«Як можна прачытаць гісторыю з Бучы і застацца сядзець дома?» Блогерка з Расіі, якая марыць пра ўкраінскае грамадзянства

Замежжа 21.06.2022

Юля, вядомая сваім шматлікім падпісантам у Instagram, як @ptashka.yulya, са жніўня мінулага года пакінула расійскае жыццё, каб наладзіць новае ва ўлюбёным Кіеве. 23-гадовая дзяўчына заваявала любоў аўдыторыі экстрэмальнымі фота, ад якіх літаральна захоплівае дух, і шчырымі допісамі да іх. А зараз Юля марыць пра міласць супрацоўнікаў міграцыйнай службы, каб атрымаць украінскі пашпарт, выбудаваць Кіеў і сваю шчаслівую будучыню ў ім.

«Расія для мяне на гэтым скончылася»

— Юля, на радзіме вы навучаліся ў прэстыжнай ВНУ, падаецца, у вас было шмат магчымасцяў, каб добра ўладкаваць сваё маскоўскае жыццё. Адкуль усё ж узялося такое моцнае жаданне пераехаць ва Украіну?

— Я даўно планавала пераехаць у Кіеў адразу пасля сканчэння ўніверсітэта. Раней я часта ездзіла ва Украіну, раз на паўгады бывала тут дакладна. А мінулым летам, у жніўні, пераехала канчаткова — перавезла рэчы, пачала займацца афармленнем віда на жыхарства.

На самой справе ў Расіі я не была ні да чаго «прывязаная» — ні да сям’і, ні да працы, і хлопца ў мяне там не было… Адзіным, ад чаго я там залежыла, была вучоба. Таму я проста чакала, пакуль скончу ўніверсітэт, каб паехаць у краіну і горад, які абяру сама. Я жадала пераехаць у вялікі горад, таму што там больш магчымасцяў, а яшчэ адтуль зручна кудысьці лётаць, падарожнічаць. Я расла ў Валгаградзе і добра ведаю, наколькі складана падарожнічаць расійцам. Бывае, што дарога да Масквы ці Піцера атрымліваецца даражэйшай за квіток на прамы самалёт у іншую краіну. Таму ў Расіі толькі два горада — Піцер і Масква — падыходзілі па маіх крытэрыях, але ж яны абодва мне не падабаюцца, таму Расія для мяне на гэтым скончылася.

Да таго ж мне стала там цяжкавата жыць, я адчувала палітычнае напружанне. А яшчэ маё галоўнае хобі — лазіць па дахам, але ў апошнія гады Раскомнагляд пачаў блакаваць, рабіць нябачнымі для расійцаў акаўнты людзей, якія развіваюцца ў экстрэмальных рухах. Таму калі я ездзіла ў падарожжы ў іншыя краіны, адчувала сябе нашмат спакайней і ўтульней, чым дома.

Тое, як я ўпершыню з’ездзіла ў Кіеў, застанецца ў памяці назаўжды. Гэта была мая першая самастойная паездка за мяжу — з аўтаспынам, начоўкамі, і нават Новы год я там сустрэць паспела. Раней я таксама даволі шмат падарожнічала, але гэта былі нейкія валанцёрскія лагеры, вучэбныя праграмы альбо паездкі з бацькамі. Таму тое падарожжа было самым асаблівым, і кожны раз, калі я потым прыязджала ў Кіеў зноў, я адчувала адгалоскі, радасць гэтага першага падарожжа.

Потым я пачала прыязджаць часцей і зразумела, што Кіеў — мой ідэальны горад. Магчымасцяў тут не менш, чым у Маскве, але пры гэтым горад не такі вялізны — вось гэтай вялізнасцю мне Масква і не падабалася: вельмі шмат людзей, агромністыя адлегласці, паўсюльная мітусня. У Кіеве ж мне было вельмі камфортна. Тут таксама мае ўлюбёныя чатыры сезоны, цудоўны клімат. Сама Украіна — краіна ідэальная. Тут і горы, і мора, і ёсць, дзе палазіць — усё, што трэба, у межах адной краіны, каб не сумна было. Да таго ж вельмі блізкія культура і мова. Хаця спачатку я не вельмі разумела ўкраінскую, але ж не адчувала пры гэтым ніякага прыніжэння, размаўляла толькі расійскай і пры гэтым адчувала сябе абсалютна спакойна.

— У мінулым годзе, калі вы канчаткова пераехалі, Расія моцна актывавала палітыку варожасці ў адносінах да Украіны. Ці не страшна вам было з’яжджаць у такі час?

— Шчыра кажучы, раней я ніколі асабліва не цікавілася палітыкай. Па расійскім ТБ казалі, што ва Украіне ўсё горш, што туды небяспечна ехаць рускаму чалавеку, але я да гэтага ставілася грэбліва. За ўсе прыезды ў Кіеў нічога з таго, чым мяне пужалі суайчыннікі, не спраўдзілася. Наадварот, мне было вельмі лёгка і камфортна. Вядома, я разумела, што ў Данецку і Луганску працягваюцца вайсковыя дзеянні, але ж у Кіеве гэта ніяк не адчувалася. З боку ўкраінцаў я ніводнага разу не сустрэла непрыязнасці да мяне, як да расіянкі, хаця была і ў Львове, і ў Адэсе… Карацей, да зімы ўсё было цудоўна. Я проста ўладкоўвала сваё жыццё.

— Ці было ў вас прадчуванне вайны?

— Мы з маім хлопцам Вадзімам, а ён украінец, былі ўпэўненыя, што нічога такога не будзе. Некаторыя з нашых сяброў, якія працуюць у замежных кампаніях, казалі, што ім прыходзілі лісты з галоўных офісаў, каб хутчэй кудысьці з’яжджалі, бо будзе вайна. Але ж я не звяртала на гэта ўвагі, таму што, ну, немагчыма ў такое паверыць.

З 9 па 23 лютага мы з Вадзімам былі ў Грузіі. То-бок, 23-га мы ляцелі дадому, у Кіеў. Пакуль мы былі ў Грузіі, Расія прызнала так званыя ДНР і ЛНР. Мы даволі шмат ездзілі аўтаспынам, кіроўцы-грузіны, якія нас падвозілі, пыталіся: «Ну, што там ва Украіне, напэўна, хутка вайна?» Мы казалі, што такое немагчыма. Мае сябры з Грузіі таксама казалі, што лепш адкласці вяртанне ў Кіеў, але мы толькі жартавалі на гэтую тэму.

Позна ўвечары 23 лютага мы прыляцелі ў аэрапорт «Барыспаль». Я сачыла за чатамі, у якіх людзі перадаюць інфармацыю пра абстаноўку на мяжы Украіны з Расіяй, бо раней шмат дапамагала сябрам прыехаць з Расіі ва Украіну. І вось 23-га я заўважыла, што людзей на мяжы пачалі вяртаць у Расію, нават тых, у каго быў від на жыхарства, вось як у мяне, і нават дзяўчынак. Гэта адзінае, па чым у той вечар я зразумела, што нешта ідзе не так, і моцна спужалася, што мяне таксама могуць не прапусціць. Але ж мяжу я прайшла вельмі лёгка, усё было абсалютна спакойна, памежнікі нешта там жартавалі паміж сабой…

А другой гадзіне начы мы ехалі з Барыспаля дадому, і калі б мне тады сказалі, што праз некалькі гадзін пачнецца вайна, я б усё, што маю, паставіла на тое, што гэта хлусня. А чацвёртай гадзіне раніцы, вельмі стомленыя пасля пералёту, мы заснулі і проста праспалі пачатак вайны. Прачнуліся ад тэлефанаванняў родных, яны і паведамілі нам, што вайна пачалася, а Барыспаль, дзе мы былі пару гадзін таму, разбамбілі.

— Вы ўжо асэнсавалі свае пачуцці ў тую раніцу 24 лютага?

— Здаецца, я тады нічога не адчула. Проста гартала чаты, стужку навінаў, інсту… Напэўна, нешта зразумела толькі тады, калі стаяла на балконе і сама пачула выбух. Пазней стала вядома, што ён адбыўся на аэрадроме ў Броварах, і вось тады стала страшна.

У ноч з 24 на 25 лютага ўвесь час былі чутныя выбухі, я пачала задыхацца, не магла спаць, пачало ванітаваць. Падумала, што, напэўна, гэта называецца панічнай атакай. Я была засяроджаная толькі на тым, каб старацца нармальна дыхаць. Тады я прасіла ў Вадзіма: давай з’едзем куды-небудзь. Тады мы разглядалі варыянт паехаць на нейкі час у Загальцы — сяло пад Барадзянкай. У Вадзіма там лецішча, і мы, як, напэўна, і многія, думалі, што ў сяле будзе больш бяспечна, чым у горадзе. Але ў выніку паехалі ў іншым напрамку — пад Абухаў, да сяброў. Вадзім доўга вагаўся, не хацеў ехаць, таму што ў Кіеве ў яго бацькі і бабулька старая. І вось раніцай 25-га лютага мы стаім на балконе і я бачу, як праязджаюць украінскія танкі — едуць з горада, напэўна туды, дзе баі вяліся. Па блогерскай звычцы я хацела зняць іх на відэа, а Вадзім пачаў на мяне крычаць, каб не здымала, тады ў мяне пачалася гістэрыка, прасіла хлопца вывезці мяне адсюль кудысьці тэрмінова. Мы сабралі рэчы літаральна за 10 хвілін і паехалі. Па дарозе былі заторы, амаль нідзе не было паліва. У прадуктовых крамах, акрамя нейкіх сухарыкаў, нічога амаль не заставалася. Але ж увечары 25 лютага мы ўжо былі ў сяле Роўна Кіеўскай вобласці. Першыя дні я магла неяк існаваць толькі калі вып’ю седатыўны прэпарат, яшчэ вельмі доўга не вяртаўся апетыт. Праз пару дзён у сяле мне стала лягчэй, тады мы сталі вазіць у Кіеў гуманітарку, лекі, падвазіць людзей… А з сярэдзіны сакавіка мы ўжо вярнуліся ў сталіцу.

— Як змяняўся Кіеў за месяцы вайны?

— У першы тыдзень вайны ў прадуктовых крамах амаль нічога не засталося. Тое самае і з аптэкамі. Мы стараліся купляць нешта тым, каму была патрэбная дапамога. Бывала такое, што адстаіш вялізную чаргу, а ў аптэцы ўжо нічога няма з майго спісу. Па ўсім горадзе стаялі блок-пасты, было вельмі шмат вайскоўцаў. Грамадзянскіх амаль не было на вуліцах, а тыя, хто былі, стаялі ў чэргах. Грамадскі транспарт не працаваў, таму мы пастаянна падвалілі людзей. Атмасфера была вельмі напружанай праз пастаянныя паветраныя трывогі, праверкі дакументаў, гукі выбухаў.

Калі ў сярэдзіне сакавіка мы вярнуліся з Роўна, у Кіеве было ўжо крыху лягчэй. Блокпастоў было шмат, як і раней, гэтак жа часта гучала паветраная трывога, людзей на вуліцах увогуле не было, але ж з крамамі стала ўжо прасцей. Мы хадзілі закупацца на два тыдні наперад. Некалькі разоў цалкам на дзень уводзілі каменданцкі час. Але паступова блок-пастоў стала менш, асабліва пасля вызвалення Бучы, Гастомеля. Раней я баялася выйсці без дакументаў нават каб выйсці ў парк на прабежку, а зараз можна спакойна праехацца па горадзе, і нідзе ў цябе не папросяць. Але вайскоўцы ўсё яшчэ паўсюль. А ўвогуле горад нібыта вярнуўся ў даваенны час. Кіеў – жывы горад. Так, па вечарах гучаць трывогі, але ў астатнім – спакойна, нават кавярні працуюць, і людзі іх наведваюць, і ў парк на шпацыры выходзяць. Бачна, што ў Кіеў вельмі шмат жыхароў вярнуліся.

— Праз некалькі дзён ад пачатку вайны вы напісалі пост для расійцаў, які моцна разляцеўся па сеціве. Чаму вы адчулі патрэбу гэта зрабіць?

— Мяне моцна ўразіла абыякавасць расійцаў у першыя дні вайны. Яны проста не верылі ў тое, што бомбы сапраўды падаюць, таму першае, што варта было сказаць людзям – гэта тое, што я проста зараз знаходжуся ва Украіне і адказна заяўляю, што ім хлусяць па ТБ. Масавае абскарджванне міфаў пра «дэнацыфікацыю» адбылося пазней, а спачатку людзі проста не верылі ў тое, што адбылося агрэсіўнае ўварванне.

«Нас тут забіваюць, а ім там патрэбны час, каб асэнсаваць — гэта як?»

— У адным са сваіх апошніх пастоў вы пісалі пра цяжкасці ў адносінах з бацькамі, раскажыце, у чым сутнасць вашага канфлікту?

— Разумееце, калі я пішу бацькам, што пачалася вайна, у якой агрэсар — Расія, тады жадаю, каб яны адказалі мне: «Які жах, зараз мы пойдзем на мітынг і ўсім сваім знаёмым раскажам праўду пра тое, што адбываецца ва Украіне». А яны там, напэўна, усе таксама былі ў шоку, і ўсе ўключылі сваю ахоўную рэакцыю. З родных у мяне ў Расіі засталіся мама, бацька і бабуля. Спачатку мама казала нешта кшталту: «Так, гэта жудасна, але мірных жа наўрад ці чапаюць… а як жа ЗША Ірак бамбілі…», нават пра «8 гадоў» узгадала. Тады я проста не вытрымала: ну, я тут дыхаць ад жаху асабліва не магу, а яна мне пра Ірак і 8 гадоў. Таму я заблакавала маму ў тэлефоне, бо ў мяне ўжо не было моцы спрачацца. Спачатку я дасылала бабулі і бацькам нейкія відэа, інтэрв’ю, казала: паслухайце тое, пачытайце гэтае… Напрыклад, даслала бабулі інтэрв’ю Барыса Акуніна. А яна піша: «Мне патрэбны час, каб гэта асэнсаваць». То бок, нас тут забіваюць, а ім там патрэбны час, каб асэнсаваць — гэта як? Таму бабулю таксама давялося заблакаваць. Застаўся тата. З татам мы больш-менш падтрымлівалі сувязь, таму што ён напачатку не казаў нічога вар’яцкага, прызнаваў, што ідзе вайна… Але потым, магчыма праз тыдзень ад 24 лютага, тата таксама пачаў прасоўваць у нашыя размовы нейкія канспіралагічныя тэорыі пра тое, што Пуцін і Зяленскі — за адно, і ўвогуле ўсё гэта — план габрэяў па знішчэнню славянаў. Гэта было немагчыма выносіць, я вельмі доўга старалася размаўляць з татам, але, здаецца, у мяне не атрымалася ні ў чым яго пераканаць. Так што напрацягу трох тыдняў я ні з кім з сям’і ўвогуле не размаўляла.

Але мама часта тэлефанавала мне і Вадзіму, нават з чужых нумароў. Праз нейкі час я ўсё ж узяла тэлефон, паразмаўляла з мамай, у мяне з’явіліся моц неяк пачаць яе ў чымсьці пераконваць, ды і ад яе я не чула такіх страшэнных і дзіўных заяў, як у першыя дні. Таму мы пачалі больш размаўляць — я тлумачыла свой пункт гледжання, адказвала на яе пытанні, і магу сказаць, што зараз яна ўспрымае рэчаіснасць вельмі адэкватна, нават сваіх калег па працы ўжо сама пераконвае.

— У вас з Вадзімам, з сябрамі апошнім часам атрымліваецца размаўляць не пра вайну?

— Праблема нават не ў вайне, а хутчэй у тым, што немагчыма пабудаваць ніякіх планаў. Раней мы размаўлялі пра тое, што кудысьці паедзем, пойдзем недзе палазіць, а зараз нічога з гэтага немагчыма. То бок увесь мой ранейшы дасуг зараз немагчымы, нават на дах нельга палезці, бо могуць прыняць за дыверсантаў. Таму, вядома, стан у мяне прыгнечаны. Працы зараз няма. У мяне і да вайны працу ў Кіеве не асабліва атрымлівалася знайсці, а зараз увогуле не ведаю, што рабіць з гэтым.

Я б вельмі жадала падаць дакументы на атрыманне ўкраінскага грамадзянства. Але зараз з грамадзянамі РФ міграцыёнка ўвогуле не працуе і не зразумела, калі гэта скончыцца.

« Я б жадала, каб Расія гэтая вялікая, з трыкалорам сваім, сышла куды-небудзь»

— Ці ёсць у вас пачуццё вінаватасці за свой пашпарт, краіну?

— Калі прызналі гэтыя «ЛНР», «ДНР», я публічна заявіла, што за свой расійскі пашпарт мне сорамна. Падпісанты і сябры адказвалі мне, што таксама адчуваюць гэты сорам. Проста разумееце, мне раней падавалася, што нават калі вайна нейкім чынам і пачнецца, тады ўвесь народ Расіі паўстане і заявіць, што, маўляў, усё, гэта ўжо занадта! Нават не падавалася, я была ў гэтым упэўненая. Але калі я ўбачыла, што вайна доўжыцца тыдзень, месяц, тры месяцы, а людзям усё роўна… Інстаграм у іх закрылі — усё роўна. Ім увогуле ўсё — усё роўна.

Вядома, некаторыя людзі ўздымаюць свой голас, выходзяць, і я вельмі ганаруся гэтымі людзьмі, але ж большасць народу ніяк не рэагуе. Гэта вельмі цяжка адэкватна ўспрымаць.

— А вы выйшлі б на вуліцу, калі б жылі ў Расіі?

— Думаю, я б ужо сядзела за кратамі. Я ў гэтым амаль упэўненая.

— Што вы адчуваеце ў адносінах да сваіх суайчыннікаў, што новага вы даведаліся пра іх за гэты час?

— Мае пачуцці даволі істотна трансфармаваліся за час вайны. Спачатку, скажу шчыра, я адчувала лютую нянавісць да тых, хто не мог прызнаць, што вайна сапраўды ідзе. Але потым гэтая фаза прайшла, я крыху астыла і пачала спрабаваць зразумець матывацыю паводзінаў такіх людзей — ну, вядома, яны баяцца страціць працу, усё такое… Што я адчуваю да іх? Жаль. Цягам многіх стагоддзяў падзеі для рускага чалавека складваліся так, што ён стаў пакорлівым цярпілам і нічога не жадае зрабіць дзеля сваёй свабоды. Баіцца.

Я б жадала, каб Расія гэтая вялікая, з трыкалорам сваім, сышла куды-небудзь. Я за бела-блакітна-белы сцяг, гэтая ідэя мне падабаецца. Нават калі нейкім чынам адбудзецца распад РФ, я пагляджу на гэта з цікавасцю. Мне зусім не было б крыўдна, што вось, я больш не грамадзянка самай вялізнай краіны ў свеце.

Я рада, што зараз знаходжуся ва Украіне, а не ў Расіі. Калі б я жыла там і бачыла гэтыя «Z», напэўна з’ехала б з глузду. Да таго ж мне пішуць даволі шмат людзей з маленькіх гарадоў Расіі, якім падаецца, што яны адзіныя ў сваім горадзе з нармальным, антываенным меркаваннем, што ў іх асяроддзі няма нікога адэкватнага — і вось такім людзям вельмі цяжка, цяжэй, чым моладзі ў Маскве.

— Раскажыце, як у вас з’явілася жаданне пісаць пасты і размаўляць украінскай?

— Я пачала вывучаць украінскую яшчэ да вайны. У штодзённым жыцці са мной спакойна размаўляюць на рускай, але ж у дзяржаўных структурах — паўсюль украінская. Да таго ж, калі я шукала працу, зразумела, што без украінскай будзе складана знайсці нешта ў сферы, якую я абрала. Так я пачала вывучаць мову. А потым — вайна, і тады я пачала вывучаць яе нашмат больш актыўна. Зараз я ўжо даволі добра чытаю па-украінску, праз украінскую нават пачала разумець беларускую мову.

Дарэчы, тут, ва Украіне, я пачала шмат задумвацца наконт моўных праблемаў. Мне складана зразумець гэтыя праблемы, таму што я нарадзілася ў Валгаградзе, у звычайнай вобласці, нават не ў Рэспубліцы з тытульнай нацыяй, і ўвогуле не разумею, як гэта — калі ёсць яшчэ нейкая мова, акрамя роднай. Але ж у мяне ёсць знаёмыя з Татарстана, з Чувашыі, Якутыі, і ў іх ёсць свая мова, яны яе ведаюць, але ніколі ёй не карыстаюцца. Гэта наколькі ж трэба было сур’ёзна займацца ідэалагічнай апрацоўкай некалькіх пакаленняў, каб людзі перасталі карыстацца сваёй мовай…

— Як вы лічыце, народ Расіі — ахвяра рэжыма ці суб’ект агрэсіі?

— Я шмат пра гэта думаю. Верагодна, ахвяра. Я разумею, як гэта — выйсці на мітынг. У мяне ёсць знаёмы, ён навуковец, і праз тое, што ён выходзіў на мітынгі, яго не дапускаюць да пэўных навуковых канферэнцый. Гэта, вядома, не горшае, што магло здарыцца.

Я добра разумею, што тыя, хто выходзяць, рызыкуюць сваёй кар’ерай, сваім жыццём… Але ж калі знаходзішся ва Украіне і бачыш, што тут адбываецца, калі чытаеш пра Бучу, пра ўсход Украіны, вельмі цяжка трымаць у галаве, што Расія, на самой справе — ахвяра. Бо ну як можна прачытаць гісторыю з Бучы і застацца сядзець дома? Падаецца, што калі пра такое даведваешся, трэба ўзняцца і пайсці на плошчу.

— Юля, ці ёсць у вас нейкі план на бліжэйшую будучыню?

— Я збіраюся паехаць у Еўропу на нейкі час, таму што ў Кіеве ўжо больш-менш спакойна, у Вадзіма ёсць праца, а мне ўжо вельмі патрэбна неяк падыхаць спакойна. Але ж і страшна — а што будзе, калі мяне не пусцяць назад? Калі ў Кіеве зноў нешта пачнецца, а там Вадзім? І галоўны страх — што Вадзіма забяруць на фронт — я не ведаю, як гэта перажыву. Зараз ён вельмі актыўна займаецца валанцёрствам, перадае на фронт запчасткі для вайсковых аўто, але калі проста пойдзе ваяваць, я не змагу знайсці сабе месца.

— Глабальна вы спадзяецеся звязаць сваё далейшае жыццё з Украінай?

— Так. Я дакладна веру ў тое, што Украіна выстаіць. Украінцы — занадта свабодалюбівы народ, я не ўяўляю сабе акупацыю Украіны. Збіраюся ўсё ж атрымаць украінскае грамадзянства. Мне не шкада развітвацца з расійскім пашпартам, таму што ў мяне ніколі не было такой думкі ўнутры, што вось я — расіянка і ганаруся гэтым. Я заўсёды ганарылася сваім родным горадам — Валгаградам, і для мяне радзіма — гэта ён. А Расія нейкая занадта вялікая, розная, вельмі складана сябе асацыяваць з гэтай краінай. Таму пашпарт заўсёды быў для мяне толькі афіцыйнай паперкай, а зараз з гэтай паперкай яшчэ і занадта складана жыць.