Разбурэнне Кахоўскай ГЭС: таксіны і атручаная рыба ў Чорным моры, ад якой гінуць дэльфіны

Каля 50% мідый, старэйшых за 3 гады, загінулі непасрэдна ля адэскіх берагоў, кажуць навукоўцы. Выбух на Кахоўскай ГЭС і экалагічная катастрофа, якую справакавала руйнаванне дамбы, закранула і акваторыю суседніх дзяржаў. Ці палепшыцца сітуацыя летам наступнага года?

Цяпер, нават праз 5 месяцаў пасля тэракту на плаціне Кахоўскай ГЭС, у Чорным моры застаецца шмат таксічных рэчываў, якія атручваюць рыбу, піша www.unian.ua.

Пра гэта распавёў дырэктар Украінскага нацыянальнага цэнтра экалогіі мора Віктар Каморын. Ён нагадаў, што з-за выбуху на плаціне Кахоўскай ГЭС у марскую ваду трапіла велізарная колькасць таксічных рэчываў — металаў, хлорарганічных рэчываў, нафты і інш.

«Мы даследавалі насельнікаў Чорнага мора — мідый, кефалей, парэшткі дэльфінаў, якія былі знойдзены ля берагоў Адэсы, і ўбачылі, што ў некаторых выпадках канцэнтрацыя гэтых рэчываў у сотні і тысячы разоў перавышала дапушчальную», — сказаў эксперт.

Ён удакладніў, што таксічныя рэчывы, якія трапілі ў мора, пачалі назапашвацца ў звёнах трафічнага ланцуга (сукупнасці ўзаемаадносін паміж рознымі групамі арганізмаў). Адпаведна, спачатку яны з’явіліся ў мідыях, заапланктоне, а потым апынуліся ў арганізмах рыб і дэльфінаў.

«Больш за тое, у страўніку аднаго з дэльфінаў, які быў знойдзены мёртвым і даследаваны, мы ўбачылі шмат непераваранай рыбы. Гэта значыць, гэты дэльфін актыўна паляваў на гэтую рыбу перад смерцю, і толькі пасля атрымання вялікай колькасці атрутных рэчываў разам з ёй загінуў. Таму, на жаль, я не магу сказаць, што гэтыя атрутныя рэчывы кудысьці падзеліся...» — сказаў Каморын.

Ён дадаў, што частка атруты разышлася па ўсім Чорным моры, але частка засталася ў Днепра-Бужскім лімане і ў Адэскай бухце.  

«Варта адзначыць, што сітуацыя з забруджваннем Чорнага мора ў раёне адэскага ўзбярэжжа таксама адрозніваецца ў залежнасці ад умоў надвор'я. Напрыклад, калі вецер дзьме з Днепра-Бужскага лімана ў бок Адэскай затокі, мы назіраем вялікую колькасць атрутных рэчываў тут…» — сказаў навуковец

Акрамя таго, калі штармавыя вятры, усе рэчывы, якія адклаліся на дне, зноў трапляюць у марскую ваду — у экасістэму, дзе зноў, яшчэ больш, уплываюць на насельнікаў мора.

Каморын таксама пракаментаваў сітуацыю, калі ў канцы лета людзям дазволілі купацца ў моры. Паводле яго слоў, калі вятры былі нейтральнымі (не вельмі моцнымі) і не з боку згаданага лімана, таксічныя параметры вады паляпшаліся. У той жа час пры пэўных вятрах вучоны не рэкамендуе купацца на мясцовым узбярэжжы.

«Я таксама не раю ўжываць морапрадукты, рыбу, якую вылавілі каля адэскага ўзбярэжжа. Таму што, на жаль, у ёй назапашана вельмі высокая канцэнтрацыя таксічных рэчываў», — сказаў ён.

Каморын падкрэсліў, што цяпер немагчыма сказаць, калі гэтая рыба зноў будзе даступная, паколькі даследаванні працягваюцца. Больш за тое, украінскія навукоўцы рыхтуюць узоры біялагічных арганізмаў для ўласных даследаванняў і плануюць накіраваць асобныя ўзоры ў еўрапейскія лабараторыі. Гэта неабходна для таго, каб зрабіць больш дакладны аналіз, што дапаможа высветліць, якія рэчывы моцна ўздзейнічаюць на жывыя арганізмы.

У цяперашні час, па словах кіраўніка цэнтра, невядома, колькі марскіх жывёл загінула пасля тэракту на плаціне Кахоўскай ГЭС. У той жа час ёсць звесткі, што каля 50% мідый, старэйшых за 3 гады, загінулі непасрэдна ля адэскіх берагоў.

Паводле слоў навукоўца, тэракт закрануў і акваторыі суседніх дзяржаў — Балгарыі, Румыніі і Турцыі. У прыватнасці, паводле спадарожнікавых здымкаў, там таксама было цвіценне вады, напрыклад, у ліпені, і, верагодна, прычынай гэтага з’яўляюцца якраз таксічныя рэчывы, якія трапілі ў Чорнае мора з-за разбурэння дамбы. Акрамя таго, рыба, якая знаходзілася ў Адэскім заліве летам «на выпасе», назапасіла шмат таксічных рэчываў.

«А для рыбы няма меж — яна мігрыруе па ўсім Чорным моры», — дадаў Каморын.

Паводле яго слоў, паскорыць ачыстку вады могуць толькі штормы, якія могуць распаўсюджваць забруджванне па ўсім моры. Ён дадаў, што некаторыя хлорарганічныя рэчывы маюць перыяд распаду 10-20 гадоў, гэта значыць могуць знаходзіцца ў экасістэме шмат гадоў.

Акрамя таго, мора забруджваецца ракетамі, якія падаюць у ваду падчас паветраных баёў. «Неабходна адзначыць, што ракетнае паліва надзвычай небяспечнае — гэта вельмі агрэсіўнае рэчыва. Зараз мы не ведаем дакладнага саставу гэтага рэчыва, а таму нават уявіць не можам, наколькі яно небяспечнае. Мы здолеем сказаць гэта толькі пасля заканчэння вайны, калі мы зможам выйсці ў мора на сваіх караблях і ўзяць адпаведныя пробы вады», — сказаў Каморын.

Наколькі бяспечна будзе купацца ў Чорным моры каля Адэсы, прадказаць немагчыма.

«Па-першае, гэта залежыць ад таго, наколькі штармавое надвор'е будзе ў зімовы перыяд, наколькі суровай будзе зіма. Па-другое, трэба паглядзець, ці будуць іншыя забруджванні: вайна ідзе, магчымы іншыя надзвычайныя сітуацыі», — падкрэсліў навуковец.

Што цяпер на пляцоўцы Кахоўскай ГЭС

Нагадаем, у ноч на 6 чэрвеня расійскія вайскоўцы ўзарвалі плаціну Кахоўскай ГЭС. Пад вадой апынуліся дзясяткі населеных пунктаў, тысячы гектараў запаведных зямель і інш. Абломкі, трупы жывёл, смецце знесла цячэннем у Адэсу, што прывяло, у тым ліку, да апраснення Чорнага мора. З-за гэтага купацца было забаронена, але ў канцы лета людзям афіцыйна дазволілі карыстацца некаторымі пляжамі.

Па апошніх даных, цяпер на месцы Кахоўскага вадасховішча аднаўляецца ўнікальная расліннасць, якая загінула ў 1950-я гады, пры будаўніцтве Кахоўскай ГЭС.