Дэкан МДУ: Надыходзіць клінічная смерць расійскай эканомікі
Доктар эканамічных навук, дэкан эканамічнага факультэта МДУ імя М.В. Ламаносава Аляксандр Аўзан распавёў аб тым, у якой сітуацыі знаходзіцца расійская эканоміка, як яе рэанімаваць і на што рабіць стаўку ў будучыні.
«Цяпер надыходзіць клінічная смерць эканомікі. Гэта стан, калі спыняецца эканамічнае сэрца — інвестыцыйны матор. Запаволенне ідзе з 2011 года, гэта не стала нечаканасцю для эканамістаў. Санкцыі, падзенне коштаў на нафту толькі абвастрылі і паскорылі тое, што ўсё роўна б адбылося», — распавёў Аўзан сайту Harvard Business Review.
«Расія 50 гадоў, з 1965 года, з адкрыцця Саматлора — найбуйнейшага ў РФ нафтавага радовішча — змагалася з жаданнем выйсці на пенсію. Радовішча было адкрыта ў той момант, калі спрабавалі праводзіць касыгінскія эканамічныя рэформы. І ўлада вырашыла: бог з імі, з рэформамі, калі ёсць нафта. З тых часоў гэтае рашэнне неаднаразова узнаўлялася рознымі ўладамі краіны. Сем-восем гадоў таму эканамісты, якія працавалі над «Стратэгіяй 2020», дружна сказалі: «Сыравінная мадэль сыходзіць, унутраны попыт недастатковы, таму трэба мяняць мадэль, інакш адбудзецца незваротнае». Гэта незваротнае і адбываецца», — упэўнены эканаміст.
На думку Аўзана, ёсць два спосабы ажывіць расійскую эканоміку.
Першы — правесці структурныя рэформы, стварыць прывабны інвестыцыйны клімат, і тады пачне працаваць магніт, які прыцягвае прыватныя інвестыцыі, айчынныя і замежныя.
«Гэта курс, на якім настойваюць ўрад і Цэнтральны банк Расіі. Я лічу, што рабіць гэта трэба, але эфекту не будзе: для таго, каб прыцяклі інвестыцыі, недастаткова палепшыць інвестыцыйны клімат. Таму што ідзе вайна — халодная, эканамічная, якая перыядычна ўспыхвае, і гарачая — зусім не ў рамках грамадзянскай вайны ва Украіне, — усё значна шырэй і больш сур’ёзна. Гэты факт рэзка супярэчыць ліберальнаму эканамічнаму курсу ўрада. Калі дзейнічае рэжым санкцый, якія могуць быць замежныя інвестыцыі?! Плюс вайна — гэта заўсёды рызыкі для айчынных інвестыцый: незразумела, чаго чакаць і што будзе», — лічыць эканаміст.
Другі спосаб лячэння эканомікі — ўкід дзяржаўных інвестыцый.
«На жаль, іх значна менш, чым уяўляецца многім, таму што мы не павінны разглядаць рэзервы Нацыянальнага банка як крыніцу такіх інвестыцый: яны патрэбныя толькі для падтрымання макраэканамічнай стабільнасці. Сёння дзяржінвестыцыі могуць скласці, па розных разліках, ад сямі да дзевяці трыльёнаў рублёў, і гэта зусім не шмат. Да крызісу гадавыя інвестыцыі ў Расіі былі 15 трыльёнаў, так што цяперашніх сродкаў не хопіць і на год. Акрамя таго, дзяржаўныя інвестыцыі — гэта нешта накшталт электрашоку, стымуляцыя сэрца. Яно пачне стукаць, але потым зноў можа спыніцца», — кажа навукоўца.
Калі рабіць масавы ўкід дзяржаўных інвестыцый, напэўна прыйдзецца ўводзіць валютныя абмежаванні па перыметры, інакш грошы знікнуць — іх хутка і непрыкметна паглыне сусветны рынак. Ўвесці гэтыя абмежаванні прасцей, чым спыніць халодную вайну. Яны не закрануць насельніцтва, канвертавання — толькі руху капіталаў. Але гэта ўсё роўна дрэнна: калі ўсіх ўпускаць і нікога не выпускаць, інвестараў не застанецца.
«Я перакананы, што метад ўкіду туды дзяржінвестыцый будзе ўжыты. Ці дасць ён вынік, невядома. Вядома, атрымаецца запусціць нейкія праекты, у асноўным інфраструктурныя, у тым ліку, можа быць, важныя для нашага самаадчування: космас, Арктыка. Удасца павысіць тэмпы росту — не да пяці адсоткаў, але да двух-трох да 2018 года. І ўсё. Калі не запрацуе пастаянны звязак дзяржаўных і прыватных інвестыцый, то тэмпы ўсё роўна ўпадуць — толькі рэзерваў ўжо не будзе. І мы апынемся ў той жа кропцы, але ў больш цяжкім становішчы», — лічыць Аўзан.
«Трэба ўкараняць складаныя схемы дзяржаўна-прыватнага партнёрства, ствараць спецыяльныя таварыствы для інвеставання ў інфраструктуру, каб пад гарантыі дзяржаўных грошай выпускаць аблігацыі і ўкладваць прыватныя грошы, напрыклад пенсійныя, пад дзяржаўныя гарантыі іх прыбытковасці. Гэта значыць сплятаць такія камбінацыі дзяржаўных і прыватных грошай, каб быў не толькі ўпырск адрэналіну, які прымушае сэрца біцца, але і пайшла падтрымка прыватных інвестыцый. Пры гэтым трэба скончыць вайну. Гэта задача не гуманітарная, не ваенна-палітычная, а эканамічная. Інакш, як бы мы ні паляпшалі клімат, мы не атрымаем для нашай прамысловасці дастатковых танных крэдытных рэсурсаў», — упэўнены эканаміст.