«Праўды ніколі не было, і цяпер не будзе»

Сёння ў Мінску пачаўся суд над фігурантамі так званай «справы студэнтаў». Па ёй праходзіць дванаццаць чалавек, якія знаходзяцца ў СІЗА ўжо больш за шэсць месяцаў.

Дзесяць студэнтаў пяці мінскіх ВНУ, выкладчыцу БДУІР і выпускніцу медыцынскага ўніверсітэта вінавацяць у арганізацыі дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак (частка 1 артыкула 342 КК) і ў злачынстве, якое было здзейснена групай асоб па папярэдняй змове (ч. 2 прт. 17 КК). Справу разглядае суддзя Марына Фёдарава ў Доме правасуддзя.

Яшчэ за паўгадзіны да пачатку пасяджэння каля Дому правасуддзя сабралася каля сотні чалавек, якія прыйшлі падтрымаць студэнтаў. У будынак суда пускалі толькі сваякоў і журналістаў. Аднак каля залы суда тых, хто здолеў патрапіць у будынак, чакаў яшчэ адзін турнікет і дагляд. У выніку, у залу суда дазволілі зайсці толькі блізкім сваякам падсудных — па два родных на аднаго палітвязня. Ніводнага з незалежных журналістаў у залу суда не пусцілі.

Не ўдалося трапіць у спіс блізкіх сваякоў і некаторым бабулям і дзядулям палітвязняў. Бабуля Касі Будзько Кацярына Антонаўна не вытрымала: расплакалася перад турнікетам і доўга ад яго не адыходзіла, прасіўшы прапусціць яе да ўнучкі. Але дзеверы ў залі ўжо зачыніліся.

— Праўды ніколі не было, і цяпер не будзе, — плача Кацярына Антонаўна. — Я 73 гады пражыла, таму ведаю, пра што кажу.

Кацярына Антонаўна распавядае, што фігуранты справы не ведаюць адно аднаго. А Кася сустрэне сваё дваццацігоддзе — 25 траўня — за кратамі.

— Яна ж памочніцай нам была… Мы спецыяльна папрасілі яе прыехаць з Гродна. Яна з трэцяга курса ўніверсітэта перавялася сюды, у БДПУ. І вось, прыехалі, яе забралі, а нам выламалі дзверы…

Праз некаторы час бабулю ўсё ж праз турнікет прапусцілі… Але не ў залу суда, а на лаўку, якая знаходзіцца побач з кабінетам.

Таццяна і Ганна вельмі просяць пусціць іх у залу суда. Яны — сяброўкі Вікі Гранкоўскай, студэнткі БНТУ. Віка — сірата, з блізкіх у яе ёсць бабуля, але яна жыве ў вёсцы ў Дзятлаўскім раёне. Дзяўчаты ўвесь час перадаюць Віцы перадачы, пішуць лісты… У залу суда пасля дзяўчат усё ж такі прапусцілі. Аднак як быць далей — яны не ведаюць, бо перакананы, што ў залу суда сёння яны патрапілі нейкім цудам.

Тым часам на вуліцы перад будынкам суда пачаліся затрыманні сярод тых, хто прыйшоў падтрымаць вязняў. Вядома, што затрымалі не менш за 14 чалавек. Сярод іх — палітык Анатоль Лябедзька і журналістка Tut.by Любоў Каспяровіч. У хуткім часе каля Дома правасуддзя людзей не засталося.

Пачаўся суд па «студэнцкай справе». Журналістаў не пусцілі. Ёсць затрыманыя

Прыйшлі падтрымаць падсудную выкладчыцу БДУІР Вольгу Філатчанкаву некаторыя з яе студэнтаў. Насця распавядае, што для яе Вольга Філатчанкава заўжды была любімай выкладчыцай: «Усе шэсць месяцаў я думаю толькі пра яе і пра тое, як ёй можна дапамагчы». У першых лістах, якія выкладчыца пісала сваім студэнтам, яна вельмі хвалявалася за адзнакі за лабараторныя працы, якія засталіся ў яе. «Яна заўжды была бойкая, — кажа Насця. — Магчыма, гэтым яна і спадабалася мне: кажа тое, што думае».

Падчас перапынку сын Вольгі Іван распавёў, што ў судзе ўжо пачалі зачытваць абвінавачванні, праўда, разабраць нешта было цяжка. Падсудныя знаходзіліся ў залі суда ў двух клетках: у адной было восем чалавек, у другой — чатыры.

— Я не бачыў, каб нехта там быў прыгнечаны, — прызнаецца Іван. — Усе проста заззялі, калі пабачылі родных.

На пачатку суда адвакаты агучылі тры хадайніцтвы. Адвакат Іллі Трахтэнберга хадайнічаў аб спыненні справы ў сувязі з неаб’ектыўнымі абвінавачваннямі — яно было адхілена. Вольга Філатчанкава з адвакатам хадайнічала аб змяненні меры стрымання для студэнтаў на хатні арышт. І гэтае хадайніцтва адхілілі.

— Я адчуваю гонар за маці, — дзеліцца Іван. — Усе былі захопленыя яе хадайніцтвам за студэнтаў. Надзея, як кажуць, памірае апошняй, але ў большасці сваёй мы гатовыя да горшага. Учора мне прыйшоў ад яе апошні ліст. Яна папярэдзіла мяне, што будзе сядзець у клетцы. Прасіла, каб я гэтага не пужаўся.

Іван па выніках першых гадзін судовых разбіральніцтваў кажа, што абвінавачванні на кожнага падсуднага нібыта напісаны пад капірку: «Такое адчуванне, што мяняюцца толькі прозвішчы, даты і ўстановы адукацыі».

На ганку падчас перапынку стаяла маці Ягора Канецкага Ала. Яна была разам з бабулямі і дзядулямі Ягора, якіх таксама не пусцілі ў залу суда.

— Я першы раз за паўгода пабачыла сына! — плача Ала. — А так, сяджу на карвалоле. Ягор на судзе жэстам папрасіў зняць маску, каб мог пабачыць мяне… А перад судом напісаў, каб я набыла букет кветак сабе ад яго.

Маці і сястра Марыі Каленік — Вольга і Паліна, калі выйшла з залі суда, сказалі, што схадзілі нібыта ў тэатр.

— Апошнія вынесеныя выракі паказваюць, што, хутчэй за ўсё, будуць даваць тэрміны, — кажа Паліна. — Але ведаеце, яны ў клетках выглядаюць больш вольныя, чым мы тут!

Згодна з папярэдняй інфармацыяй, судовыя пасяджэнні будуць цягнуцца да 7 чэрвеня. Усім фігурантам справы пагражае да трох гадоў пазбаўлення волі.

Студэнты ў турме. Пра «чорны чацвер», скрадзеную маладосьць і суд

* * *

12 лістапада маладых людзей затрымалі супрацоўнікі КДБ. Усяго ў справе 12 абвінавачаных, большасці з іх — ад 19 да 24 гадоў. Усіх іх — Анастасію Булыбенка, Вікторыю Гранкоўскую, Яну Арабейка, Марыю Каленік, Касю Будзько, Ксенію Сырамалот, Таццяну Якельчык, Іллю Трахтэнберга, Ягора Канецкага, Глеба Фіцнера, Алану Гебрэмарыям, Вольгу Філатчанкаву — праваабаронцы прызналі палітычнымі вязьнямі. Фота аўтара