хоць мільёны юных амерыканцаў любяць TikTok, гэтая сацсетка выклікае трывожную залежнасць і сапраўды стварае пагрозу нацыянальнай бяспецы. Паводле яе слоў, знакаміты рэкамендацыйны алгарытм TikTok эфектыўна эксплуатуе асаблівасці чалавечай псіхалогіі і душыць самакантроль, стымулюючы кампульсіўныя спажыванне кантэнту.

Змаганне за TikTok: Лукашэнка ці Ціханоўская?

Супраць законапраекта прадказальна выступілі Амерыканскія ціктокеры, якія на гэтай платформе зарабляюць. «Хоць я разумею заклапочанасць, звязаную з абаронай даных і геапалітычнай напружанасцю, мяне б глыбока расчаравалі змены ў тым, як цяпер функцыянуе гэтая міжнародная платформа, — кажа блогерка Віта Кары з 1 млн падпісчыкаў у TikTok. — Я думаю, што гэта істотна паўплывае на арганічныя прагляды і выбудоўванне супольнасцяў».

Блогеры за межамі ЗША таксама ўстрывожаныя тым, што забарона сацсеткі ў ЗША можа адбіцца на іх кар'ерах. Напрыклад, канадскі блогер Мэт Чэска з 3 млн падпісчыкаў сказаў, што прыкладна 35% праглядаў яго канала, а таксама вялікая частка яго рэкламных кантрактаў прыпадае на ЗША. Акрамя таго, ён асцерагаецца, што блакаванне платформы ў ЗША можа прывесці да глабальных наступстваў і TikTok пачнуць забараняць у іншых краінах, у першую чаргу ў Канадзе. Яго асцярогі цалкам апраўданыя — Канада ўжо пачала расследаванне дзейнасці TikTok на прадмет магчымых пагроз нацыянальнай бяспекі.

Чым гэта можа скончыцца

У многіх краінах, сярод якіх Францыя, Аўстралія і Вялікабрытанія, Нарвегія, Нідэрланды і Эстонія, TikTok забаронена выкарыстоўваць дзяржслужачым на працоўных прыладах. Еўрапарламент настойліва рэкамендаваў сваім супрацоўнікам выдаліць прыкладанне і са сваіх асабістых смартфонаў.

Самай маштабнай забаронай TikTok, якая распаўсюджваецца на ўсю краіну, стала блакіроўка прыкладання ў Індыі ў 2020 годзе. Як піша CNN, хоць 200 млн індыйскіх карыстальнікаў прыкладання былі гэтым засмучаныя, з тых часоў яны знайшлі альтэрнатывы, акрамя таго, гэта стварыла новыя магчымасці для іншых платформаў — гэтым 200 млн трэба было кудысьці перайсці. Амерыканскіх карыстальнікаў TikTok цяпер налічваецца 170 млн. 

Даследаванне: Пакуль дэмсілы ствараюць лічбавыя платформы, прапаганда скарае TikTok

«Дэ-юрэ патрабаванне ўладаў ЗША да ByteDance цалкам рэалізуецца — гэта тычыцца і перспектыў прымусовага продажу, і блакавання працы сэрвісу ў гэтай краіне, — кажа партнёр юрыдычнай кампаніі Enterprise Legal Solutions Юрый Федзюкін. — Мне ўяўляецца самым перспектыўным варыянт з вылучэннем часткі бізнесу ByteDance з перадачай часткі правоў у рамках ліцэнзіі на інтэлектуальную ўласнасць, уключаючы праграмны код, брэнд і сродкі індывідуалізацыі для вядзення дзейнасці выключна ў ЗША. Такая структура можа не быць звязаная з мацярынскай кампаніяй нічым, акрамя абавязацельстваў па ліцэнзійных пагадненнях, а сам сэрвіс, якім гэтая структура будзе кіраваць, цалкам можа быць ізаляваны ад глабальнага TikTok, гэта значыць быць лакальным, што з улікам ахопу ў ЗША, другога па сваёй значнасці рынку для ByteDance пасля кітайскага, цалкам дастаткова для забеспячэння высокага ўзроўню прыбытковасці. З улікам таго, што памер ліцэнзійных плацяжоў праваўладальніку за выкарыстанне кода і тэхнічных рашэнняў можа быць калі заўгодна вялікі, я думаю, гэта цалкам можа дазволіць ByteDance атрымліваць адчувальную прыбытак ад амерыканскага рынку, нават не прысутнічаючы на ім».

На думку генеральнага дырэктара digital-агенцтва па маркетынгу ў Кітаі Asia Pacific Андрэя Мажаева, патэнцыйны забарона TikTok стане балючым ударам для амерыканскіх карыстальнікаў і бізнесу. Сёння, паводле ацэнак TikTok, каля 5 млн кампаній выкарыстоўваюць медыяплатформу для продажаў і маркетынгу — і для большай часткі бізнесу гэта адзіны канал для працы з кліентамі.

Акрамя таго, кажа Мажаеў, пераважная колькасць самых вядомых інфлюенсераў у свеце грунтуецца менавіта ў ЗША і выкарыстоўвае TikTok як адзін з асноўных каналаў манетызацыі кантэнту і продажу рэкламы. Забарона можа ўдарыць і па іх.