Як разбураны Святагорск захоўвае памяць і плануе адрадзіцца

Манатоннае гудзенне генератараў, чэргі па гуманітарку, паралізаваныя вайскоўцы, якія смакуюць каву. У верасні ВСУ вызвалілі гарадок Святагорск Данецкай вобласці, які знаходзіўся ў акупацыі з чэрвеня. Цяпер тут украінскі глыбокі тыл.

Хлебны бізнес з чалавечым тварам

"Дзяўчынкі, ідзіце вазьміце хлеба! Гэта бясплатна!" — заахвочвае нас старэйшая спадарыня. Ад бясплатнага хлеба мы адмаўляемся, а вось у пякарню, дзе яго гатуюць, заязджаем.

Уладальнік пякарні і крамкі "Святохлеб" Арцём Падалка губляў свой дом двойчы. Упершыню — у Горлаўцы ў пачатку вайны, другі раз — тут, у Святагорску. Акупанты разбурылі яго дом, абрабавалі і разбілі маёмасць пякарні. На яе тэрыторыі пасьля дэакупацыі хапала працы сапёрам.

Увосень Арцём вярнуўся ў Святагорск адным з першых, калі нават на рацэ Северскі Данец яшчэ не было пантоннай пераправы. Пераправіўся на лодцы, ацаніў маштабы страт і ўзяўся за аднаўленне бізнесу. Аднак цяпер ён не толькі робіць выпечку на продаж, але і раз у тры дні раздае 300 боханаў хлеба для тых, каму ён больш патрэбны.

Падалка распавядае: аднавіць бізнес часткова дапамагла дзяржава, у прыватнасці, атрымалася перакласці пашкоджаны дах.

За мінулы год колькасць работнікаў на прадпрыемстве істотна скарацілася, таму многае даводзіцца рабіць самому. Напрыклад, праводзіць закупкі і развозіць хлеб.

Уладзімір Рыбалкін, ветэран АТА, у мінулым валанцёр і грамадскі актывіст, а цяпер кіраўнік ваеннай гарадской адміністрацыі, які нам праводзіць "экскурсію". Па словах Рыбалкина, цяпер у горадзе пражывае 620 чалавек (да вайны было 4,4 тыс.). З іх 40 дзяцей, сярод якіх 15 школьнікаў. Па Святагорскай абшчыне засталося прыкладна 1650 чалавек з 9680, сярод іх 227 дзяцей.

Новыя госці "Шэрвуд"

Едзем да іншага бізнэсу, які аднаўляецца пасля акупацыі. Рэстаранна-забаўляльны комплекс "Шэрвуд" у свой час быў папулярным і паспяховым. Па словах мясцовых, тут адпачывала эліта Данеччыны. На час акупацыі яе змянілі няпрошаныя госці. Цяпер жа асноўнымі наведвальнікамі з'яўляюцца ўкраінскія вайскоўцы, а таксама замежнікі, прадстаўнікі гуманітарных місій.

"На тэрыторыі жылі оркі, нашкодзілі. Цяпер сама ўладальніца гатуе стравы, — распавядае Рыбалкін. — Тут ужо запусцілі лазні, робяць піцу, абслугоўваюць вайскоўцаў".

"Спрабуем выжыць... неяк, — стрымана кажа Марына, саўладальніца "Шервуд". — Цяжка гэта назваць нейкім бізнесам. Таму што ў нас вельмі шмат разбурана шмат разрабавана. Мы хочам захаваць тое, што засталося".

У лепшыя часы "Шэрвуд" уключаў у сябе 47 гасцінічных нумароў, спа-комплекс, канферэнц-залу, рэстаран, тры басейны. "Улетку быў аншлаг, на лета нумары браніравалі яшчэ з зімы. З дзецьмі анімацыя ў нас была на ўзроўні турэцкай. А ў "нізкі" сезон — канферэнцыі, семінары", — распавядае гаспадыня.

З таго, што ўжо аднавілі пасля вызвалення горада ў "Шэрвудзе" — адзін рэстаран і адзін катэдж. На сёння тут прадастаўляюць паслугі харчавання, пражывання, сауны.

З тых месцаў, дзе мы пабывалі ў Святагорску, толькі ў "Шэрвудзе" ў кране была вада — тут прабілі свідравіну. А так па большай частцы ваду заводзяць машынамі, трэба набіраць.

"Меню ў нас цяпер 30 працэнтаў ад таго, што было, — кажа Марына. — Каб велізарнае меню рабіць, трэба вялікі асартымент прадуктаў пастаянна заказваць. Раней у нас працавала 80 чалавек у сезон. Кухараў — толькі ў мясным цэху шэсць чалавек, столькі ж у гарачым, і ў халодным. Адначасова з афіцыянтамі ў рэстаране працавала каля 20-25 чалавек. І такіх дзве змены. А цяпер у нас працуе адзін кухар, які стаў універсалам".

Падчас акупацыі тут жылі "ЛНРаўцы". Скралі ўсё, што маглі панесці, у тым ліку пасцельную бялізну, матрацы, мэблю, посуд, ровары.

Да ног туліцца сабака. "Ён глухі, кантужаны, яму 14 гадоў, — распавядае Марына. — Прыбіўся яшчэ ў самым пачатку, калі ўжо тут бамбілі. Калі мы з'ехалі, ён застаўся тут... Мы вярнуліся — ён усё яшчэ тут".

"Мы ўсім задаволеныя, у нас усё ёсць"

Кіраўнік адміністрацыі Уладзімір Рыбалкін паказвае горад: “Вось наша святагорская школа... Вось бачыце, яны танкам ламалі, проста каб знішчыць школу. У гэтым не было ніякага сэнсу... вунь Тарас Шаўчэнка абстраляны. Яны знішчалі ўкраінскую культуру. Гэта музычная школа, вясной з самалёта сюды ўдарылі ў 6 раніцы. Яе толькі адрамантавалі — амбасада Японіі...”

Ад музычнай школы яшчэ з тых часоў засталіся адны руіны.

На некаторых дамах вісяць старыя указальнікі вуліц — "Камсамольская", "1 Мая". Рыбалкін тлумачыць: усе яны даўно перайменаваны. Першая — У Саборную, другая — у Незалежнасці. Аднак сімвалічна, што там, дзе вісяць савецкія назвы, разбурэнняў істотна больш, а там, дзе прайшла дэкамунізацыя — адносна цалей.

У Святагорску ёсць "пункт нязломнасці". У ім — у асноўным школьнікі. Тут інтэрнэт і электрычнасць, дзеці ходзяць сюды на вучобу.

Цяпер да электрычнасці горад падлучаны на 90%. Для людзей, якія страцілі жыллё, горад арганізаваў часовае жыллё. Яго просяць не здымаць і не паказваць яго размяшчэнне.

Як і большасць мясцовых, людзі тут адкрытыя да зносін, аднак не любяць, каб іх фатаграфавалі і здымалі на відэа. Прычына — страх, што акупанты вернуцца і будуць пераследаваць тых, хто "засвяціўся" ў медыя.

Большасць жыхароў прытулку — выхадцы разбураных пяціпавярховак, таму суседзямі былі і раней. У кожнага тут ёсць свой пакой, на агульнай кухні людзі гатуюць, а ў агульнай гасцёўні глядзяць тэлевізар.

"Мы ўсім задаволеныя, у нас усё ёсць, мы ўдзячныя за тое, што нас прытулілі, — жыва кажа Кацярына Сарокіна, пенсіянерка. — У нас дамы разбітыя, пагарэлыя, кватэра пабітая. Засяліліся сюды адразу, як толькі з'явілася магчымасць. У канцы лістапада".

Ёсць тут і перасяленцы з больш "гарачых" кропак, якія не хочуць занадта аддаляцца ад родных краёў.

То тут, то там — чэргі, дзе раздаюць гуманітарку. То прадукты, то дзіцячыя цацкі.

Сярод місій, якія дапамагаюць жыхарам Святагорска — World Central Kitchen, яны кормяць каля 500 чалавек. У тыповым меню — талерка супу або баршчу, бутэрброд і гарачая гарбата.

Таксама тут працуюць "Лекары без межаў", "Медыцынскі корпус", Чырвоны Крыж і Міжнародны, і ўкраінскі.

Чытаць далей па спасылцы.