Кроў з вачэй. У Расіі выйшаў прапагандысцкі фільм «Сведка» пра «ўкраінскіх нацыстаў»

У расійскіх кінатэатрах 17 жніўня выйшаў фільм «Сведка» рэжысёра Давіда Дадунашвілі. Пра яго варта ведаць, каб уяўляць, якую карціну вайны ва Украіне ўкладвае ў галовы сваіх суайчыннікаў пуцінскі рэжым. Спойлер: рэальнасць у «блакбастэры» цалкам прыдуманая, чорнае называецца белым і наадварот. Цікава, ці будуць паказваць гэтую суцэльную «чарнуху» ў беларускіх кінатэатрах?

Паводле сюжэта бельгійскі скрыпач і яго менеджарка прыязджаюць у Маскву на музычны конкурс, знаёмяцца з украінскім алігархам і аказваюцца ў Кіеве — пасля чаго пачынаецца поўнамаштабная вайна. Ён становіцца сведкам бесчалавечных злачынстваў, якія, паводле сцэнару, здзяйсняюць украінскія вайскоўцы. У штабе, дзе яны катуюць галоўнага героя і мірных жыхароў, на сцяне вісіць залаты профіль Гітлера, а на стале ляжыць кніга «Mein Kampf». Пры гэтым палкоўнік УСУ цярпець не можа музыку Вагнера. Хутчэй за ўсё, пасля такога апісання вы не захочаце марнаваць дзве гадзіны на прагляд гэтага фільма — але калі вам цікава, на што яшчэ здольна расійскае прапагандысцкае кіно, пачытайце пераказ «Сведкі», які зрабіла «Медуза».

Бельгіец Даніэль Коэн — скрыпач. Ён прыехаў у Маскву на музычны конкурс, але вынікі яго мала турбуюць: ледзь сышоўшы са сцэны, ён спяшаецца патэлефанаваць свайму маленькаму сыну Нікаля. Хлопчык удакладняе ў бацькі, ці пагавораць яны на наступны дзень, — той пацвярджае, што ўсё ў сіле, і яны развітваюцца.

Коэн не змог перамагчы ў конкурсе, але ім зацікавіўся нейкі алігарх, які прадставіўся Львом Сахнавецкім. Скрыпач, зрэшты, не хоча бліжэй знаёміцца з прыхільнікам і даручае мець зносіны з ім сваёй менеджарцы Брыджыт.

— Наш народ п'е з гора часцей, чым з радасці, — звяртаецца Сахнавецкі да Брыджыт.

— Ваш народ? У сэнсе рускія? — удакладняе яна.

— Не. Я ўкраінец.

Алігарх запрашае яе і Коэна на прыватнае мерапрыемства ў Кіеве, запланаванае на вечар наступнага дня. Ён прапануе шчодры ганарар, а таксама абяцае даставіць іх у сталіцу Украіны на асабістым самалёце. Раніцай музыку і яго менеджарку сустракае ля ўзлётна — пасадачнай паласы моцны мужчына ў касцюме — памочнік Сахнавецкага Дзмітрый Паньчак.

Па прыбыцці ва Украіну Коэн тэлефануе сыну і папярэджвае, што не зможа пагутарыць з ім вечарам. Затое абяцае, што ўжо праз дзень вернецца дадому. Нікаля просіць бацьку прывезці яму «рускую шапку з вушамі». Скрыпач тлумачыць, што ён ужо не ў Маскве, а ў Кіеве.

— А дзе гэта? — не разумее дзіця.

— Гэта Украіна.

— А Украіна хіба не Расія?

Госці мерапрыемства Сахновецкага гутараць і п'юць пеністае, воддаль стаіць Паньчак.

— Дзмітро! — клікае яго адзін з гасцей. — Я думаў, ты ўжо там.

— Хутка, дружа, хутка, — адказвае Паньчак. — Кулак ўжо сціснуты. Засталося толькі даўбануць гэтым донбассцам, каб каціліся да самага Растова. Дый яшчэ далей — да маскалёў у госці. Давай за перамогу.

Сахнавецкі выхваляецца перад Даніэлем Коэнам сваім апошнім набыццём — скрыпкай Нікола Амаці коштам два мільёны даляраў — і просіць музыканта сыграць на інструменце. Бельгіец згаджаецца — яго выступ прыводзіць алігарха ў захапленне.

— Хлопцы, вось дзеля гэтага варта жыць! — усклікае ён. — Давайце мы вып'ем з вамі за мастацтва і за нашу перамогу.

— Яны п'юць за перамогу мастацтва? — удакладняе ў сваёй менеджаркі Коэн.

— Не, за нейкую сваю перамогу, — адказвае Брыджыт.

Калі скрыпач кладзецца спаць, раптам раздаецца грукат — над прыгарадам Кіева выбухаюць ракеты. Раніцай Коэн даведаецца ад Брыджыт, што Расія напала на Украіну. У бельгійскае пасольства ў Кіеве ён паехаць не можа, бо напярэдадні яно пераехала ў Львоў. Паньчак адпраўляе замежных гасцей у адзін са сталічных гатэляў. Коэну ўсё, што адбываецца, здаецца падазроным — ён патрабуе, каб кіроўца адвёз іх да Сахнавецкага, бо менавіта алігарх запрасіў скрыпача ва Украіну.

Расійскі імперыялізм у беларускай прапагандзе

Сяк-так дабраўшыся па перакрытых ваенных дарогах да офіса Сахнавецкага, Даніэль Коэн і Брыджыт даведваюцца, што алігарха ўжо няма ў краіне — ён паляцеў з сям'ёй у Ізраіль і не пакінуў ніякіх інструкцый для сваіх гасцей. Тым часам па мосце побач з офісам Сахнавецкага едуць танкі і іншая вайсковая тэхніка з украінскімі сцягамі.

Брыджыт беспаспяхова спрабуе датэлефанавацца да амбасады. Тады бельгійцы адпраўляюцца дадому да Паньчака. Той сустракае іх у камуфляжы і ў асяроддзі іншых вайскоўцаў, якія называюць яго «палкоўнік». Украінец у шаленстве і патрабуе, каб замежнікі адпраўляліся ў гатэль.

Па дарозе туды пачынаецца стральба, і Брыджыт з Коэнам бачаць першых забітых. На блокпосце іх не прапускаюць.

— Мы ж замежнікі! Нас павінны пускаць па-за чаргой. У рэшце рэшт, яны хочуць да нас у Еўрасаюз — яны павінны рваць свае дупы, каб паклапаціцца пра нас! — не вытрымлівае Брыджыт.

Са словамі пра тое, што ўкраінцам «трэба нагадаць, дзе іх месца», яна ідзе разбірацца з людзьмі ў камуфляжы. Брыджыт усчыняе скандал — людзям з аўтаматамі гэта не падабаецца. Іх з Коэнам хапаюць і прывозяць на нейкі склад, забіты скрынкамі з бытавой тэхнікай. Неўзабаве становіцца ясна, што гэта тэлевізары і пральныя машыны з гандлёвага цэнтра, якія людзі ў камуфляжы крадуць і дзеляць паміж сабой.

Замежнікаў прымаюць за шпіёнаў і на першы час вырашаюць замкнуць іх у склепе за кратамі. Брыджыт кліча на дапамогу — у адказ адзін з вайскоўцаў адмыкае дзверы, хапае бельгійку і выцягвае са склепа наверх, напяваючы песню «Ой чорна я сі, чорна». Коэн не бачыць, што робяць з яго менеджаркай, але чуе яе крыкі, галасы мужчын і гукі стрэлаў.

У падвал да Коэна заходзяць мужчыны ў куртках колеру хакі. Яны выпускаюць бельгійца, ён бяжыць шукаць Брыджыт — і знаходзіць яе цела: усё ў крыві, без адзення, на більярдавым стале, прыкрытае паліто. Побач — аголены труп мужчыны з татуіроўкай ў выглядзе нацысцкага арла на грудзях. На суседнім стале ляжаць шпрыцы і таблеткі, на сцяне вісіць украінскі сцяг.

На вуліцы бельгіец сустракае мясцовых паліцэйскіх — тыя гатовыя адвезці яго на чыгуначную станцыю, адкуль бежанцаў адпраўляюць на захад Украіны.

— Брыджыт. Яе згвалтавалі і забілі. Вы наогул збіраецеся з гэтым нешта рабіць? — звяртаецца ён да іх.

— А што з гэтым зробіш? Табе пашанцавала што опергрупа прыбыла да гэтых калядоўшчыкаў своечасова. У адваротным выпадку ляжаць табе побач з тваёй Брыджыт з бутэлькай у дупе.

Коэна давозяць да станцыі, разам з украінскімі ўцекачамі ён садзіцца на эвакуацыйны цягнік і адпраўляецца ў бок Львова. Неўзабаве цягнік спыняе мужчына ў камуфляжы з аўтаматам. У вагон заходзяць людзі, падобныя да вайскоўцаў, і на падставе праверкі дакументаў выганяюць усіх на вуліцу. Калі цягнік зноў адпраўляецца, скрыпач і яшчэ з дзясятак уцекачоў застаюцца на вуліцы — чаму іх не пусцілі назад у вагон, незразумела.

Праз некаторы час, пасля сустрэчы з яшчэ адной групай людзей у камуфляжы, Даніэль Коэн застаецца адзін. Па дарозе яго заўважаюць чарговыя вайскоўцы — яны вырашаюць забраць з сабой і павезці ў нейкі штаб (як высветліцца пазней, ён знаходзіцца ў выдуманым пасёлку Сямідзверы), дзе ён сустракае палкоўніка Паньчака. Той па-ранейшаму ў камуфляжы, на плячы ў яго нашыўка батальёна «Азоў». Ён пазнае музыканта і нават успамінае яго прозвішча.

— Куды падзелася Брыджыт? — цікавіцца ён.

— Брыджыт згвалтавалі і забілі такія ж людзі, як і вы тут. Вы тут усе забойцы! — адказвае Коэн.

Паньчаку гэта не падабаецца — ён перадае скрыпача свайму калегу Колю і просіць, каб той «пазнаёміў музыканта са сваім прафілакторыем». Коэна катуюць вадой і электрычнасцю і патрабуюць, каб той называў усіх украінскіх вайскоўцаў сэрамі. Да ўсталяванай пасярод памяшкання рашотцы прывязаны мужчына: ён ужо ўвесь у крыві, але спыняць катаванні вайскоўцы не спяшаюцца.

— Я ўкраінец! Слава Ўкраіне! Я галасаваў за Зяленскага! — крычыць мужчына.

— Ды хоць за Арастовіча, мне пох, — спакойна адказвае Коля і загадвае зноў пусціць ток.

Ні Дуніна, ні Марцінкевіча. Як Лукашэнка абраў «нацыянальнай ідэяй» канцэпт «рускага свету»

Пазней вайскоўцы збіраюцца на абед. Ім прыслужваюць палонныя жанчыны, якіх разам з дзецьмі прывялі ў штаб. Камандзіры п'юць са срэбных куфляў з камянямі, Паньчак загадвае Коэну сыграць на скрыпц «Червону каліну». Музыка падпарадкоўваецца — вайскоўцы падхопліваюць песню. Радкі маршу сечавых стральцоў напяваюць хлопец у футболцы з Гітлерам, байцы з нашыўкамі батальёна «Азоў» і мужчына з татуіроўкай чорнага вольфсангела на шыі. На стале перад Паньчаком ляжыць кніга «Mein Kampf».

Скончыўшы «Червону каліну», Коэн прапануе сыграць Вагнера. «Не-не, ніякага Вагнера. Мне гідзіцца гэтае імя», — перапыняе яго палкоўнік. Скрыпач прапануе выканаць Хорста Вёселя, але Паньчак зноў яго спыняе: «Жарты жартуеш? Думаеш, мы тут усе нацыкі? Хайль Гітлер і ўсё такое, так? Мы не нацысты, мы ваяры. І змагаемся за шчасце ўкраінцаў!»

Тады Коэн грае гімн люфтвафэ — у гэты момант замест фільма з'яўляецца архіўная хроніка з Еўрамайдана. Паньчак застаецца задаволены і ў якасці ўзнагароды абяцае захаваць бельгійцу жыццё.

— Вялікі аднойчы сказаў: той, хто хоча жыць, павінен змагацца, а той, хто змагацца не хоча ў свеце, дзе барацьба — аснова жыцця, такі не мае права на існаванне. Ты ж ведаеш, чые гэта словы? — Паньчак падводзіць Коэна да залатога барэльефа з профілем Гітлера.

— Але як жа сумленне? — пытаецца скрыпач.

— Няма ніякага сумлення, яго прыдумалі габрэі.

Таксама ў якасці ўзнагароды за музыку Паньчак прапануе Коэну выбраць жанчыну, з якой ён хацеў бы правесці ноч. Скрыпач не хоча, але, каб ад яго адсталі, паказвае на адну з палонных жанчын (як яе завуць — невядома). Незадоўга да гэтага Паньчак прыніжаў яе маленькага сына Мішу. Коэн кажа маці Мішы, што не будзе ні да чаго яе прымушаць.

Неўзабаве высвятляецца, што і жанчына,і яе сын добра гавораць на англійскай. Коэн збліжаецца з абодвума новымі знаёмымі. Аказваецца, калісьці іх сям'я жыла ў Аўдзееўцы, але некалькі гадоў таму бацька Мішы з'ехаў у Еўропу. Ён абяцаў пазней перавезці туды сям'ю, але ў выніку сустрэў іншую жанчыну.

Аднойчы раніцай у пасёлак заязджаюць машыны, з якіх ад асобы ўрада Украіны даносяцца заклікі ўсім мясцовым жыхарам эвакуявацца — нібыта едуць рускія, якія будуць забіваць усіх запар, не шкадуючы ні старых, ні жанчын, ні дзяцей. Коэн, Міша і яго маці прыходзяць да заяўленага месца. Вакол вакзала стаіць вайсковая тэхніка з украінскімі сцягамі.

На вакзале з'яўляюцца Паньчак і яго бандыты — у суправаджэнні карэспандэнта CNN. Палкоўнік патрабуе тых, хто сабраўся, не пакідаць будынак вакзала, таму што звонку можа быць небяспечна, і кажа на камеру, што яны «з пабрацімамі» ідуць на перадавую, каб змагацца з рускімі, якія атакуюць Украіну. Да Паньчака падбягае калега Коля і кажа, што трэба тэрмінова «валіць», таму што разведка засекла рускія самалёты, якія вось-вось удараць па мясцовасці. Вайскоўцы садзяцца па машынах і хутка кранаюцца з месца. У гэты момант у будынак вакзала прылятае ракета — выбух адлюстроўваецца ў вачах Коэна.

Паранены Коэн сядзіць на зямлі побач з разбураным вакзалам і трымае ў руках мішынага цацачнага мядзведзя. Бельгіец кантужаны, будынак гарыць, унутры-дзясяткі, калі не сотні загінуўшых. Зусім хутка да месца пад'язджаюць дзве ваенныя машыны з літарай V на дзвярах. Вайсковец з георгіеўскімі стужкамі на касцы і рукаве падбягае да Коэна, бярэ яго пад руку і вядзе ў машыну.

Праходзіць нейкі час. Коэн сядзіць у пасольстве Бельгіі ў Маскве і мае зносіны з сынам па відэасувязі, побач ляжыць плюшавы мядзведзь украінскага хлопчыка Мішы. Побач двое мужчын, мабыць, дыпламаты — абмяркоўваюць стан скрыпача.

— Рускі палон мала каму ідзе на карысць, — кажа адзін.

— Мяркуючы па яго аповядзе, у палоне ён як раз пабываў ва ўкраінцаў, — пярэчыць яго суразмоўца.

— Выключана, — круціць галавой першы.

Нарэшце, Коэн вяртаецца на радзіму. Ён ідзе па аэрапорце міма дзяўчат у белых худзі з плямамі бутафорскай крыві, у руках адной з актывістак — жоўта-сіні плакат, на якім напісана, што ўкраінцы маюць патрэбу ў дапамозе НАТА.

— Сэр, падтрымайце Украіну, калі ласка, — звяртаецца дзяўчына да скрыпача.

— Не! — рэзка адказвае ён.

— Кацап смярдзючы. Ды каб ты здох! І ўсе твае дзеці, і жонка, і ўсе твае сваякі. Гніда! — крычыць яму ўслед актывістка.

Коэн бачыць сына — Нікаля радасна бяжыць насустрач. Дзіця суправаджае член Еўракамісіі.

— Дазвольце выказаць наша захапленне вашай вытрымкай і самакантролем за тое, што вы перажылі ў рускіх падвалах.

Коэн адказвае, што не быў у рускіх падвалах.

— Разумею, тыповы стакгольмскі сіндром, — ківае чыноўнік.

Увечары Коэн прыязджае на здымкі ток-шоў пра расійскія вайсковыя злачынствы ва Украіне. Вядоўца анансуе інтэрв'ю з камандзірам паўстанцкага батальёна, дзякуючы якому «расійцаў удалося выбіць з тэрыторыі Сямідвераў». На экранах з'яўляецца Паньчак: ён распавядае, што рускія выкарыстоўвалі сваю «любімую тактыку — прыкрываліся жывым шчытом». Са слоў палкоўніка, расійскія вайскоўцы загналі цывільных на вакзал, але, даведаўшыся пра набліжэнне батальёна «Азоў», адступілі і выпусцілі ракету па будынку станцыі. На экранах у студыі шоў — кадры з мёртвымі Мішам і яго маці пад абломкамі.

Вядоўца просіць Даніэля Коэна расказаць пра злачынствы крамлёўскага рэжыму. «Я скажу вам, як усё было насамрэч. Я пазбавіўся там свайго слыху, але я не страціў там сваё сумленне», — адказвае скрыпач.

Фільм заканчваецца тэкстам пра тое, што ракетны ўдар па вакзале ў Краматорску (8 красавіка 2022 года), падрыў радзільні (9 сакавіка 2022 года) і драмтэатра (16 сакавіка 2022 года) у Марыупалі, а таксама масавыя забойствы ў Бучы і абстрэлы Данецка з Макееўкай — гэта злачынствы кіеўскага рэжыму. І Украіна знарок абвінаваціла ў гэтым Расію, каб «ачарніць яе ў вачах сусветнай грамадскасці». Затым з'яўляецца радок, што «Сведка» прысвячаецца памяці ўсіх загінулых.