Расійскі бізнэс паглынае беларускі рынак, пакуль чыноўнікі разводзяць рукамі
На чым зарабляюць грошы расійскія мільярдэры? На вайне і экспансіі ў іншыя краіны, піша Мікалай Субошыч на партале «Наше мнение». І Беларусь для іх — самы блізкі рынак.
Фота: Pavlo Gonchar/SOPA Images/Zumapress/picture alliance
Са 125 расійскіх мільярдэраў, прадстаўленых у апошняй версіі рэйтынгу «Forbes», звыш 40 маюць актывы і вядуць бізнэс на тэрыторыі Беларусі. За два апошнія гады колькасць доларавых нуварышаў з Расіі, якія інвеставалі ў беларускую эканоміку, вырасла на чвэрць, а аб'ёмы накіраваных у яе асобныя сектары рэсурсаў — больш чым на траціну. Беларускія ўлады, аднак, не задавальняе «якасць» іх укладанняў.
Незадаволенасць інвестыцыйным падыходам, які змяніўся, на сустрэчы з Міхаілам Мішусціным нядаўна агучыў, разважаючы пра расійскія інвестыцыі ў Беларусь, прэм'ер-міністр Беларусі Раман Галоўчанка.
Глядзіце таксама
«Якасныя характарыстыкі гэтых інвестыцый, на маю думку, таксама пакідаюць жадаць лепшага. Доля ўдзелу расійскіх інвестараў у капітале — толькі 2% ад усяго аб'ёму прамых інвестыцый з Расіі. А ў структуры прамых замежных інвестыцый нарошчваецца доля даўгавых інструментаў і зніжаецца доля рэінвеставання», — заявіў ён.
Чым незадаволены Мінск, які летась прыцягнуў у сваю эканоміку USD 5,1 млрд. з Расіі — на USD 1,2 млрд. больш, чым годам раней?
Безальтэрнатыўны падыход
Вайна ва Украіне і міжнародныя санкцыі не сталі крытычнымі для стану большасці прадстаўнікоў расійскага бізнэс-істэблішменту. Больш за тое, па выніках мінулага года «Forbes» зафіксаваў гістарычны рэкорд. За 2023 год колькасць мільярдэраў з расійскімі пашпартамі вырасла са 110 да 125, і гэта самы высокі вынік за ўсю гісторыю складання спісу найбагацейшых бізнэсменаў свету. Гэтая лічба магла быць і большай, але цэлая група прадпрымальнікаў адмовілася ад расійскага грамадзянства і цяпер прадстаўляе ў «Forbes» іншыя краіны.
Свае капіталы фігуранты спісу ў гэтым перыядзе нарошчвалі за кошт заняцця ніш заходніх кампаній, якія сыходзяць з Расіі, атрымання ваенных заказаў і выхаду на альтэрнатыўныя рынкі. У лік апошніх увайшлі краіны Цэнтральнай Азіі, Блізкага Усходу, Афрыкі. І, прадказальна, сярод першых — Беларусь.
Глядзіце таксама
Трыццацігадовы бэкграўнд краіны, якая з'яўляецца галоўным хаўруснікам Расіі, заўсёды дазваляў расійскаму бізнэсу атрымліваць дадатковыя бонусы на беларускім рынку. Рост палітычнай залежнасці Мінска ад свайго саюзніка, які пачаў павялічвацца пасля падаўлення пратэстаў у 2020 годзе і далучэння да агрэсіі супраць Украіны ў 2022-м, зняў практычна ўсе перашкоды на шляху ўстанаўлення татальнай падпарадкаванасці мясцовай эканомікі расійскаму капіталу. Дзяржаўны, буйны і з нядаўніх часоў і сярэдні прыватны бізнэс, скарыстаўшыся адсутнасцю ў Мінска альтэрнатыў, практычна дамогся ў рамках адноўленага «саюзнага будаўніцтва» ліквідацыі апошніх пратэкцыянісцкіх заслон, што доўгі час перашкаджалі яму ў экспансіі. У тым ліку ў тыя нішы, якія раней былі выключна «дойнай каровай» беларускага бюджэту і вузкай групы набліжаных да беларускай улады бізнэсменаў.
Выбарчая стратэгія
За гэтыя гады расійскі бізнес атрымаў права самому выбіраць прывабныя для капіталаўкладанняў сферы і прадпрыемствы. І падыходзіць да гэтага вельмі выбарча. Замест таго, каб па «рэкамендацыях» купляць або крэдытаваць стагнуючыя гіганты, якія дасталіся ў спадчыну ад СССР, упор зроблены на ўнікальных у сусветным і рэгіянальным маштабах вытворчасцях, высокатэхналагічнай сферы і галінах з хуткай абарачальнасцю капіталу.
Як правіла, для дзяржаўных інвестараў з Расіі гэта прадпрыемствы, якія альбо не маюць аналагаў там і ў дружалюбных ёй дзяржавах, альбо тыя, канчатковым спажыўцом прадукцыі якіх з'яўляецца расійскі ваенна-прамысловы комплекс.
Буйны і сярэдні прыватны бізнэс аддае перавагу IT-галіне, e-commerce, традыцыйнай розніцы, а таксама, як апошні інвестыцыйны павеў, мясцовай фармацэўтыцы. Як пацвярджэнне, з каля 10 новых «форбсаўскіх» расійскіх мільярдэраў, якія за апошнія пару гадоў прыраслі актывамі ў Беларусі, абсалютна ўсе выбралі вышэйпаказаныя напрамкі.
Яшчэ адзін трэнд, які вылучаецца ў апошні час і таксама вядзе да незадаволенасці. Расійскі бізнес, валодаючы больш магутнай базай (фінансавай, маркетынгавай і г. д.), імкнецца ў сегменты, дзе беларуская дзяржава страціла або страчвае свае кіраўніцкія кампетэнцыі.
Глядзіце таксама
Гэта, напрыклад, ужо выяўляецца на мясным рынку, на якім расійскія кампаніі ўжо сталі галоўнымі замежнымі пастаўшчыкамі і адваявалі істотную долю ў мясцовых вытворцаў. Расійскія вытворцы малочных прадуктаў за апошні год спынілі экспансію канкурэнтаў з Беларусі на ўласным рынку і цяпер робяць сур'ёзныя намаганні для замацавання на беларускім рынку.
Інтэграцыйная рыторыка не перашкодзіла расійцам адмовіць хаўрусніку на ўсе яго спробы паўдзельнічаць у распродажы заходніх актываў на тэрыторыі Расіі. «МАЗу» ў выніку так і не аддалі завод «Volvo» ў Калузе. А вось 90% кампаній, якія пакінуў заходні капітал у Беларусі, дасталіся расійцам.
Менавіта змяненне інвестыцыйнай стратэгіі і тактыкі расійцаў у бок прагматычнасці выклікае незадаволенасць беларускіх уладаў. Раней расійскія інвестыцыі ўспрымаліся імі як частка платы за лаяльнасць, і тыя прывыклі распараджацца імі па сваім меркаванні і ўжо тым больш не даваць справаздачу за іх. Але, падобна, што часы змяніліся.