Як «кіберпартызаны» вядуць лічбавую вайну супраць двух дыктатараў
«Гэта вайна не толькі з рэжымам, але і з Расійскай імперыяй», — кажа прадстаўніца «Кіберпартызанаў» Юльяна Шэметавец.
Хакерскім суполкам не ўласціва мець моцныя палітычныя прыхільнасці, але для беларускіх «кіберпартызанаў», мэтай якіх з'яўляецца звяржэнне аўтарытарнага рэжыму, гэта хутчэй неабходнасць, чым выбар.
Суполка з'яўляецца часткай больш шырокага апазіцыйнага руху ў Беларусі, які прыцягнуў увагу сусветнай грамадскасці пасля масавых пратэстаў у 2020 годзе. Мірныя пратэсты праваліліся, у выніку чаго чальцам апазіцыі давялося альбо бегчы з краіны, ім пагражала турэмнае зняволенне, альбо хавацца ў Беларусі, сутыкаючыся з пастаяннымі пагрозамі з боку сілавікоў.
«Кіберпартызаны» не адступілі: яны выкарыстоўвалі лічбавыя кампаніі і кібератакі, каб падарваць рэжым Лукашэнкі. З гадамі навыкі партызан сталі больш вострымі, а іх імя заваявала давер вядомых журналістаў і даследчыкаў. Суполка нават заручылася значным фінансаваннем ад донараў, што дазволіла некаторым з яе членаў звольніцца са сваёй асноўнай працы і займацца хакерствам поўны працоўны дзень.
Сярод найбольш паспяховых аперацый партызан — напад на дзяржаўную «Беларускую чыгунку», які, як паведамляецца, парушыў пастаўкі расійскай зброі ва Украіну; узлом засакрэчаных сервераў Міністэрства ўнутраных спраў Беларусі з доступам да ўнутраных камунікацый ведамства; і выкрыццё сапраўднай палітыкі краіны: узровень смяротнасці ад COVID-19 і супярэчлівая палітыка Лукашэнкі ў галіне вакцынацыі.
«Recorded Future News» упершыню ўзялі інтэрв'ю ў членаў кіберпартызанскіх арганізацый два гады таму, але з тых часоў шмат што змянілася. Яны даведаліся, што барацьба з рэжымам Лукашэнкі патрабуе пашырэння іх светапогляду. Цяпер яны супрацоўнічаюць з заходнімі арганізацыямі і выведвальнымі службамі ва Украіне, падаючы ім звесткі, атрыманыя ад узламаных кампаній у Расіі.
«Гэта ўжо не проста барацьба за вызваленне Беларусі — гэта вайна супраць Расійскай імперыі», — заявіла Юльяна Шэметавец, прэс-сакратарка суполкі.
Дапамога Украіне
Шэметавец — адзіная публічная асоба «кіберпартызанаў». Астатнія члены суполкі — 30 асноўных членаў і амаль 70 валанцёраў, паводле яе слоў, працуюць ананімна з меркаванняў бяспекі. І многае з таго, чаго яны дамагаюцца, адбываецца па-за полем зроку грамадскасці. Гэта ўключае ў сябе паездкі ва Украіну і сустрэчы з мясцовымі службамі бяспекі, каб абмеркаваць, якія даныя беларускія хактывісты могуць даць, каб дапамагчы ваенным намаганням Украіны.
Першым публічна паведамленым выпадкам такога супрацоўніцтва стала атака партызан на расійскую кампанію, якая знаходзіцца пад санкцыямі і ўдзельнічае ў распрацоўцы ваеннай тэхнікі, што выкарыстоўваецца супраць Украіны, уключаючы беспілотнікі «Orlan» і сістэмы радыёэлектроннай барацьбы.
Глядзіце таксама
Хакеры заявілі, што атрымалі доступ да ўнутранай перапіскі кампаніі, даных супрацоўнікаў і месцазнаходжання ваенных трэніровачных пляцовак. Затым гэтыя звесткі былі перададзеныя ўкраінскай выведцы.
Прадстаўнікі службы кібербяспекі Украіны нядаўна прызналі, што выведданыя, якія яны атрымліваюць падчас кібератак, дапамагаюць наземным аперацыям Узброеных сіл. Часам яны прыпісваюць захоп гэтых звестак мясцовым хакерам, але Украіна ніколі публічна не прызнавала, што працуе з беларускімі хактывістамі. У адказ на запыт аб каментарах ад «Recorded Future News» служба бяспекі Украіны, СБУ, заявіла, што раскрые звесткі аб аперацыях пасля перамогі ў вайне.
Паводле слоў Шэметавец, каб захаваць давер украінскіх уладаў, кіберпартызаны працуюць на рэпутацыю, якую яны стварылі за гэтыя гады. Хактывісты вядомыя супрацоўніцтвам з журналістамі-выкрывальнікамі і даследчыкамі, такімі як «Bellingcat» і «Belsat.EU». «Яны праверылі сапраўднасць прадстаўленых намі звестак», — сказала Шэметавец.
«Белсат» пацвярджае, што кіберпартызаны падаюць ім вялікія базы звестак, якія змяшчаюць доказы злачынстваў рэжыму Лукашэнкі.
Сярод нядаўніх уцечак — бухгалтарская інфармацыя дзяржаўнага нацыянальнага інфармацыйнага агенцтва БелТА, «рупара прапаганды Лукашэнкі». «Белсат» пакуль не паведамляў пра гэтую ўцечку. Дамп даных змяшчае падрабязную інфармацыю пра больш чым 2000 супрацоўнікаў, пагадненні з падрадчыкамі, заробкі і бонусы, атрыманыя за працу з палітычным кантэнтам.
Інфармацыя, прадастаўленая партызанамі, сярод іншага, дапамагла раскрыць асобы сілавікоў, якія тэрарызавалі беларускі народ. Хактывісты «дэананімізуюць злачынствы рэжыму».
«Дыктатар паабяцаў сваім верным слугам, што абароніць іх ад апазіцыі, — кажуць журналісты «Белсата». — Для тых, хто думаў, што застаўся незаўважаным, у нас дрэнныя навіны: пра вас ёсць тэрабайты інфармацыі».
«Кіберпартызаны» таксама аб'ядналіся з палком Кастуся Каліноўскага. Хактывісты дапамагаюць палку правяраць добраахвотнікаў, а таксама дзеляцца інфармацыяй, якую полк можа выкарыстоўваць у сваіх ваенных аперацыях або перадаць украінскім спецслужбам.
Паводле слоў Шэметавец, беларуская апазіцыя падтрымлівае Украіну як з маральных, так і са стратэгічных меркаванняў. «У нас агульны вораг», — гаворыць яна.
На працягу стагоддзяў эканоміка Беларусі залежала ад Расіі; тут дыслакуецца расійскае войска, а тэрыторыя Беларусі выкарыстоўвалася для запуску ракет супраць Украіны. Расія таксама актыўна душыць родную беларускую мову і культуру ў рамках сваёй палітыкі русіфікацыі.
«Першы крок да вызвалення Беларусі — дапамагчы Украіне выйграць гэтую вайну», — упэўненая Шэметавец.
Паслабленне рэжыму Беларусі
Падтрымліваць дэмакратычную рэвалюцыю ў Беларусі няпроста. Актывісты апазіцыі, якія жывуць у выгнанні, рызыкуюць трапіць у турму па вяртанні, а тыя, хто застаецца ў краіне, асцерагаюцца адплаты з боку сілавікоў.
«Мы вядзём інфармацыйную вайну, і гэта можа стаць нашым галоўным полем бітвы», — заявіла лідарка беларускай апазіцыі ў выгнанні Святлана Ціханоўская.
Шэметавец прызнае, што магчымасці «кіберпартызанаў» для сапраўднай рэвалюцыі абмежаваныя.
«Калі вы паспрабуеце нешта зрабіць унутры Беларусі проста цяпер, вы павінны падумаць пра тое, як гэта дапаможа Украіне, як адрэагуе на гэта расійскі рэжым і ці дастаткова ён аслаблены, каб не ўводзіць свае войскі ў Беларусь», — сказала яна.
Такім чынам, кожнае рашэнне павінна быць засяроджана на галоўнай мэце — звяржэнні дыктатуры: «Мы стараемся расстаўляць прыярытэты ў тым, што сапраўды зменіць сітуацыю».
Глядзіце таксама
Кібератакі на беларускія дзяржаўныя службы, напрыклад, могуць справакаваць «чыстку» ўнутры сістэмы, паколькі рэжым будзе шукаць інсайдараў. «Гэта стварае нестабільнасць», — кажа Шэметавец.
«Мы таксама заўсёды думаем пра тое, як нашы атакі паўплываюць на грамадзян Беларусі, таму што мы ўсё яшчэ змагаемся за іх сэрцы і мазгі і стараемся, наколькі гэта магчыма, не закранаць людзей, якія наўпрост не звязаныя з рэжымам», — дадала яна.
Гэтая асцярожнасць распаўсюджваецца і на даныя пра звычайных людзей, якія кіберпартызаны могуць адфільтраваць падчас аперацый. Аднак група без ваганняў раскрывае інфармацыю, звязаную з Лукашэнкам, яго хаўруснікамі або мясцовымі шпіёнамі: «Яны выбралі свой шлях і служаць нелегітымнаму злачыннаму рэжыму».
У 2021 годзе кіберпартызаны раскрылі персанальныя даныя супрацоўнікаў КДБ. Кіраўнік службы прызнаў у эфіры дзяржаўнага тэлебачання, што мелі месца «хакерскія атакі на персанальныя звесткі» і «сістэматычны збор інфармацыі», якія ён прыпісаў намаганням «замежных спецслужбаў».
«Выяўленне шпіёнаў — важная частка нашай працы, таму што гэта закранае як беларускія, так і еўрапейскія арганізацыі», — дадае Шэметавец.
Узлом і ўцечка інфармацыі
У «кіберпартызанаў» ёсць два падыходы да працы, якія падобныя на рэальныя ваенныя аперацыі.
Адзін з іх — дыверсійныя атакі: «Вы пранікаеце ўнутр сеткі, выконваеце свае задачы і хутка сыходзіце, скідаючы "кібербомбы", якія вы можаце актываваць пазней. Калі ў вас атрымліваецца схаваць шкоднаснае ПА ў сістэме без выяўлення, гэта ўжо лічыцца паспяховай дыверсіяй».
Іншы падыход — гэта тактыка, якую група называе «трыманнем лініі фронту», альбо тое, што аналітыкі па кібербяспецы называюць «настойлівасцю». Гэта менш складана і небяспечна, чым прамы сабатаж.
«У нашым выпадку гэта азначае захаванне ўсяго доступу да сістэм, застаючыся пры гэтым незаўважанымі і атрымліваючы больш прывілеяў», — тлумачыць Шэметавец.
Кіберпартызаны заявілі, што кожны дзень атрымліваюць новы доступ да сістэм. «Калі мы возьмем тыднёвы адпачынак, ёсць верагоднасць, што мы страцім некаторыя з гэтых доступаў, і, такім чынам, наша лінія фронту зменшыцца. Нам трэба мець як мага большую лінію фронту і пастаянна падтрымліваць яе: здабываць даныя і атрымліваць новы доступ, які можа быць выкарыстаны ў крытычны момант».
Глядзіце таксама
Важная асцярожнасць. Часам кіберпартызаны чакаюць год пасля нападу, каб раскрыць яго, — гэта дае магчымасць схаваць свае метады.
«У нас шмат звестак, і мы трацім шмат рэсурсаў на іх абарону», — гаворыць Шэметавец. Доступ да даных ўнутры суполкі таксама абмежаваны.
«Асабіста ў мяне няма да яе доступу ў мэтах бяспекі, так што, калі мяне выкрадуць дзе-небудзь у Еўропе, у рэжыму не будзе доступу да гэтай інфармацыі», — дадае яна.
Былі выпадкі, калі агенты КДБ выдавалі сябе за ІТ-экспертаў, каб пранікнуць у суполку. Вось чаму новыя ўдзельнікі праходзяць шматузроўневы працэс праверкі, які, паводле слоў Шэметавец, можа заняць да шасці месяцаў.
Кіберпартызаны таксама не раскрываюць, якія лічбавыя інструменты яны выкарыстоўваюць.
У нядаўняй справаздачы расійскай кампаніі па кібербяспецы F.A.C.C.T. даследчыкі заявілі, што «кіберпартызаны» выкарыстоўвалі невядомы вірус шыфравання па меншай меры ў двух атаках на Расію і Беларусь у мінулым годзе.
Шэметавец патлумачыла, што суполка звычайна бярэ добра вядомыя інструменты, перапрацоўвае і настройвае іх для ўласнага выкарыстання.
Пераход да палітыкі
У апазіцыі ёсць свой уласны няўрадавы орган — Каардынацыйная рада, створаная Ціханоўскай яшчэ ў 2020 годзе для садзейнічання дэмакратычнай перадачы ўлады ў Беларусі.
Цяпер апазіцыйныя сілы рыхтуюцца да выбараў членаў рады, і «кіберпартызаны» спадзяюцца атрымаць там права голасу.
«Мы лічым, што мае сэнс удзельнічаць у гэтых выбарах, таму што гэта платформа, якая можа аб'яднаць розныя апазіцыйныя сілы і ўцягнуць беларусаў у палітычны парадак дня», — кажа Шэметавец.
Аднак, паколькі палітыка патрабуе празрыстасці, а хактывісты не могуць раскрываць свае імёны, яна, хутчэй за ўсё, будзе іх адзіным прадстаўніком.
Суполка глыбока задумваецца пра сваё стаўленне да палітыкі. Калі ў Шэметавец спыталі, як пазіцыянуюць сябе кіберпартызаны, яна адказала, што гэта «група лічбавага супраціву», а не «хактывісты».
Глядзіце таксама
Нават калі мэта будзе дасягнутая і Беларусь вызваліцца ад кантролю Лукашэнкі, Шэметавец спадзяецца, што «кіберпартызаны» будуць уцягнутыя ў палітыку краіны, дапамагаючы рэканструяваць і засцерагчы «няспраўныя» сістэмы Беларусі ці нават працуючы ў выведцы.
«У спецслужбаў любой сучаснай дзяржавы ёсць кібервыведка, а ў вайскоўцаў ёсць кібер-армія, таму я думаю, што некаторыя з нашых супрацоўнікаў будуць уцягнутыя ў гэта. З іх досведам і магчымасцямі, якія яны развілі за гэтыя гады, яны могуць унесці значны ўклад у гэтую вобласць», — сказала яна.
Тым часам вайна ва Украіне ідзе ўжо трэці год, Лукашэнка па-ранейшаму кіруе Беларуссю, і ён абвясціў пра свой удзел у прэзідэнцкіх выбарах 2025 года.
Унутры Беларусі людзям пагражаюць і арыштоўваюць за падтрымку апазіцыі або чытанне незалежных СМІ. Нават Шэметавец, якая цяпер жыве ў ЗША і працуе ў некамерцыйнай арганізацыі, што дапамагае тым, хто перажыў Халакост, прызналася, што часам ёй страшна.
«Часам вы можаце прачнуцца ноччу, таму што здаецца, што хтосьці грукае ў дзверы і прыйшоў па вас, — сказала яна. — Але вы можаце працаваць з гэтым страхам. Пастаянная актыўнасць і разуменне важнасці таго, што вы робіце, дапамагаюць вам пераадолець страх і бяссілле».