Стваральнік клінінгавага бізнесу за мяжой Іван Шыла: Нас публічна абвінавачвалі ў тым, што падаткі сыходзяць Лукашэнку

Заснавальнік кампаніі «Чысты кіт» Іван Шыла пасля 2020 года быў вымушаны перанесці свой бізнес за мяжу. У інтэрв'ю «Свабодным навінам плюс» ён расказвае, з якімі цяжкамі сутыкнуўся і як цяпер яму жывецца ў эміграцыі.

«Беларускі пашпарт — рэальная праблема»

— Якім ветрам вас занесла ў Германію? Гэта чыстае бізнес-рашэнне альбо сюды прымешаны і іншыя фактары?

— Я жыву цяпер на дзве сталіцы: палову часу праводжу ў Варшаве, палову — у Берліне. Мінулы месяц, напрыклад, правёў у Варшаве. Там у нас вялікі абарот (я сузаснавальнік польскай фірмы CleanWhale.pl) і пакуль яшчэ вельмі сціплы ў Берліне (CleanWhale.de, выручка 50 тысяч еўра ў месяц).

— Ці цяжка легалізаваць свой бізнес у Германіі?

— Адкрыць яго нескладана: галоўнае — мець рахунак у банку. А вось з гэтым якраз складаней, асабліва калі ты не рэзідэнт Германіі, хаця ёсць аналагічныя дакументы Еўрасаюза (у майго партнёра пастаянны від на жыхарства ў Польшчы). Беларускі пашпарт — рэальна вялікая праблема.

Мы адкрывалі рахунак яшчэ да вайны, за паўтара месяца знайшлі толькі адзін банк, якому дадаткова заплацілі тысячу еўра за праверку — ніхто не хоча рызыкаваць.

Далей трэба атрымаць нумар падаткаплацельшчыка: рэгістрацыяй мы пачалі займацца ў студзені, у канцы сакавіка нарэшце зарэгістраваліся, потым яшчэ 4,5-5 месяцаў чакалі нумар ПДВ. Увесь працэс заняў амаль 9 месяцаў. Такую зацяжку часу збольшага можна растлумачыць нашымі беларускімі пашпартамі, часткова — няведаннем таго, як уладкаваная сістэма; але нават з досведам рэгістрацыя можа зацягнуцца месяцаў на шэсць.

— Ва ўмовах вайны беларускі пашпарт уяўляе сабой сур'ёзную перашкоду для бізнесу?

— На яго вядзенне гэта не аказвае ўплыву. Мы польская кампанія, якая валодае нямецкім бізнесам, і толькі канчатковым бенефіцыярам з'яўляюцца беларусы. То-бок, калі справа маленькая, калі мы не сыходзім у афшорную юрысдыкцыю, тады ўсё окей, праблем няма.

Іван Шыла: На беларускім бізнесе мы ставім, можа, не тоўсты крыж, але пункцірам гэта ўжо закрэсліваецца

Але калі б мы цяпер адкрывалі бізнес, думаю, прыйшлося б складаней: няма аніякай гарантыі, што банк, які раней пагадзіўся правесці праверку, рызыкнуў бы паўтарыць гэты вопыт. Прынамсі, пасля пачатку вайны мы спрабавалі асвоіцца і ў Чэхіі, аднак зрабіць гэта з беларускім пашпартам было звышскладана. У рэшце рэшт прыдумалі такую схему: бізнес адкрыў наш чэшскі партнёр, а мы ўжо потым выкуплялі ў яго долю. Пры рэгістрацыі польскай фірмы, уладальнікі якой маюць беларускія пашпарты, і пры наяўнасці чэшскай рэзідэнтуры, у рэгістрацыі праблем не ўзнікла, але пры гэтым ніводзін банк не адкрыў нам рахунак.

Германія трохі адрозніваецца ад той жа Польшчы: германцы самі перажывалі калектыўную віну (і да гэтага часу яе перажываюць), сярод іх менш людзей, якія абвінавачваюць беларусаў у падтрымцы вайны (хоць я хутчэй «за» калектыўную віну, чым «супраць»). А вось у Польшчы знаходзіліся людзі, якія публічна абвінавачвалі нас у тым, што нашы падаткі сыходзяць Лукашэнку, які з'яўляецца бокам канфлікту. Хоць гэта няпраўда: мы плацім падаткі ў Польшчы, таму ўмацоўваем польскую армію. У Польшчы мы атрымлівалі публічныя выпады на адрас беларускіх ўладальнікаў бізнесу, у Германіі такое магчыма, але мы не чулі.

«Адно з дасягненняў старой беларускай дзяржавы»

— Ці можна ўвогуле параўноўваць умовы вядзення бізнесу ў Беларусі і Германіі?

— Напэўна, можна. Але гэта два розныя светы, а дакладней, усе тры: ёсць Беларусь да 20-га года, ёсць Беларусь пасля 20-га, і Германія. У Германіі гэта больш рэгуляваны і больш складаны працэс, асабліва калі ты прыязджаеш сюды без ведання мовы.

Раманчук: Галоўная памылка бізнесу — зайсці ў таталітарную краіну. Рызыкі бачылі? Думалі дамовіцца?

У Беларусі калісьці існавала спрошчаная сістэма падаткаабкладання. Гэта значыць, ты мог не весці бухгалтэрыю, а плаціць 5% ад абароту — адно з рэальных дасягненняў старой беларускай дзяржавы, якое моцна спрашчала працу малому і сярэдняму бізнесу. У Еўропе такі прынцып распаўсюджваўся на вельмі вузкі сектар: калі ў Беларусі ты мог зарабляць мільён, то ў Польшчы — 50 тысяч еўра, у Германіі таксама дзейнічае падобны прынцып.

З пункту гледжання бізнесу важней гаварыць пра крэдыты: для развіцця патрэбныя даступныя грошы. У Беларусі з імі складаная гісторыя: хоць у апошнія гады стаўкі стабілізаваліся, малы і сярэдні бізнес нячаста звяртаўся па крэдыты, прадпрымальнікі лічылі за лепшае займаць у сяброў і знаёмых.

У Еўропе, кажуць, даступныя грошы ёсць, але мы пакуль іх не бачылі (смяецца): банкі не спяшаюцца выдаваць крэдыты. У нас ёсць розныя падазрэнні: магчыма, гэта таксама звязана з беларускімі пашпартамі, але публічна ніхто пра гэта не скажа. У Германіі больш выгадныя ўмовы. Спадзяюся, праз год усё атрымаецца і ў гэтым кірунку.

Ці цяжка завесці знаёмства ў Берліне?

— У Берліне вы праводзіце шмат часу? Адаптаваліся да германскіх парадкаў, мову вывучылі?

— Апошні месяц хаджу на курсы нямецкай, буду вывучаць яе яшчэ пару месяцаў. Але валоданне ёю зусім не з'яўляецца неабходнасцю ў Берліне, таму што тут шмат людзей без ведання мовы, а сфера абслугоўвання спакойна перамыкаецца на англійскую.

Што тычыцца германцаў, я не ведаю, як з імі зжыцца. Але гэта ніяк не характарызуе іх, гэта хутчэй гаворыць пра мяне, пра мае сацыяльныя навыкі. Знаёмыя кажуць, што з мясцовымі складана завесці сяброўства, хаця як на мяне, дык ва ўзросце 30+ увогуле складана гаварыць пра новых сяброў — іх знаходзяць у больш раннім узросце.

Тут ёсць каманда, з якой я ўжо год рэгулярна гуляю ў футбол: японец, аргенцінец, а астатнія германцы. Яшчэ я хаджу на бокс: калі адзін аднаго б'еш, тады лягчэй усталёўваць кантакты.

— Нездарма бокс называюць кантактным відам спорту…

— Ёсць амаль універсальная парада, дзе і як знаходзіць знаёмых, калі ты з'ехаў з Беларусі: так-так, гэта спорт. Ён вельмі дапамагае людзям сыходзіцца.

«Эміграцыя — не страта, а станоўчы вопыт, які спатрэбіцца ў Беларусі»

Моўная школа цікавая тым, што людзі праводзяць на занятках вельмі шмат часу і пасля заканчэння вучобы многія працягваюць знаёмства. Тым больш, у асноўным, усе яны фактычна пачынаюць сваё жыццё з нуля, а значыць, ёсць пра што пагаварыць.

Спосабаў знаёмства шмат, і ўсімі я карыстаюся.

Горад парадку і свабоды

— Якое ўражанне стварае Берлін ужо пасля першапачатковага знаёмства?

— Гэта дзіўнае спалучэнне парадку і свабоды, што беларусу можа падацца дзіўным. Тут усе выконваюць законы, але адначасова законы дазваляюць быць дастаткова свабоднымі.

У вочы могуць кінуцца некалькі момантаў. Напрыклад, можна пераходзіць дарогу не толькі на зялёнае святло, а ў любым месцы, галоўнае — не ствараць праблем руху.

Або зусім нечаканы момант — культура спажывання алкаголю на вуліцы. Усе там п'юць не толькі піва па-за межамі бараў, тых жа шматлікіх начных крам... Людзі могуць проста на вуліцы папесціцца віном або віскі, могуць ладзіць вечарынкі. Увогуле, танны алкаголь і прыемная кампанія.

А ў ёй, вядома ж, яшчэ і наркотыкі. Лёгкія: пах марыхуаны пастаянна стаіць там, дзе навала людзей, прычым не толькі ў пятніцу і па выхадных. Секс-вечарынкі і тэхна-вечарынкі, на якіх ўжываюцца наркотыкі, доўжацца па некалькі сутак.

Велізарная колькасць бараў, транспарту, людзей, разнастайнасць адзення, густаў, манер — і ўсё гэта спалучаецца ў адным горадзе, спакойным і прыстойным. У цябе спытаюць шэсць відаў дакументаў, калі ты хочаш арандаваць кватэру або офіс.

Планаваная, спакойная, мерная плынь жыцця. Калі ў Беларусі ці Польшчы людзі замаўляюць прыборку «сёння на сёння» або «сёння на заўтра», то ў Германіі — адразу на паўтара месяца наперад.

Калі Беларусь монанацыянальная краіна, а Мінск монанацыянальны горад, у Польшчы жывуць два народы: палякі і ўкраінцы, то ў Берліне сабраліся людзі з усяго свету — кацёл усіх узростаў і нацыянальнасцей.