Пастухоў: Перамога роўная Свабодзе

Перамога падарыла СССР каля сарака гадоў адноснага міру — унікальна доўгага па мерках рускай гісторыі перыяду, на працягу якога Расія не была ўцягнута ў глабальныя ваенныя канфлікты. У тым ліку і таму, што ва ўладзе ўвесь гэты час знаходзіліся эліты, якія добра памяталі, што такое вайна. Таму Перамога — гэта мір. Гісторык і палітолаг Уладзімір Пастухоў у сваім тэлеграме разважае пра тое, чым стала перамога 1945 года для СССР і для ўсіх народаў, якія ў яго ўваходзілі.

 — Гэты дзень я пакінуў для таго, каб напісаць не пра вычварэнства гісторыі, а пра сапраўдную гісторыю — гэта значыць, пра гіганцкае рэальнае значэнне Перамогі, здабытай над рэальным фашызмам народамі СССР у саюзе з краінамі антыфашысцкай кааліцыі.

Гэта перамога, на мой погляд, мела дваякае значэнне — як пазітыўнае, так і негатыўнае — для лёсу Савецкага Саюза, а значыць, і ўсіх нас, якія працягваюць жыць у яго Айкумене, жадаючы ці не жадаючы сабе ў гэтым прызнавацца.

Галоўным пазітыўным следствам Перамогі стала пачуццё годнасці і самапавагі народа-пераможцы, якое рэзка вырасла за гады вайны. З франтоў да мірнага жыцця вярталіся зусім іншыя людзі, чым тыя, якія ішлі на фронт. З гэтым народам ужо нельга было абыходзіцца гэтак жа, як у 1937-м. Не было б перамогі — не было б ні 53-га, ні 56-га гадоў. Перамога спарадзіла Адлігу, Адліга спарадзіла пакаленне шасцідзясятнікаў, шасцідзясятнікі здзейснілі Перабудову, Перабудова падарыла дзесяцігоддзе Свабоды, а таксама незалежнасць народам СССР. Таму Перамога роўная Свабодзе.

Перамога паставіла на паўзу рускую рэвалюцыю і падарыла СССР каля сарака гадоў адноснага цывільнага міру, следствам якога стаў унікальна доўгі па мерках рускай гісторыі перыяд, на працягу якога Расія не была ўцягнута ў глабальныя ваенныя канфлікты. У тым ліку і таму, што ва ўладзе ўвесь гэты час знаходзіліся эліты, якія добра запомнілі, што такое вайна. Таму Перамога — гэта мір.

Але ў Перамогі быў высокі кошт. Гэта 27 мільёнаў загінулых, з якіх каля 9 мільёнаў на франтах — 13,5% і 4,5% ад усяго насельніцтва. У дачыненні да сённяшняга дня, гэта як калі б цяпер на вайне загінула 19 і 6,5 мільёнаў чалавек адпаведна. Ну накшталт як разам не стала Масквы і Піцера, і яшчэ сяго-таго па дробязі. Гэта гіганцкая дэмаграфічная варонка, як у колькасным, так і ў якасным вымярэнні, з якой СССР так і не змог выбрацца. Коратка адказ на пытанне, чаму распаўся СССР, павінен гучаць так: ён патануў у дэмаграфічнай варонцы, пакінутай вайной.

Расія надарвалася ў гэтай вайне, так і не здолеўшы паўнавартасна аднавіць свой чалавечы капітал. Да канца 1970-х гадоў яна стала захлынацца, а ў канцы 1980-х — пайшла на дно. Пасажыры ратаваліся па адзіночцы на надзіманых плоціках. З часам ім на гэтых плоціках стала цесна, і яны пачалі тапіць адзін аднаго вёсламі. Так пачалася новая вайна. Цана Перамогі аказалася занадта непасільнай для грамадства, і яно ўрэшце звалілася пад уласным цяжарам. Перамога як бы адкрывала для Расіі новыя ўнікальныя цывілізацыйныя магчымасці для развіцця, аднак абярнулася ў выніку цывілізацыйнай трагедыяй.

Гэтыя абодва бакі Вялікай Перамогі — гераічны і трагічны — на жаль, непарыўна звязаны адзін з адным. Перамога ў вайне спрыяла фарміраванню прататыпа нацыі «савецкага народа», і яна ж з-за сваёй празмернай цаны не дазволіла гэтаму прататыпу рэалізавацца, прывяла да развалу Савецкага праекта праз паўстагоддзя, пасля хвіліны яго найвышэйшай урачыстасці. Яна не падстава ні для пабедафіліі (у крайняй паталагічнай форме — пабедабесся), ні для пабедафобіі. Перамога — даўно ўжо ўсяго толькі наша памяць, і няма ніякай неабходнасці ў дзень памяці тыраніць асфальт гусеніцамі танкаў.