Узровень даверу да дзяржаўных медыя ўпаў, да незалежных — вырас

Змяніўся грамадскі парадак дня, але тое, як дзяржаўныя СМІ асвятляюць хвалюючыя краіну праблемы, спажыўцоў інфармацыі не задавальняе.

Беларусы сталі больш вызначана ставіцца да айчынных незалежных СМІ: павялічылася колькасць тых, хто не мае цяжкасцяў пры адказе на пытанне пра іх. Акрамя таго, вырас узровень даверу да іх і скараціўся — да дзяржаўных СМІ.
Як сведчыць красавіцкі апытанне «Беларускай аналітычнай майстэрні» (BAW, Варшава), колькасць рэспандэнтаў, якія цалкам давяраюць беларускім дзяржаўным і незалежным, а таксама расійскім СМІ, практычна ідэнтычна, бо разбежка ў інтэрвале ад 11,6% да 13,2% ўкладаецца ў рамкі традыцыйнай хібнасці.

Сацыёлагі прадугледжвалі некалькі варыянтаў адказаў. І калі ўзровень поўнага даверу, як бачым, амаль аднолькавы, то паўтоны опцыі «Давяраю толькі збольшага», як уяўляецца, у большай меры адлюстроўваюць сітуацыю, так як такі выбар робіць асноўная маса рэспандэнтаў.

І вось менавіта тут беларускія дзяржСМІ значна, на 7,1 і 9,8 працэнтных пункта адпаведна, саступаюць сваім канкурэнтам - беларускім недзяржаўным і расійскім СМІ.

Тонкасці тэрміналогіі

Варта адзначыць, што сацыёлагі выкарыстоўвалі тэрмін «беларускія афіцыйныя СМІ», а не «дзяржаўныя СМІ», што магло збольшага ўводзіць у зман удзельнікаў апытання (напрыклад, хтосьці мог падумаць, што гаворка ідзе пра зарэгістраваныя СМІ, а не самвыдат). Аналагічна тэрмін «беларускія незалежныя СМІ» прымушае задумацца, ці можна да гэтай катэгорыі аднесці апазіцыйныя выданні ці, напрыклад, які вяшчае на беларускую аўдыторыю тэлеканал «Белсат», які з'яўляецца падраздзяленнем грамадскага Польскага тэлебачання (Telewizja Polska, TVP).
Як ні дзіўна, але нават тэрмін «расійскія СМІ» можа выклікаць інтэрпрэтацыі, паколькі масавай беларускай аўдыторыі недаступныя расійскія федэральныя тэлеканалы «у чыстым выглядзе», але звыклыя і ўлюбёныя гібрыдныя каналы «НТВ-Беларусь» (кіруецца Белтэлерадыёкампаніяй), «РТР-Беларусь» (СТВ) і АНТ замест расійскага «Першага канала».
Пасля таго як Масква адмовілася ад сезоннага часу і апынулася з Мінскам у адным гадзінным поясе, прэзідэнт Беларусі віншуе суайчыннікаў з Новым годам з усіх телекнопок, у тым ліку і «расійскіх». Іншая справа, што нават па дадзеных беларускіх дзяржідэолагаў доля расійскага кантэнту ў беларускіх СМІ даходзіць да 65%.

Паварот да недзяржаўных СМІ

Зрэшты, так ці інакш рэспандэнты гэтыя шарады з тэрмінамі неяк вырашаюць для сябе, і можна зрабіць дапушчэнне, што гаворка ідзе пра давер да прадуктаў дзяржаўных, недзяржаўных і расійскіх СМІ, а таксама — што ўдзельнікі апытання ў стане іх адрозніваць.
І вось тут найбольш цікава змяненне стаўлення да недзяржаўных СМІ: за перыяд з 2014 года амаль удвая — з 19% да 11,8% — зменшылася доля рэспандэнтаў, якія ня могуць даць адказ ці не мелі свайго адказу адносна гэтай катэгорыі медыя. Адначасова лік апытаных, якія ў той ці іншай меры давяраюць недзяржаўным СМІ, павялічылася з 59% да 73%, у той час як у дзяржСМІ гэты паказчык зменшыўся з 77% да 66,7%. Для параўнання: аналагічны паказчык расійскіх СМІ за гэты перыяд змяніўся мала - з 72% да 74,9%.

Аўдыторыя хоча адэкватнай падачы гарачых тым

Такім чынам, апытанне фіксуе тэндэнцыю развароту часткі аўдыторыі да недзяржаўных СМІ.
У інтэрв'ю thinktanks.by сацыёлаг Андрэй Вардамацкі высунуў гіпотэзу, што такі вынік апытання выкліканы рэзкім супярэчнасцю паміж бачным малюначкам быцця і тым, як яго адлюстроўваюць дзяржСМІ:
«Узровень даверу да медыя залежыць ад дыстанцыі паміж рэальнасцю і малюначкам альбо інтэрпрэтацыяй падзеі. І вось гэтая дыстанцыя паміж рэальнасцю і малюначкам стала ўспрымацца як вельмі вялікая. І гэта адбылося ў момант падзей 25 сакавіка. Дыстанцыя паміж тым, што людзі бачылі, і тым, што ім падавалася, рэзка вырасла. Таму адбылося абвальванне ўзроўню даверу да дзяржаўных СМІ».
Калі гэта так, то тэхналагічна прычына таго, што знізіўся давер да дзяржСМІ, ляжыць не ў змене якасці іх медыяпрадукту. Верагодней за ўсё, справа ў тым, што змяніўся грамадская парадак дня.
Значную частку аўдыторыі хвалявала несправядлівасць дэкрэта № 3 «Аб папярэджанні сацыяльнага ўтрыманства», а дзяржСМІ між тым супакойвалі запэўненнямі ў адсутнасці сур'ёзных праблем або абвальваліся на «пятую калону», якая, маўляў, каламуціць ваду.
Недзяржаўныя медыя хваравітую праблему не ігнаравалі, давалі магчымасць выказацца пацярпелым ад дэкрэта і актыўна асвятлялі хвалю масавых пратэстаў, якія пракаціліся па рэгіёнах Беларусі ў лютым-сакавіку 2017 года.
Самае вялікае разыходжанне ў малюнках дзяржаўных і недзяржаўных СМІ здарылася пры асвятленні падзей 25 сакавіка, калі кіруючы рэжым блакаваў цэнтр Мінска, зладзіў своеасаблівы парад паліцэйскіх сіл і затрыманне каля 700 чалавек — прыкладна столькі ж, як пры разгроме Плошчы 19 снежня 2010 года.
Аднак асноўны ньюсмейкер Беларусі Аляксандр Лукашэнка ў красавіку-маі пераключыў увагу на іншыя тэмы (напрыклад, калі трэба пачынаць заняткі ў школе — у 8 ці 9 гадзін, як паправіць справы ў хакеі). Да таго ж у цяперашняй летне-адпускной праблематыцы дыстанцыя паміж асабістай парадкам дня асноўнай масы жыхароў краіны і тым, як яе адлюстроўваюць дзяржСМІ, можа апынуцца не такі ўжо вялікі. Адпаведна, узровень даверу да іх можа паправіцца.

Расце ўплыў блогаў і сацсетак

Зрэшты, мадэль аднабаковага вяшчання, знаёмая дзяржаўным прапагандыстам па савецкай практыцы, ужо не адлюстроўвае сучасную камунікацыйную сітуацыю, калі ў блогах і сацыяльных сетках раўнапраўна канкуруюць і рэдакцыі, і асобныя журналісты, і любы чалавек, якому ёсць што сказаць.
У гэтым плане паказальна, што міліцыя склала на гомельскага видеоблогера Максіма Філіповіча рапарт, у якім сказана, што «з улікам росту папулярнасці свайго канала Філіповіч фактычна падмяняе сабой дзяржаўныя СМІ, у тым ліку па фармаванні грамадскай думкі сярод грамадзянаў Беларусі».
Красавіцкі апытанне BAW паказаў, што 42,4% жыхароў Беларусі даведаюцца навіны і інфармацыю з блогаў і сацыяльных сетак. Гэты паказчык ніжэйшы ва ўсіх кантраляваных дзяржавай каналаў масавай камунікацыі, акрамя тэлебачання — з госТВ чэрпаюць навіны 71,3% апытаных. Другую пазіцыю пасля «зомба-скрыняў» ў якасці крыніцы інфармацыі займае «сарафаннае радыё» (знаёмыя і сваякі рэспандэнтаў) — 62,1%.
Беларусь рухаецца ў сусветным трэндзе, калі ўзмацняецца значэнне міжасобаснай камунікацыі як крыніцы фарміравання інфармацыйнай карціны дня і зніжаецца ў гэтым плане ролю традыцыйных СМІ. Праўда, беларускі тэлевізар пакуль трымае даволі высокую пазіцыю, але відавочна, што гэта часова, бо ўсё больш маладых людзей калі і глядзяць тэлепраграмы, то па спасылках сваіх фрэндаў у сацсетках
Пры гэтым, як сведчыць MediaMetrics, беларусы значна радзей спасылаюцца ў сацсетках на дзяржаўныя, чым на недзяржаўныя СМІ (з дзяржСМІ толькі ў інфармагенцтвы БЕЛТА часам знаходзяць што абмеркаваць — і, адпаведна, дзеляцца спасылкай). Давер цяжка заслужыць, але лёгка страціць.
Паводле naviny.by